بازی محلی قئیش گوتدی از جمله بازی های غنی و بکر اردبیل است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، بازی محلی قئیش گوتدی از جمله بازی های غنی و بکر اردبیل است.

بازی ها از جمله نمودهای اجتماعی و فرهنگی هر اجتماع بحساب می آیند که هر کدام از آنها علاوه بر تخلیه روانی و کارکردهای جسمانی، مزیت های فراوانی دارند، این بازی ها تبلوری از فرهنگ و میراث هر اجتماعی بشمار می روند.

ویژگی اصلی بازی ها، درس آموزی و سازگاری با نظام و محیط طبیعی اجتماعی اطراف است و در این میان بازی های بومی و محلی و بازی های پرورشی یکی از راه های پرورش کودک از لحاظ روانی، عاطفی، فکری، اجتماعی و جسمانی محسوب می شود.

هر یک از این بازی های سنتی و بومی، با توجه به نوع الگوی اجرا و پیچیدگی مهارتی آن، کمک شایانی به افزایش آمادگی جسمانی، حرکتی و مهارتی در سنین پایه برای ورود به عرصه ورزش قهرمانی است، قانون پذیری، مسئولیت پذیری، تمرین هم افزایی و کارگروهی، احترام به حقوق دیگران، مدیریت رفتار و نیل به برتری در قالب این بازی ها گنجانده شده است.

تعمق در بازی های بومی و محلی و بررسی آنها از منظر حسی حرکتی و شناختی در هر فعالیت، ظرفیت های بالای حسی حرکتی نهفته در آنها را آشکار می کند و ایده های فراوانی را برای طراحی و اجرای برنامه های آموزشی و ورزشی برخاسته از بازی های بومی در ذهن متبلور می کند.

بازی های بومی و محلی یکی از مؤثرترین و پرمعناترین راه های یادگیری و تمرین هوش هستند، چرا که در هنگام بازی، کودکان به فکر پیدا کردن راه های تازه ای برای پیروزی می افتند و همانطور که از انرژی خود استفاده می کنند، قوای فکری خود را نیز بکار می گیرند و در تمام مدت بازی، تجربه می اندوزند.

بازی قئیش گوتدی با اسم های دیگر شلاق بازی، کمربند بازی و قیش بازی هم مشهور بوده و به معنی برداشتن کمربند است. این بازی در مناطق مختلف کشور اجرا می شود و بسیار مورد توجه است و هیجان بالایی را برای افراد حاضر در بازی به دنبال دارد، امکانات مورد نیاز این بازی بسیار محدود و قابل تهیه است، مانند بسیاری از بازی های محلی دیگر، این بازی به صورت گروهی و با کمربند یا قطعه ای طناب قابل اجراست.

نحوه انجام

برای انجام این بازی در ابتدا باید دایره ای به اندازه تعداد افراد بازی کننده کشیده شود، افراد بازی کننده از چهار نفر به بالا باید باشد و حتما باید تعداد، زوج باشد، سپس بین افراد قرعه کشی می شود و گروهی داخل دایره و گروهی در بیرون دایره قرار می گیرند.

بعد کمربندها را با فاصله مساوی در داخل دایره به گونه ای قرار می دهند که یک سر آن نزدیک با روی خط محیط و سر دیگر آن (در وضعیت کشیده) به طرف مرکز از دایره گذاشته شوند، فاصله سر کمربند از خط محیط دایره باید به اندازه یک وجب باشد.

افراد خارج از دایره باید تلاش کنند تا کمربند را بردارند، قوانینی در برداشتن کمربند وجود دارد، از جمله اینکه افراد داخل دایره نباید پا رو کمربند بگذارند و یا اینکه حتما یک پای آنها باید در داخل دایره باشد، در موقع برداشتن کمربند هر دو گروه می توانند به پای طرف مقابل ضربه بزنند.

براساس مقاله بازی محلی قئیش گوتدی از جمله بازی های غنی و بکر اردبیل است باید بدانید که در صورتی که تیم بیرون از دایره بتوانند کمربند را بردارند، اولین تلاشی که انجام می دهند تلاش برای برداشتن باقی کمربندهاست و چنانچه بتوانند تمام کمربندها را بردارند، تیم داخل دایره بازنده محسوب شده و تیم بیرون از دایره شروع به زدن آنها با استفاده از کمربند می کنند.

در این قسمت از بازی هم قوانینی وجود دارد، از جمله اینکه کمربند را باید فقط به ساق پا بزنند و چنانچه گروه داخل دایره بتوانند یکی از اعضای گروه خارج از دایره را بزنند، بازی تمام می شود و دوباره جای گروه ها باهم عوض می شود. یکی از قوانین بازی این است که اگر یکی از افراد داخل دایره به بیرون کشیده شد، دیگر نمی تواند به داخل دایره برگردد.

افرادی که دارای سنین بین 50 تا 90 ساله هستند نقل می کنند که این بازی را از پدران در کودکی آموخته ‏اند، اما متاسفانه با توجه به ثبت نشدن و مکتوب نشدن آیین ‏های گذشتگان، اسناد و مدارکی بر جای نمانده است و با توجه به لزوم حفظ این مواریث معنوی، این بازی در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید.

بازی های محلی از جمله سرگرمی‏ های گروهی و خانوادگی از گذشته تاکنون بوده که بویژه در مراسم نوروزی همچون سیزده بدر برگزار می شده است. برخی از این بازی های بومی و محلی تمام افراد از هر گروه سنی مردان، زنان، دختران و پسران را دربر می گرفته است که بازی قئیش گوتدی از این دسته است، این بازی ها و آیین ‏ها صدها سال است سینه به سینه منتقل شده و در طول زمان تکامل و گسترش پیدا کرده است.

آموزش و انتقال این بازی همچون دیگر بازی های محلی از نسلی به نسل دیگر انجام می شود و افراد از سنین مختلف در کنار هم به بازی می‏ پردازند، بطوریکه در یک بازی ممکن است افرادی از سه نسل در کنار هم بازی کنند که این خود سبب تحکیم ارتباط نوجوانان و جوانان با افراد سالمند می ‏شود.

این بازی مهارت های ضربه زدن، پرش طول، زمان بندی و همکاری گروهی را در نوجوانان و جوانان تقویت کرده و سبب می‏ شود نوجوانان و جوانان اوقات بیکاری خود را در هوای آزاد در کنار بزرگترهایشان به بهترین شکل ممکن سپری کنند و ساعات شاد و مفرحی را داشته باشند.

شاخصه های بازی

غنی و بکر بودن این بازی مهمترین شاخصه آن است، این بازی سده ‏هاست که سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و جز تفریحات نوروزی و آیین‏ های روز سیزده بدر است که همچنان در این روز انجام می شود.

شادی و هیجان ایجاد شده در بازی و تاثیر مثبت آن بر سلامتی روح و جسم افراد، انجام بازی در هوای باز و گروهی بودن آن و تقویت حس همکاری و همبستگی میان افراد روستا از دیگر شاخصه های این بازی است.

مهمترین عامل تهدیدکننده بازی های محلی، هجوم فرهنگ شهری به روستاها است بطوریکه کودکان و نوجوانان آرام آرام از فرهنگ غنی و کهن خود فاصله گرفته و با روی آوردن به بازی های کامپیوتری و موبایل، بازی های بومی و محلی خود را به آرامی به دست فراموشی می‏ سپارند.

با توجه به گسترش بازی های رایانه ای در تمام نقاط و حتی در روستاها، کودکان دیگر علاقه ای به بازی های محلی و یادگیری و اجرای آن ندارند و این امر زمینه را برای فراموشی بازی های بومی و محلی به دنبال دارد، به ویژه که بازی قئیش گوتدی جزوی از فرهنگ منطقه آذربایجان است و اکثرا به صورت گروهی انجام می شده و همچون بازی های دیگر نقش بسزایی در افزایش توانایی های کودکان به خصوص بصورت گروهی داشته است.

مهاجرت تدریجی روستانشینان به شهرها، نبود ساز و کار مدرن برای تشویق نسل جدید به ادامه بازی ها در مدارس و جشن‏ های گروهی، اهمیت ندادن به بخش تحقیقات میدانی در مورد بازی های موجود از سوی مراکز مربوطه و بی توجهی رسانه ‏ها به فرهنگهای بومی از مواردی است که برای احیای بازی های بومی و محلی باید به آنها توجه شود.

برای دستیابی به این امر راهکارهایی نظیر برگزاری و انجام خودجوش بازی های محلی در گردهمایی ‏های خانوادگی به ویژه در نوروز، برگزاری جشنواره بازی های محلی در برخی مناسبت ها، ایجاد امکان تحقیقات میدانی و تهیه مدارک مستند از مراحل انجام این بازی در روستاها و انجام تحقیقات میدانی شخصی و خودجوش و تهیه فیلم و مصاحبه با پیران و پیشکوتان روستایی و عشایری از سوی پژوهشگران می تواند برای حفظ این میراث معنوی کارساز باشد.

در کنار این اقدامات ثبت این بازی ها در فهرست میراث ناملموس ملی می تواند زمینه برای احیای آنها را فراهم کند که با توجه به ضرورت آن، زمینه برای ثبت این بازی در سال گذشته فراهم شد تا با شناسایی و گسترش آن گامی در مسیر حفظ هویت ملی و قومی این منطقه برداشته شود.