بقعه سید شمس الدین نگینی در میان چهارمنار یزد است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده و گزارشات واصله، بقعه سید شمس الدین نگینی در میان چهارمنار یزد است.

سخن از مردی فرزانه است که گنبدخانه اش در چهارمنار بچشم می خورد و در کنار پدرش بقعه سیدرکن الدین، عالم یزدی، دو امامزاده شهیر بشمار می روند؛ نامش سیدشمس الدین است.

«زمانیکه پدر سیدشمس الدین که سیدرکن الدین عالم فرزانه یزدی است را به اتهام قتل تاجری نصاری دستگیر و می کنند و مورد غضب سلطان یزد قرار می گیرد، فرزندش سید شمس الدین را تبریز را پیش میگیرد تا پدرش را نجات دهد در راستای این جریان با دختر خواجه رشید الدین فضل االله طبیب همدانی وزیر مشهور مغول ازدواج میکند و آزادی پدرش را می گیرد اما در تبریز وفات می کند.

پس از وفات، جسدش را به یزد می فرستند و در گنبدخانه مدرسه ای که خودش بنا کرده بود به خاک می سپارند...»

این داستان که در کتاب ایرج افشار به آن اشاره شده، بخشی از زندگی این عالم فرزانه است که امامزاده اش جز میراث ارزشمندی است که در خصوص آن در کتاب «یادگارهای یزد» آمده است که «مرتضی اعظم، شمس الدین بن رکن الدین به سال 727 بود و بر آن موقوفات بسیار وقف کرده بود. این مدرسه و کتابهای آن بر شیعیان یزد و فارس بوده است و در وقف نامه مدرسه رکنیه نیز سخن ازدالتاب شمسیه رفته است.»

اما مدفن و محل سید شمس الدین کجاست؟ این میراث تاریخی در محله چهارمنار یزد که یکی از محلات تاریخی و قدیمی و در محدوده بافت تاریخی بشمار می رود، قرار دارد و به نوعی نگین تاریخی و ارزشمند محله چهارمنار است.

این میراث تاریخی جز بناهایی با معماری فاخر و دلنشین است که نه تنها نظر کارشناسان و متخصصان ایرانی بلکه غیرایرانی را نیزبه خود جلب می کند و علاوه بر کالبد معماری این بنا، تاثیرات فرهنگی سیدشمس الدین قابل توجه است.

قدیمی ترین دیوار نوشته حافظ در یزد

حمیدرضا امیری، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ یزد به وقف نامه جامع الخیرات اشاره می کند که در آن به ذکر موقوفات سیدرکن الدین و فرزندش سیدشمس الدین پرداخته شده، می گوید: نسخه ای از این وقف نامه چند دهه پیش از دل دیواری در روستای عزآباد بیرون آمد، و هم اکنون در کتابخانه وزیری یزد نگهداری می شود و متن آن به همت استاد ایرج افشار در مجله فرهنگ ایران زمین و نیز کتاب یادگارهای یزد به چاپ رسیده است.

وی پیرامون اینکه بقعه سید شمس الدین نگینی در میان چهارمنار یزد است، عنوان می کند: ذکر این نکته را حائز اهمیت است که در پایه ستون های همین بنای سیدشمس الدین خشت هایی با ابعاد 40×40×10 سانتیمتر بکار رفته که اهمیت و جذابیت آن را در مباحث تاریخ معماری و باستان شناسی بیشتر کرده و بیم آن می رود که در اندود و مرمت های بنا این خشت ها محو و پنهان شوند.

این فعال حوزه میراث فرهنگی با بیان اینکه یادگارهای دیواری بقعه سید شمس الدین به لحاظ تاریخی بسیار مهم هستند، می گوید: در میان این یادگاری ها دو بیت از حافظ شیرازی دیده می شود که تاریخ 867 هجری قمری دارد و نویسنده اش شهاب الدین جلال الدین سمنانی است.

وی با استناد به نوشته های ایرج افشار می گوید: این دو بیت جزو قدیمی ترین یادگاری های دیواری از اشعار حافظ است. ایرج افشار نه تنها این نوشته را خاص عنوان کرده بلکه نسبت به نگهداری و حفاظت از آن نیز تاکید داشته است.

دو بیت مذکور این است: «خیز و در کاسه زر آب طربناک انداز / پیشتر زان که شود کاسه سر خاک انداز / عاقبت منزل ما وادی خاموشان است/ حالیا غلغله در گنبد افلاک انداز»

امیری با بیان اینکه بخشی از زیبایی بقعه سید شمس الدین مدیون همسرش است، می گوید: با وجود اینکه مرمرهای خوبی در یزد وجود داشته، اما همسر سیدشمس الدین که دختر وزیر بود، برای این بقعه از تبریز سنگ مرمر تراش خورده و حجاری شده آورده است که هم اکنون زینت بخش این بنای نفیس است.

وی اضافه می کند: پس از این که سیدشمس الدین در تبریز از دنیا رفت، او را به یزد آوردند و در مدرسه خودش به خاک سپردند. افراد دیگری نیز در این محل دفن شده اند. از آن جمله رکن الدین شاه پسر معین الدین اشرف که وزیر شاه شجاع بود و دختر سیدشمس الدین به همسری درآمده بود.

این فعال میراث فرهنگی می گوید: بازسازی سردر ورودی بقعه در سالهای اخیر انجام شده و عمل استاد علی اکبر خرمی است.

وی درباره سوابق پژوهشی مجموعه شمسیه می گوید: آرتور اپهام پوپ و دونالد ویلبر که هر دو از ایران شناسان غربی هستند در شناسایی و معرفی مجموعه شمسیه پیشگام بوده اند.

این پژوهشگر فرهنگ و تاریخ یزد می گوید: قدیمی ترین سند مکتوبی که درباره برگزاری آیین های عاشورایی در یزد یافته ام متعلق به به همین مجموعه شمسیه است، و می گوید: در وقف نامه جامع الخیرات آمده که روز عاشورا در مجموعه شمسیه، خطیبی پرهیزگار و به دور از تعصب به سخنرانی بپردازد.

مرمت و موریانه زدایی

سیدمصطفی فاطمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد ضمن بیان اینکه مرمت استحکام بخشی این بنا خصوصا پشت بام ها انجام شده، اظهار می کند: پشت بام های این میراث تاریخی استحکام بخشی شده و در عین حال بنای تاریخی سید شمس الدین از نظر کالبدی مشکل خاصی ندارد.

وی در خصوص ویژگی های خاص این میراث تاریخی به معماری منحصربفرد و جایگاه این میراث ارزشمند اشاره می کند و می گوید: درخصوص ترمیم این بنای تاریخی و موریانه زدایی آن اقداماتی درچند سال گذشته توسط میراث فرهنگی انجام شد بطوریکه حدود 300 میلیون تومان درقبال این میراث تاریخی هزینه شده است.

مرمتی از دوران پیرنیا

نجمه نادری، یکی از پژوهشگران و فعالان میراث فرهنگی هم در خصوص مرمت های سیدشمس الدین می گوید: در دوره پیرنیا مرمت های اساسی این بنا را داشتیم که البته دهه 60 بازسازی هایی انجام شده که «محمدرضا اولیا» جز متولیان امر در آن زمان بوده است. البته احتمالا مرمت سقف نیز جز مرمت های پهلوی دوم باشد که در غیر این صورت مرمت های مربوطه به زمان قبل تر باز می گردد.

سیدشمس الدین، شیعه یا سنی؟

نکته ای که در مورد این مرد بزرگ مطرح می شود و به مذهب وی مربوط است، اهل تسنن بودن وی است بطوریکه هنوز کاملا مشخص نیست که سید شمس الدین که فرزند سید رکن الدین است شیعه بوده یا اهلسنت اما انچه روایت می شود و از نظر کارشناسان میراث فرهنگی نیزمطرح می شود، این است که سید شمس الدین اهل تسنن بود، چرا که در ان زمان نیز مذهب غالب مردم یزد سنی شافعی بوده است که در این مذهب رابطه نزدیکی با ائمه شیعیان وجود دارد.

از منظر دیگر در بقعه سید شمس الدین احدایث شیعه هم وجود دارد اما جالب این است که تا قبل از دوره صفوی یعنی در زمان حیات این افراد در دوران آل مظفر شیعه و سنی به صورت امروز بسیار مشخص نبوده است و در دوران صفوی این تفاوت مذهبی بچشم می خورد.

البته در نگاهی دیگر، سید رکن الدین ازنسب و براساس شجره نامه اش به امام جعفر صادق (ع) می رسد که یکی از احتمالات شیعه بودن مذهب وی را همین مسئله می دانند با این وجود که در اهل تسنن نیز سید وجود داشته و وی نیز از اولاد پیامبر (ع) و از فرزندان حضرت زهرا (س) محسوب می شود.

آنچه در خصوص این دو امامزاده بیش از همه اهمیت دارد خدمات بسیار فراوان ایشان در عمران و آبادانی و افزایش دانش مردم است و موقوفه هایشان نشان از خدمات بسیار فراوان وی دارد.