گوی بافی هنری سنتی در کویر شمال اصفهان است

میراث آریا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده و گزارشات منتشر شده، گوی بافی هنری سنتی در کویر شمال اصفهان است.

شادروان استاد علی اکبربنایی فرزند مرحوم استاد رحیم علی معمار از جمله هنرمندان گوی بافی در شهرستان آران و بیدگل بود که سالهای نخستین جوانی را همراه با پدر، عموها و عموزاده های خود به معماری پرداخته و به مرمت آثار تاریخی این خطه مشغول بود، اما از این شغل دل خوشی نداشت و با فوت پدر کارش را رها کرده و به شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان رفت و در آنجا مشغول به کار شد.

به گفته خود استاد بنایی، مهارت و علاقه او بگونه ای بود که باعث اعتماد مدیر آلمانی خود شد و با آنکه سواد رسمی نداشت، اما مسئول کارخانه، اداره 22 دستگاه عریض و طویل پارچه بافی صنعتی را به او واگذار کرده بود.

علاقه و تعهد به کار استاد علی اکبربنایی تا آنجا بود که یک بند انگشت او در ایام کاری در این کارخانه زیر دستگاه بافندگی قطع شد، لکن پاسخ محبت صاحب کارخانه را داده و کارش را ادامه داد و صاحب کارخانه نیز از او دلسرد نشد و او بر همین حرفه ماند تا خدمتش بعد از 27 سال در سال 1350 به پایان رسید.

استاد علی اکبربنایی در خاطراتش بیان می کند، نوجوان که بودم با بچه ها در ریگزارهای بیرون شهر، با هم بازی می کردیم و از جمله بازی های ما گوی بازی و مردی بود که پایه اصلی آن توپ یا همان گوی به زبان محلی بود. بچه ها با تکه های لاستیک یا پارچه، توپ هایی درست می کردند که پس از چند مرتبه پرتاب کردن، از هم باز شده و بازی تعطیل میشد تا دوباره آن را درست کنیم. برخی اوقات هم توپ ها که خراب میشد بچه ها از بازی منصرف می شدند، به همین دلیل بود که وقتی مادرم جوراب و کلاه می بافت، خیلی کنجکاو بودم که روش گرد بافتن آن را یاد بگیرم و با این روش بتوانم یک توپ همیشگی بسازم و سرانجام هم موفق شدم.

هنر گوی بافی از هنرهای سنتی رایج در شهر نوش آباد است که خالقش شادروان استاد علی اکبربنایی بود. او تمام وقت خود را بویژه پس از کسب تجربه در کارخانه ریسندگی کاشان، صرف تولید این گوی ها در اندازه های مختلف کرده بود به نحوی که در حال حاضر به جرات میتوان گفت اجرای هنر سنتی گوی بافی در انحصار خانواده بنایی است.

مواد اولیه برای تولید این گوی های رنگی، بسیار ساده و ارزان است ولی تولید هر کدام از آنها وقت و زمان بسیاری را می طلبد که با صبر و حوصله بسیار تولید می شود. این هنر نزدیک به شصت سال توسط زنده یاد استاد علی اکبربنایی در نوش آباد اجرا می شد و امروز که اندک زمانی است این استاد گرانقدر و پیشکسوت آسمانی شده است، توسط فرزندان این استاد که تنها شاگردان این استاد پیشکسوت نیز هستند و با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آران و بیدگل برنامه ریزی های لازم برای ادامه راه این استاد گرانقدر و حفظ هنر سنتی گوی بافی در حال تدوین است.

همانگونه که ذکر شد، سنت گوی بافی در آران و بیدگل و بویژه در نوش آباد دارای سابقه طولانی است، تهیه این گوی ها در اصل برای اجرای بازی چفته بوده که سابقه بسیار طولانی در شهرستان آران و بیدگل دارد، این بازی توسط جوان ها بصورت گروهی و در زمین های خاکی و عمدتا در زمان غروب یا روزهای تعطیل انجام میشد، روش ساخت این گوی ها غالباً با استفاده از پارچه و نخ است، برای تهیه هر گوی از تکه پارچه های ضایعاتی و کهنه استفاده می شود، بدین ترتیب که ابتدا پارچه ها را بر حسب نیاز به صورت گرد درآورده و بعد با نخ های چله سفید قالی به اندازه های تقریبی یک متر که دور این پارچه ها پیچیده می شود کاملاً محکم شده و در ادامه با استفاده از نخ های رنگی مجموعه سطح گوی بصورت خطوط دایره ای، به چهار، شش، هشت یا 10 قسمت مساوی تقسیم می شود.

در ادامه توسط سوزن جوالدوز کار بافت کل سطح گوی با استفاده از نخ های رنگی با طیف رنگی متنوع تزیین می شود. وزن تقریبی گوی ها بین 50 تا 100 گرم در نوسان است و زمان تقریبی برای تولید و بافت هر گوی بین سه تا چهار ساعت است. عمدتا گوی ها به دو صورت سبک و سنگین وزن تولید شده و برخی از آنها صرفا جنبه تزیینی داشته و کاربری برای اجرای بازی چفته ندارد.

یکی از ویژگی های این هنر سنتی مردم خطه کویر شمال استان اصفهان، استفاده از مواد بازیافتی و مازاد است که دیگر قابل استفاده نیست، لذا هنرمند گوی باف با استفاده از ابزارهای بسیار ساده شروع به بافت گوی می کند. هنر گوی بافی نوش آباد به شماره 2071 در فهرست میراث ناملوس کشور به ثبت رسید.