بازی سنگ چلکا یا کوتور یکی از بازی های محلی در هرمزگان است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، بازی سنگ چلکا یا کوتور یکی از بازی های محلی در هرمزگان است.

بازی های سنتی اکثراً به صورت دسته جمعی و گروهی انجام می شود و کمتر جنبه انفرادی دارند. زمانی جنبه قهرمانی دارند و گاهی نیز صرفاً جنبه تفریحی و سرگرمی یا در مراسم مختلف جایگاهی به خود اختصاص می دهند.

در بازی های سنتی همیشه بازی های دقیق و ظریف، دخترانه و بازی های قهرمانی بیشتر مخصوص پسران است. گرچه امروزه اسباب بازی ها و سرگرمی های مدرن جایگزین بازی های سنتی شده است. سنگ های بازی جای خود را به سرگرمی های شبح بازی و شطرنج و… داده و عروسک های کوکی بازاری جایگزین عروسک های چوبی ابتکاری دختربچه ها شده است. در استان هرمزگان بازی هایی سنتی و محلی از تنوع خاصی برخوردار است که در اینجا به معرفی بازی سنگ چلکا (sang cheleka) می پردازیم.

بازی سنگ چلکا یا کوتور یا یک قل دو قل یا سنگ چاک

این بازی مخصوص دختران نوجوان است و به صورت دونفره یا چهارنفره یا حتی 10 نفره انجام می شود اما هرچه تعداد بازیکنان یک جمع کمتر باشد بازی بهتر انجام می شود.

برای انجام بازی ابتدا پنج سنگ کوچک اندازه حبه قند انتخاب می شود و بازی به این صورت شروع می شود: در مرحله اول بنام یک دنگا (یک سنگ)، سنگ ها را به هوا پرتاب کرده (تا ارتفاع 40 الی 50 سانتی متر) تا بر روی زمین جلوی بازیگران بریزند سپس یکی از سنگ ها را از زمین برداشته و بالا انداخته و 4 سنگ دیگر را یکی یکی از زمین بر می دارند که برداشتن یکی یکی سنگ ها با همان یک عدد سنگی که به هوا پرتاب می شود، برداشته می شوند. چنانچه در حین بالا انداختن سنگ و برداشتن سنگ های دیگر از زمین، سنگ از دست بازیکن به زمین بیافتد، بازیگر اول از دور بازی خارج می شود و اصطلاحاً می سوزد و باید کنار برود و اما اگر موفق شد، مرحله بعد دو دنگا (دو سنگ) است.

در مرحله دوم باز سنگ ها را روی زمین انداخته و یکی را به عنوان سنگ مادر انتخاب و به هوا پرتاب می کنند و این دفعه بایستی دوتادوتا سنگ ها را جمع کنند که جمعاً می شد دوتا دوتایی و اگر این مرحله با موفقیت انجام شد مرحله بعدی سه دنگا یا سه تایی است.

در مرحله سه دُنگا باز به همان صورت سنگ ها را انداخته و یکی را جهت پرتاب به هوابر می دارند و این دفعه چون در مرحله سه دنگا است بایستی با سنگی که به هوا پرتاب می شود یکبار یک عدد از سنگ ها را و دفعه بعد سه تا را باهم بردارد.

بعد از گذراندن این مرحله چهار دنگا است که در این مرحله نیز طبق معمول دفعات قبل سنگ ها روی زمین ریخته می شود و یک سنگ جهت پرتاب برداشته می شود و انبار بالنگی که به هوا پرتاب می شود بازیکن باید 4 سنگ روی زمین را یک دفعه جمع کند. بعد از گذر موفقیت آمیز از این مرحله بعدی عروسا است.

در مرحله عروسا سنگ ها را روی زمین می اندازد و بعد از یکی از دست ها را نزدیک سنگ ها در فاصله چند سانتیمتری قرار می دهند بطوریکه شصت دست و انگشت سبابه بطور عمودی بر روی زمین قرار می گیرند و بعد یکی از سنگ ها را جهت پرتاب برداشته و همانند مراحل قبلی سنگ را بالا انداخته ولی این دفعه بجای این که سنگ ها را یکی یکی بردارند آنها را یکی یکی از محل خود جابه جا کرده و از دروازه بیرون می برند. آخرین سنگی که باید ببرد عروس است که باید با بیشترین ضربه از دروازه رد شود.

بعد از مرحله عروسا، مرحله ناخونک یا ناخن بازی است. در مرحله ناخن بازی بازیکن، 4 عدد سنگ را در دست خود به صورت مشت نگه داشته و یک سنگ را بالا می اندازد و آن را می گیرد اگر از این مرحله رد شد به مرحله آخر بازی یعنی «پشتک» می رسد.

در مرحله پشتک بازیکن پنج عدد سنگ را کف دست گرفته و پرتاب می کند و سریعاً دستش را وارونه می کند بطوریکه سنگ های معلق در هوا هنگام افتادن باید روی دستش قرار بگیرد. اگر در این مرحله هیچ کدام از سنگ های پرتاب شده روی دست بازیکن قرار نگیرد برد بازی باکسی است که بیشترین تعداد از سنگ های پرتاب شده روی دستش بماند.

اگر بازی دونفره باشد و نفر اول در مرحله یک دنگا بسوزد از دور بازی خارج نمی شود بلکه سنگ ها را به بازیکن دوم می دهد تا زمانی که بازیکن دوم نیز بسوزد و دوباره نفر اول صاحب بازی شود.