هایگاشن مجموعه ویژه ارامنه کاتولیک با بناهای زیبا در رویان است

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، هایگاشن مجموعه ویژه ارامنه کاتولیک با بناهای زیبا در رویان است.

ساکنان شهرهای نور و رویان بیش از چهار دهه است که با نام هایگاشن آشنا هستند؛ مجموعه ای اردوگاهی ویلایی که بین این دو شهر و در محدوده ساحلی واقع است. این شهرک تقریبا 20 هکتاری حتی برای قاطبه شهروندان نور و رویان هم راز سر به مهر است، چون عده کمی از اهالی منطقه تا کنون توانستند واردش شوند. اما از اتوبان کوتاه نور-رویان که می گذرند قسمتی از بناهای شهرک مانند برج و صلیب کلیسا و چند ساختمان دیگر را که معماری متفاوتی نسبت به شهرسازی منطقه دارند از پشت دیوار سفید هایگاشن می بینند.

هایگاشن اردوگاه ارامنه کاتولیک ایران است که حدود 50 سال پیش در رویان بنا نهاده شد و همچنان پابرجاست؛ مجموعه ای که نه تنها در ایران بلکه در مازندران هم هنوز جز ساکنان نور و رویان و برخی مناطق اطراف خیلی ها آن را نمی شناسند. تعداد کمی از اهالی منطقه در این مجموعه شاغل هستند و برخی هم برای انجام کارهای خدماتی و فنی گاهی مجاز به ورود می شوند.

بجز چند ساکن دائمی این مجموعه که از ارامنه کاتولیک ایران هستند، خانواده های دیگری هم روزهایی از سال و برخی مناسبت ها را در هایگاشن می گذرانند. یکی از این مناسبت ها کریسمس یا زادروز حضرت عیسی بن مریم (ع) است. زمان برگزاری جشن سال نو میلادی حال و هوای کوچه ها و خیابان های هایگاشن کاملا کریسمسی می شود و این خود یکی از جاذبه هایی است که توجهات را به خود جلب می کند. ارامنه ساکن شهرک در این مناسبت کاج های کریسمس را در مقابل خانه ها قرار می دهند و پنجره و ایوان خانه ها نیز با نمادهای این جشن تزیین می شوند.

اطلاعات چندانی از تاریخچه، چگونگی ساخت و حتی کاربری هایگاشن در جامعه وجود ندارد، اما مدیرکل داخلی هایگاشن جزئیات دقیق و کاملی را از این مجموعه در ذهن دارد؛ جزئیاتی از دلایل ساخت این مجموعه اردوگاهی تا فعالیت های اجتماعی آن که تاکنون در هیچ رسانه ای منتشر نشده است.

البته ممنوعیت ورود به شهرک های ویلایی امری نیست که فقط در هایگاشن وجود داشته باشد. با توجه به محصور بودن و مالکیت مشخص و محدود مجموعه های ویلایی، تقریبا همه این قبیل مجتمع ها بویژه در غرب مازندران به صورت عادی پذیرای عموم افراد جامعه نیستند. چنین مقرراتی برای مجموعه های رفاهی در مازندران که برخلاف قانون تحت مدیریت و مالکیت دستگاه های دولتی و حاکمیتی قرار دارند نیز اعمال می شود. به هر حال سفر به هایگاشن پس از هماهنگی های انجام شده میسر شد تا یک اثر رسانه ای تقریبا جامع درباره این مجموعه اردوگاهی کمتر شناخته شده از خاک ایران تولید کنیم.

آن سوی دیوار سفید

پلیس راه شهر نور را که رد کنیم، بلافاصله محدوده شهری رویان آغاز می شود. کمتر از یکصد متر بعد در سمت راست مسیر نور رویان دیوار سفیدی به طول حدود 600 متر تا قبل از پل سبزه رود دیده می شود که دیوار جنوبی هایگاشن است. تنها ورودی مجموعه در میانه های همین دیوار قرار دارد. تابلویی هم مقابل آن نصب شده که روی آن به دو زبان فارسی و ارمنی نام و عنوان شهرک نوشته شده است: اردوگاه ارامنه کاتولیک ایران.

مدیریت اردوگاه در حال حاضر برعهده گاسپار هاروتونیانس است که اهالی او را با نام گاسپیک می شناسند. تقریبا از ابتدای ساخت این مجموعه را در خاطر دارد و حتی سال 1364 جشن ازدواجش را نیز در هایگاشن برگزار کرده بود. ابتدا در دفتر کارش که در واقع دفتر مدیریت هایگاشن است با او به گفت وگو می نشینیم و سپس برای اینکه جزئیات بیشتری را برایمان بیان کند در خیابان های مجموعه با او قدم می زنیم.

هاروتونیانس علاوه بر اینکه مدیرکل داخلی هایگاشن است، در شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران نیز عضویت دارد. نخستین نکته ای که درباره هایگاشن بیان می کند هدف ساخت آن است و اینکه هایگاشن همانطور که در تابلوی ورودی نوشته شده در اصل اردوگاه است، نه شهرک. چرا اردوگاه؟ چون حدود نیم قرن پیش سنگ بنای آن در قطعه زمینی کوچک برای برپایی اردوهای تابستانه ویژه دانش آموزان ارامنه کاتولیک نهاده شد و به مرور با افزایش زیرساخت ها و گسترش مساحت به آنچه که امروز دیده می شود، تبدیل شد.

اردوگاهی برای دانش آموزان

طبیعتا نخستین پرسشی که درباره چنین مجموعه ای به ذهن می رسد تاریخچه و سال ساخت آن است. به گفته مدیرکل داخلی هایگاشن نخستین قطعه زمین هایگاشن سال 1970 میلادی توسط خلیفه نرسس توسونیان که هشت سال پیش درگذشت، از طرف شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک خریداری شد؛ زمینی که اکنون کلیسای آنتوان مقدس هایگاشن در آن قرار دارد.

گاسپیک پیرامون اینکه هایگاشن مجموعه ویژه ارامنه کاتولیک با بناهای زیبا در رویان است، می گوید: آن زمان من کودک بودم. زمین های ساحلی اینجا پر از تپه های ماسه ای کوتاه و بلند بود و اصلا به آنچه که امروز می بینیم شباهت نداشت. برای رسیدن به دریا باید چند تپه ماسه ای را پشت سر می گذاشتیم. خلیفه توسونیان برای ساخت یک اردوگاه قطعه زمینی را خریداری کرد که اکنون نخستین ساختمان های اردوگاه و کلیسای آنتوان مقدس در آن قرار دارد. هدف ابتدایی و اصلی هم ایجاد فضایی برای دانش آموزان و کودکان ارامنه کاتولیک بود که فرصت حضور در شمال و ساحل را پیدا کنند.

خودم چندین بار از خلیفه این موضوع رو پرسیدم. می گفت بچه هایی را می شناخت که اصلا نمی دانستند شمال کجاست و دریا چیست. به همین دلیل تصمیم گرفت فضایی ایجاد کند تا به بچه هایی که والدینشان توان مالی سفر به شمال را ندارند به آنجا ببرد. به همین دلیل عنوان این مجموعه در اصل اردوگاه است، نه شهرک ویلایی.

معماری متفاوت

خلیفه توسونیان علاوه بر این که روحانی بود، معلم و مهندس معمار هم بود. به همین دلیل هم به مبحث آموزش در کودکان توجه ویژه ای داشت و هم در بحث ساخت بناهای شهرک بطور مستقیم طراحی و اجرای ساختمان ها را خودش انجام داد. در ساختار هایگاشن رگه های توجه به آموزش را بطور برجسته ای میتوان مشاهده کرد. وجود سالن آمفی تئاتر، مدرسه، زمین های ورزشی، استخر، سالن اجتماعات، کلیسا و یک سالن دیگر برای انجام فرایض دینی در کنار زیرساخت های رفاهی مانند اقامتگاه، رستوران و پارک بازی نشان می دهد که هدف از طراحی و ساخت این مجموعه صرفا برای تفریح و سرگرمی نبود.

از سوی دیگر تفاوت معماری موجود در هایگاشن آن را نسبت به سایر مجموعه های مسکونی و رفاهی منطقه متمایز کرده است. ساختمان ها با تلفیقی از معماری ایرانی و رومی طراحی و اجرا شده اند و همین تفاوت در طراحی نیز خیابان های هایگاشن را دارای فضای متفاوتی کرده است. در عین حال توجه به فضای سبز و چشم انداز و افق شهری نیز در هایگاشن قابل توجه است. به همین دلیل است که برج کلیسا سالهاست از بیرون محوطه هایگاشن دیده می شود و هیچ بنایی بلندتر از ارتفاع تعیین شده در آن ساخته نشده است. البته دیده شدن کلیسا یک عامل دیگر هم دارد و آن ساخته شدن آن روی تپه ساحلی است.

نخستین بناهای مجموعه

از گاسپیک درباره نخستین بناهای ساخته شده در هایگاشن می پرسم. به دو ساختمان قدیمی در جنوب کلیسای آنتوان مقدس اشاره می کند و می گوید: نخستین ساختمانی که در هایگاشن ساخته شد بنای اردوگاه است. سال 1970 کلنگش به زمین زده شد. یک ساختمان برای دانش آموزان بود. کمی بعد خلیفه به این فکر افتاد که برای خانواده های دانش آموزان نیز فضایی ایجاد کند. به همین دلیل چند سوئیت و یک نیایشخانه هم برای برگزاری مراسم یکشنبه در کنار ساختمان اردوگاه ساخت. به مرور تعداد دانش آموزانی که به هایگاشن می آورد بیشتر شد و تصمیم گرفت قرینه همان ساختمان اول را در کنارش بسازد که اردوگاه دختران شد.

آنطور که از توصیف ها و اظهارات عضو شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران برمی آید، هایگاشن امروزی از ابتدا بر پایه یک نقشه واحد و از پیش تعیین شده و به صورت پروژه ای ایجاد نشد، بلکه به مرور و بسته به نیازی که به وجود می آمد گسترش می یافت و در قالب یک پروسه شکل گرفت. مثلا ساخت کلیسای آنتوان مقدس چهار سال بعد از ساخت نخستین بنای هایگاشن آغاز شد؛ کلیسایی زیبا که روی تپه ای ماسه ای ساخته شده و معماری ساده و زیبایی دارد. داخل کلیسا مانند نمونه های دیگر این دسته از بنای مذهبی یک بالکن برای استقرار گروه کر دارد.

مدیرکل داخلی هایگاشن پیرامون اینکه هایگاشن مجموعه ویژه ارامنه کاتولیک با بناهای زیبا در رویان است، می گوید: سال 1974 خلیفه فقید تصمیم گرفت یک کلیسا در مجموعه و روی تپه بزرگی که اینجا قرار داشت بسازد. طراحی و اجرای آن را هم خودش به عهده داشت و کلیسای آنتوان مقدس اینجا بنا شد. تعداد اردوها و سفرهای دانش آموزان به هایگاشن همچنان رو به افزایش بود و سری به سری دانش آموزان می آمدند. خلیفه تصمیم گرفت که در قسمت شمالی کلیسا هم اردوگاهی بزرگتر بسازد که فضا امکانات بیشتری داشته باشد.

به مرور در اطراف همین ساختمان ها با خریدن زمین های دیگر زمین فوتبال، بسکتبال، تنیس و استخر هم ساخته شد. فروشگاه و نانوایی و بهداری و کتابخانه هم به زیرساخت ها اضافه شد.

ردی از دفاع مقدس

همه این زیرساخت ها در فاصله کمی از همدیگر قرار گرفته اند و ساختاری کاملا آموزشی در این مجموعه ایجاد کرده اند. خانه خلیفه توسونیان نیز در فاصله کمی از ضلع شرقی کلیسا واقع شده است؛ جایی که اکنون به عنوان یکی از واحدهای اقامتی برای میهمانان شورای خلیفه گری مورد استفاده قرار می گیرد.

هایگاشن در دهه 60 خورشیدی کم کم به عنوان یک مجموعه آموزشی و رفاهی ویژه ارامنه کاتولیک برجسته شد تا اینکه در دوران دفاع مقدس و دوره موشک باران تهران توسط رژیم بعث این کارکرد آموزشی برجسته تر شد. خلیفه توسونیان مدرسه ای با 14 کلاس، سالن آمفی تئاتر و کتابخانه در هایگاشن ساخته بود و زمانیکه موشک باران تهران باعث تعطیلی مدارس پایتخت شد تصمیم گرفت برای جلوگیری از توقف روند آموزش دانش آموزان، مدرسه اردوگاه را فعال کند.

عضو شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران درباره دوران راه اندازی مدرسه هایگاشن در زمان موشک باران تهران اظهار می کند: ساختمان مدرسه همه شرایط لازم را برای برپایی موقت و حتی طولانی مدت کلاس دانش آموزان داشت. فقط نیاز بود که معلم ها حضور یابند. به معلم ها مشروط بر اینکه در کلاس درس حاضر شوند و آموزش را ادامه دهند اقامت دادیم. از کلاس اول تا دوازدهم در اردوگاه برپا شد و دانش آموزانی که آمده بودند تحصیل را ادامه دادند.

بر مدار مسئولیت اجتماعی

افزایش سفرها به این اردوگاه و روندی که طی بیش از یک دهه برای ساخت بناهای آن انجام شده بود روی اقتصاد منطقه تأثیر گذاشته بود. در دورانی که سفرهای شمال به بابلسر، رامسر، نوشهر و متل قو محدود میشد، ساخت هایگاشن و تردد به آن سبب شد که رویان امروز و علمده آن روزگار و شهر سولده که چند سالی بود نام نور را بر آن نهاده بودند نیز از سفرهای دریامحور در نیمه نخست سال بی نصیب نمانند. فروش محصولات منطقه در زمان حضور مسافران این اردوگاه بیشتر می شد و افزایش ساخت و ساز هم نیاز به مشاغل خدماتی را بیشتر کرد. این ترددها تعامل و هم زیستی بین مردم منطقه و مسئولان و مسافران منطقه را پررنگ تر کرد تا جایی که مؤسس هایگاشن تلاش کرد در راستای مسئولیت اجتماعی نسبت به جامعه میزبان، برای توسعه در منطقه نیز گام هایی بردارد.

گاسپیک از دغدغه های فرامذهبی توسونیان و تلاش برای توسعه آموزشی منطقه می گوید و در این زمینه توضیح می دهد: خلیفه با این که متولد ارمنستان بود اما خود را یک ایرانی می دانست و تعصب زیادی به کشورش داشت. تأکید می کرد که باید فرهنگ ایرانی را حفظ کنیم و گسترش دهیم. با همین نگرش سال 1374 و مدتی پس از استقلال ارمنستان تصمیم گرفت تعدادی از دانش آموزان مدارس فارسی زبان ایروان را برای تشویق به فراگیری زبان و تاریخ ادبیات فارسی به اردوگاه بیاورد. من را مأمور پیگیری این موضوع کرد و 250 نفر از دانش آموزان را به هایگاشن آوردیم. اینجا در برخی دوره های آموزشی شرکت کردند و پذیرایی شدند.

به گفته مدیرکل داخلی اردوگاه هایگاشن، نگاه توسعه محور مؤسس این مجموعه اردوگاهی محدود به پشت دیوارهای آن نبود. به قاب عکسی از یک مراسم کلنگ زنی که روی دیوار دفتر کارش نصب شده اشاره می کند و می گوید: این عکس مربوط به کلنگ زنی مدرسه حضرت مریم (س) در رویان است که با حمایت خلیفه توسونیان ساخته شد. علاوه بر آن در روستای سنگ نو نیز یک حمام عمومی ساخت. نخستین گام تأسیس ورزشگاه کنونی شهید ناطق نوری هم توسط ایشان برداشته شد. پس از زلزله رودبار نیز برای ساخت دو مدرسه در آن منطقه اقدام کرد. در مسائل اجتماعی و حمایت از خانواده های کم بضاعت منطقه نیز همکاری زیادی با دستگاه های حمایتی دولتی داشت.

خدمات اجتماعی در هایگاشن به آموزش محدود نشد. با هدف کمک به جوانان این اقلیت مذهبی برای ازدواج، ساختمانی با نام مجتمع عروس و داماد نیز توسط خلیفه توسونیان طراحی و ساخته شد تا زوج ها پس از ازدواج ماه عسل شان را میهمان هایگاشن باشند. ساختمانی دایره ای شکل که 10واحد مستقل در آن ساخته شد و در اختیار عروس و دامادها قرار می گرفت. پس از آن هم برای برگزاری برنامه هایی مانند جشن ازدواج یا برنامه های اجتماعی و مذهبی یک رستوران بزرگ و یک سالن اجتماعات با ظرفیت حدود 800 نفر طراحی و اجرا کرد. با اضافه شدن این امکانات و زیرساخت ها برخی از زوج های جوان جشن ازدواج خود را به صورت مستقل یا گروهی در هایگاشن برگزار می کردند.

مقررات مالکیت ویلاها

با افزایش تعداد سفرهای اردویی دانش آموزان و زوج های جوان به هایگاشن به مرور این نیاز احساس شد که تعداد واحدهای اقامتی هم بیشتر شود. بر همین اساس به موازات ایجاد فضاهای آموزشی و رفاهی در اردوگاه، ویلاهایی با معماری تقریبا ثابتی ساخته شدند که امروز در هایگاشن محل اقامت موقت خانواده هایی از ارامنه هموطن است. در حال حاضر 235 واحد ویلایی در این مجموعه 20 هکتاری وجود دارد که بسیاری از آن ها ظاهر مشابهی دارند ، اما مالکیت همه این ویلاها کمی متفاوت از مالکیت های معمولی است.

عضو شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران درباره شکل مالکیت ویلاهای هایگاشن اظهار می کند: هیچ کدام از مالکان ویلاهای ارودگاه مالک زمین ویلای خود نیستند. یعنی زمین در مالکیت شورای خلیفه گری است و فقط ساختمان در مالکیت اشخاص قرار دارد. آن زمان ویلاها تحت نظارت خلیفه ساخته می شد و حق استفاده را به متقاضیان واگذار می کرد. اگر هم فردی قصد فروش داشته باشد طبق ضوابط اردوگاه خریدار که الزاما باید از هم کیشان ما باشد باید به تایید شورای خلیفه گری برسد و سپس مالکیت ساختمان با همان شرایط پیشین و بدون مالکیت زمین به نام خریدار در شورای خلیفه گری ثبت می شود. این شکل مالکیت در مورد ساخت بناهای جدید هم رعایت می شود. یعنی شخص ابتدا نقشه مد نظر را به شورای خلیفه گری تحویل می دهد و پس از تایید طرح در شورا، موافقت مجموعه مدیریتی اردوگاه به شهرداری رویان اعلام می شود تا پروانه ساخت را صادر کند.

استمرار فعالیت های اجتماعی و مناسبتی

در حال حاضر کاربری اردوگاهی و آموزشی هایگاشن به دلیل گسترش زیرساخت های آموزشی در کشور مانند گذشته نیست و بیشتر کاربری اقامتی و رفاهی آن مورد توجه قرار دارد. اما همچنان به زوج های جوان ارامنه خدمات ارائه می شود و اعمال و مناسک مذهبی اعم از جشن سال نو میلادی، کریسمس، اعیاد مختلف و سایر مناسبت های اجتماعی و ملی در زمان حضور ساکنان و میهمانان هایگاشن برگزار می شود. پذیرایی از خانواده شهدای ارمنی دفاع مقدس یا جانبازان و آزادگان این اقلیت مذهبی نیز از دیگر فعالیت های اجتماعی این اردوگاه است.

این اردوگاه حتی گاهی در برگزاری رویدادهای منطقه ای نیز بخشی از امور اجرایی را به عهده می گرفت. برای مثال میزبانی از تیم های خارجی حاضر در جام بین المللی کشتی شهید ناطق نوری که بیش از یک دهه است دیگر برگزار نمی شود در اردوگاه هایگاشن انجام میشد.

هزینه های مدیریتی و اجرایی هایگاشن از عوارضی که ویلاداران می پردازند تأمین می شود. البته به گفته مدیر این مجموعه با توجه به بالا رفتن تعرفه های مربوط به خدمات و افزایش قیمت ها، شرایط برای مدیریت و نگهداری اردوگاه کمی سخت شده است. به روزرسانی زیرساخت های آب و برق و گاز و عقب نشینی برای آزادسازی حریم 60 متری دریا طی چند سال اخیر هزینه هایی برای مجموعه داشت و علاوه بر آن مرمت آسفالت معابر، نظافت اردوگاه، نگهداری فضای سبز و سایر تاسیسات بخشی از هزینه های جاری این مجموعه هستند. اما با وجود همه محدودیت های مالی تلاش شد تا بخشی از فضاها و زیرساخت های قدیمی این مجموعه بهسازی شود و به چرخه فعالیت برگردد.

مدیرکل داخلی اردوگاه هایگاشن از بهسازی برخی زیرساخت های این مجموعه برای افزایش ارائه خدمات طی سه سال اخیر خبر می دهد و خاطرشان می کند: طی سه سال اخیر تلاش کردیم برخی از زیرساخت های اردوگاه را که مدتی بود کمتر مورد استفاده قرار می گرفت و غیرفعال شده بود، بهسازی و تجهیز کنیم. رستوران هایگاشن تجهیز و بهسازی و فعال شد و اکنون علاوه بر فعالیت در دوران حضور میهمانان مانند تعطیلات سال نو میلادی یا نوروز، برای برگزاری بعضی از برنامه های اجتماعی و مناسبتی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

به گفته او تلاش بر این است که هایگاشن همچنان بر مبنای ماهیت اصلی اش که فعالیت های اجتماعی بود گام هایی بردارد. گاسپیک اظهار می کند: برای مثال علاوه بر جشن ها و برنامه های مذهبی، مناسبت های ملی مانند جشن پیروزی انقلاب را نیز در این اردوگاه برگزار می کنیم. آخرین نمونه انجام شده نیز مراسم دومین سالگرد شهادت سردار سلیمانی بود که با حضور اسقف اعظم سرکیس داویدیان و تعدادی از مسئولان استان و شهرستان برگزار شد.

زیر پرچم ایران

هایگاشن هرچند که قوانین مدیریتی خاص خودش را دارد، اما تأکید مسئولان این مجموعه و اعضای شورای خلیفه گری ارامنه کاتولیک ایران همواره این است که بخشی از ایران است و آن را جدا از جامعه ایران امروز نمی دانند. گاسپیک با تأکید بر این که ارامنه ایران همواره به وطن خود تعصب داشتند و دارند می گوید: همه ما ایرانی هستیم و خود را به این کشور مدیون و وابسته می دانیم. وقتی سردار سلیمانی را به شهادت رساندند ما نیز اندوهگین شدیم. وقتی جنگ هشت ساله به ایران تحمیل شد جوانان زیادی از ارامنه به جبهه ها رفتند و از خاک و مردم کشورشان دفاع کردند.

عده ای شهید و جانباز شدند و تعدادی هم به اسارت بعثی ها در آمدند. هنوز هم ارامنه ایران خود را متعهد به کشورشان و حاکمیت می دانند. قدردان همراهی های همه مسئولان نظام در سطوح ملی، استانی و شهرستانی هستیم که همیشه همراه ما بودند و کنارمان ایستادند. ما نیز موظفیم که به کشورمان متعهد باشیم و از اعتبار و خاک آن دفاع کنیم.

گاسپیک پابرجا ماندن هایگاشن طی نیم قرن را علاوه بر سه دهه تلاش خلیفه توسونیان و همراهی مسئولان، حاصل همکاری و دغدغمندی همه ارامنه ساکن این مجموعه و به ویژه اسقف های این اقلیت مذهبی در ایران می داند و می گوید: اسقف وارتان تکیان، اسقف نشان گارکهیان و طی چند سال اخیر نیز اسقف سرکیس داویدیان برای پابرجا ماندن هایگاشن و حفظ ماهیت فرهنگی و اجتماعی آن تلاش کردند و امیدواریم که این روند همواره در سالها و توسط نسل های بعد نیز زیر پرچم ایران ادامه داشته باشد.

هایگاشن در قسمتی از شهر رویان سالهاست که پابرجاست و ارامنه کاتولیک بدون هیچ محدودیتی در کنار اقامت موقتشان در این اردوگاه رفاهی آموزشی، مناسک دینی و آیین های مذهبی خود را در آن برگزار می کنند تا گوشه ای از همزیستی ادیان الهی در ایران در قسمتی از شهر رویان به تصویر کشیده و ثبت شود.