سیاه دوزی شاهکوه هنری برگرفته از طبیعت است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشات منتشر شده، سیاه دوزی شاهکوه هنری برگرفته از طبیعت است.

در شاهکوه سیاه دوزی بیشتر بر روی لباس های محلی زنان توسط نخ سیاه، بر روی پارچه سفید کرپ پشمی، چلوار، ابریشمی با استفاده از نقوش بته جقه، گلهای ساده، خطوط شکسته و منحنی انجام می شود. البته درگذشته تنها به روی لباس زنان و حوله، این نوع سوزن دوزی دیده می شد اما امروزه دامنه کاربرد آن کمی گسترده تر شده و در نقش اندازی روی سجاده، جانمازی، تابلو و… بکار می رود.

لباس محلی شاهکوه از زیبایی و سادگی خاصی برخوردار است و نقوش آن به شکل بدوی در بستر سفید پارچه خودنمایی می کند. زنان روستا بدون نقشه و بطور ذهنی نقوشی انتزاعی و ملهم از محیط اطراف و طبیعت موجود در منطقه را به روی لباسشان می دوزند؛ بعنوان نمونه میتوان به شباهت نقش «کج بته» با درخت «سرو کوهی» یا «اورس» که محل رویش آن در کوههای شاهکوه است و حضور پرندگانی چون کبک و گنجشک و خروس در این منطقه و طرح «ول ولو» که نشان از کوه های شاهکوه اشاره کرد.

برخی دیگر از این نقوش از جمله لوتوس، فروهر و… برگرفته از نمادهای مذهبی در هنر و معماری دوره هخامنشیان است؛ در آثار مردم شاهکوه میتوان وجود نشانه های نیلوفر 12 پر را که در سیاه دوزی نقش بسته مشاهده کرد. در نقش ترنج روسری زنان و عناصر معماری این روستا نیز میتوان نشانه هایی از آیین مهر و نقش خورشید را دید.

با توجه به باور مردم بومی شاهکوه که گفته می شود فلسفه سیاه دوزی همانند فلسفه تولد انسان است که از عالم پاکی پا به عرصه هستی گذارده و سفیدی لباس، نمادی از پاکی و درستی عالم دگر است. زمانیکه زندگی فرد شروع می شود مانند نقش ها و طرح های سیاه دوزی آهسته و قدم به قدم بستر سفید زندگی از امور خوب و بد انسان نقش زده می شود؛ پس برای هر نقش اسم و هویتی تعریف شده است.

قندکله (کله قندی)، ول ویلی (زیگزاگ)، ول ویلی قندکله، تیب سیاهک (نقطه سیاه) یا ستاره، ول پته (کژ بته یا کج بته)، جیکا (گنجشک)، ﮐﮏ (کبک)، خروس و… از اسامی نقوش در سیاه دوزی شاهکوه است. دوخت های بکاررفته در این سوزن دوزی عبارتند از تک دوزی ساده، تک دوزی قندکله، ﭼبلوکی (سه دندانه)، دندان موشی دسته بندی، زنجیره دوزی، زیگزاگ، ساقه دوزی، سرخس دوزی، بست افقی و عمودی که بیشترین دوخت بکار رفته در آن بخیه عمودی و افقی است.

برای دوخت نقوش در سیاه دوزی شاهکوه ابتدا طرح موردنظر روی پارچه طراحی شده که غالباً این امر توسط مردان روستا صورت می پذیرد، آنگاه با نخ سیاه طرح اولیه به شیوه زنجیره دوزی، شماره دوزی، ساقه دوزی و زیگزاگ دوخته می شود و در بخشهای محدودی از طرح بصورت نگینی از رنگهایی چون قرمز، سبز و گاهی زرد برای دوخت غنچه و کاسبرگ ها بهره می گیرند. نقوش بکاررفته در آن متشکل از گل با ساقه های بلند، سرو به شکل کج بته و اشکال هندسی مثل زیگزاگ و خطوط منحنی است که تمامی طرح در محدوده و کادری مشخص تعیین می شود.

به نکته حائز اهمیتی که در این بین میتوان به آن اشاره کرد، این است که سیاه دوزی شاهکوه تنها یک رشته صنایع دستی بحساب نمی آید، بلکه چندین رشته بومی را در دل خود جای داده که از آن جمله میتوان به دوخت لباس محلی، نساجی سنتی، نخ ریسی، رنگرزی و. . اشاره کرد. در واقع، با حفظ یک رشته میتوان عملاً از چندین رشته حمایت و آنان را از معرض خطر فراموشی حفظ کرد و نگاه علاقمندان و گردشگران را به سمت هنرهای ارزشمند مناطق روستایی استان جلب کرد. سیاه دوزی روستای شاهکوه در اسفند سال 1394 به شماره 1156 در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسید.