ایکوم در سال 2022 موزه را با واژه های جدید تعریف می کند

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، ایکوم در سال 2022 موزه را با واژه های جدید تعریف می کند.

شورای بین المللی موزه ها (ICOM) تنها سازمان تخصصی موزه ای و موزه داران در سطح جهانی است که به ارتقا و محافظت از میراث های طبیعی و فرهنگی کنونی و گذشته، محسوس و نامحسوس می پردازد. این سازمان مردم نهاد که در سال 1946 پایه گذاری شد، تقریباً 30000 عضو در 137 کشور جهان دارد.

مقر ICOM در شهر پاریس قرار دارد. ICOM روابط رسمی با یونسکو دارد و به ارائه مشاوره به شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد می پردازد. این سازمان همچنین همکاری های نزدیکی با سازمان جهانی مالکیت فکری، پلیس بین الملل و سازمان جهانی گمرک دارد که کمک مهمی به جلوگیری از قاچاق اشیای تاریخی و فرهنگی و نیز پاسداری از میراث جهانی در هنگام خطرهای طبیعی و بشرساخته هستند.

شورای بین المللی موزه ها که به منظور پیشبرد منافع موزه شناسی و سایر نظام های مربوط به مدیریت و عملکرد موزه ها تأسیس شده، در کشورهای مختلف دفاتری را به منظور ترویج فعالیت های مرتبط با موزه و موزه شناسی با تأیید یونسکو ایجاد کرده است و با توجه به آنکه تعریف و ایجاد استانداردهای موردنظر موزه، یکی از وظایف این شوراست، هر یک از اعضا با پیوستن به ICOM متعهد به رعایت ضوابط و استانداردهای موردنظر می شود.

عموما تعریف موزه با تحولات جامعه جهانی روبرو بوده و براساس آن تبیین و تکامل می یابد. بر این اساس، آخرین تعریفی که از موزه ارائه شد در سال 2007 بود و این تعریف به عنوان یک مرجع در جامعه بین الملل به شرح زیر است:

موزه، یک مؤسسه (نهاد) دائمی یا سازمان غیرانتفاعی است که در خدمت جامعه و توسعه آن بوده و به موضوعات مختلف علمی و پژوهشی، برگزاری نمایشگاه های فرهنگی ملموس و غیرملموس و محیط زیست برای اهداف آموزشی و تربیتی در جامعه می پردازد.

ایکوم دربند 3 و 4 اساسنامه خود جامع ترین تعریف از موزه را اینگونه بیان کرده است:

موزه موسسه ای است دائمی، بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و درخدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می کند. هدف موزه ها، تحقیق درآثار و شواهد بجای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاشتن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.

علاوه براین، ایکوم موارد مشروحه زیر را نیز مشمول تعریف یاد شده تشخیص داد:

1- موسسات حفظ و نگداری آثار و تالارهای نمایشی که پیوسته به وسیله کتابخانه ها و مراکز بایگانی پشتیبانی می شوند.

2- اماکن و آثار باستانی، طبیعی، مردم شناسی و تاریخی که به علت فعالیت در زمینه گردآوری، حفظ و نگهداری و نمایش آثار باستانی دارای اهمیت می باشند.

3- موسساتی از قبیل باغ های حیوان شناسی و گیاه شناسی و نمایشگاه جانوران زمینی و موجودات آبزی که نمایشگر نمونه های موجودات زنده می باشند.

4- ذخائر طبیعی

5- مراکز علمی و نمایشگاه های فضایی

اما با توجه به تغییرات ماهیتی موزه ها، لزوم بازنگری در این تعریف کاملا مشهود است. از این رو مهران نوروزی (کارشناس و طراح موزه) به تحلیل آخرین گزارش کمیته بین المللی ایکوم دیفاین پرداخته است.

کمتر از نه ماه دیگر، در آگوست سال 2022، تعریف جدید موزه منتشر خواهد شد. در آستانه ورود به سال جدید میلادی لازم است از آخرین تحولات در تعریف جدید موزه مطلع باشیم، چرا که این مهمترین اتفاق دنیای موزه ها در سال جدید خواهد بود.

نوروزی پیرامون اینکه ایکوم در سال 2022 موزه را با واژه های جدید تعریف می کند، گفت: این گزارش در 22 ژوئن 2021 منتشر شده است که توسط 97 عضو شرکت کننده در نظرسنجی مطرح شده است. ایکوم دارای 178 کمیته است که از میان 97 عضوی که در نظرسنجی شرکت کردند 96 نظر موثر واقع شده و میتوان گفت بیش از 50 درصد کمیته های ایکوم در این نظرسنجی شرکت کرده اند.

او ادامه داد: 118 کمیته ملی، 32 کمیته بین المللی، 7 اتحادیه منطقه ای و 21 سازمان وابسته در ایکوم حضور دارند که از هریک از این بخشها اعضایی در نظرسنجی شرکت داشتند که از قاره های مختلف از جمله آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکای لاتین و شمالی و کشورهای عربی بودند.

به گفته نوروزی، از میان واژه های مطرح شده در این نظرسنجی، 31 درصد با کلمه دیالوگ موافقت کردند و 76 درصد شرکت کنندگان با واژه پژوهش برای تعریف جدید موزه موافق بودند. بطور کل میتوان گفت پاسخ های دریافتی در 6 حوزه کلی از جمله چیستی و ماهیت موزه، عملکرد موزه، اثار و محتوای موزه ها، تجربه ای که در موزه بدست می آید، اهداف موزه و ارتقای موضوعات و مباحث در موزه هاست.

او در رابطه با ماهیت موزه ها و بیشترین کلمات کلیدی که شرکت کنندگان دراین خصوص مطرح کرده اند، گفت: 39 درصد شرکت کنندگان معتقد هستند که موزه باید به لحاظ شکل وجودی خود به عنوان موسسه و نهاد معرفی شود و موزه به عنوان یک فضا در حدود 22 درصد رای آورده است. تاکید بر آنکه موزه یک فضا است بیش از آنکه موزه یک مکان است رای آورده و تنها 14 درصد از شرکت کنندگان در این نظرسنجی از موزه به عنوان یک مکان یاد کرده اند.

این کارشناس موزه ادامه داد: فعالیت موزه به عنوان یک موسسه غیر انتفاعی و بدون کسب اهداف مادی بیشترین آمار نظرسنجی را به خود اختصاص داده و بیشتر اعضای ایکوم بر این باورند که موزه باید بدون در نظر گرفتن کسب ثروت بوجود آید. همچنین 30 درصد به این مهم رای داده اند که دائمی بودن فعالیت موزه ها و البته کمک آنها به پایداری بسیار اهمیت دارد. درعین حال 72 درصد شرکت کنندگان معتقد هستند که محتوای موزه ها را میراث دربرمی گیرد و بعد از آن ملموس و ناملموس و در نهایت فرهنگی بیشترین آرا را به خود اختصاص داده اند. برخی از این واژه ها درحال حاضر هم در تعریف موزه وجود دارند و برخی دیگر وجود ندارند. جالب آن است که کلمه یاد و حافظه نیز 27 درصد رای آورده که نشان از آن دارد که از نظر صاحب نظران موزه و موزه داری باید به کلمه Memory توجه بیشتری شود.

شاخص بعدی درخصوص عملکرد موزه هاست که نوروزی با بررسی آرا ارائه شد، گفت: 76 درصد متخصصین معتقد هستند که موزه محلی برای پژوهش است و 74 درصد نیز بر نقش حفاظتی از آثار تاکید دارند. مجموعه سازی از آثار و نمایش آن نیز بیش از 60 درصد رای آورده اند. بخش عمده ای از این واژه ها در تعریف فعلی موزه نیز وجود دارد. البته بیش از 30 درصد رای نیز توجه ویژه ای به حوزه ارتباطات داشتند که معتقد هستند این مهم باید به حوزه کارکرد موزه ها ورود و آن را تکمیل کند.

در کل می توان گفت واژه هایی مانند مجموعه، ارتباط، حفاظت، نمایش و پژوهش در تعریف عملکرد موزه بیش از سایر کلمات مورد استفاده قرار گرفت. چهار محدوده کارکرد برای موزه ها داریم که ورود بحث ارتباطات بیشترین آرا را به خود اختصاص داد.

درخصوص نوع و جنس تجربه ای که مخاطبان در موزه کسب خواهند کرد، 71 درصد شرکت کنندگان در این نظرسنجی موافق هستند که موزه باید کارکرد آموزشی داشته باشد. گفتگو یا گفتمان موزه با جامعه و دانشی که بینش و معرفت را به همراه دارد نیز توصیه شده است. به نظر می آید که تهییج مخاطب از دیدار موزه جای خود را به بحث آموزش هایی می دهد که بیشتر وجه علمی دارند و متخصصین گرایششان به سمت آموزش بیشتر از ایجاد هیجان در نوع بازدید از موزه و تجربه ای است که مخاطب از دیدن موزه کسب می کند.

درخصوص ارزش های اجتماعی موزه ها میتوان گفت، جهان شمولی موزه بیشترین رای را آورده است. به این معنا که تمام جنبه های انسانی از رده های سنی گرفته تا نژادها و ملیت های مختلف را دربرمی گیرد. در این میان واژه هایی مانند پایداری و نقش موزه که منجر به پایداری می شود، در دسترس قرار دارن اطلاعات و آثار و… موسسه ای که خدمات ارائه می دهند یا تنوع در موضوعیت آنها بیشترین آرا را دارند که باید به شور گذاشته شود تا ببینیم کدامیک از این واژه ها در تعریف نهایی موزه گنجانده می شود.

حوزه نوع ارتباطات موزه و هدف موزه در برقراری ارتباط با مخاطب نیز مد نظر گرفته و در این بخش 52 درصد شرکت کنندگان با این امر موافق بودند که موزه باید به عنوان یک موسسه عمومی معرفی شود و برخی هم معتقد که باید در قالب یک انجمن باشد. مشارکت و تعاملات همه جانبه نیز مورد توجه متخصصین موزه قرار گرفت.

مجموع واژگانی که انتخاب شدند تا در مراحل بعدی مورد نظرسنجی قرار بگیرند شامل دو دسته واژه است. واژه هایی که هم اکنون در تعریف موزه که در سال 2007 ارائه شد وجود دارند و واژه های جدیدی که در تعاریف متخصصین ارائه شده است و می تواند تعریف موزه را در سال 2022 تغییر دهد. فراگیر بودن و جامع بودن موزه ها، در دسترس بودن موزه ها و خدمت بیشتر موزه ها به جوامع، فرهنگی و تنوع در ابعاد و موضوع های آن از جمله مواردی است که گفته می شود باید در تعریف جدید موزه جای گیرند. ضمن آنکه هریک از این واژه ها می تواند معانی متخلفی را در بر گیرد که باید در مراحل بعدی در این خصوص گفتمان شود.