جاهای دیدنی یزد | معماری های شگفت انگیز زیباترین شهر خشتی جهان

استان یزد یکی از استان های وسیع ایران بوده که در مرکز کشور قرار گرفته و با استان های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همجوار است. این استان دیدنی در حدود 72,156 کیلومترمربع وسعت داشته و به تنهایی 37,4 درصد از کل وسعت ایران را در بر می گیرد. در بهار و تابستان، آب و هوای بیشتر مناطق استان گرم و خشک و در زمستان و پاییز سرد و نسبتا مرطوب است. این منطقه از جمله استان های تاریخی و منحصر به فرد و یکی از زیباترین شهرهای خشتی دنیا بوده که با داشتن دیدنی های یزد، همه ساله گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جذب می کند. ویژگی های متنوع طبیعت استان برای گردشگران داخلی و خارجی جالب و جذاب است، بطوریکه از یکسو پهنه های بیابان و تپه های ریگ روان و از دیگر سو ارتفاعات زیبای شیرکوه و ییلاقات سرسبز، دره و دامنه ها به چشم می آیند. در مقاله جاهای دیدنی یزد ما را همراهی کنید تا هرچه بیشتر شما را با دنیای اسرارآمیز جاذبه های گردشگری یزد آشنا سازیم.

القاب تاریخی یزد

شهر یزد القاب بسیاری را در طول تاریخ بدست آورده که هرکدام دارای بار معنایی بالایی هستند، همچون «شهر بادگیرها»، «دارالعباده»، «دارالعلم و دارالعمل»، «حسینیه ایران»، «شهر دوچرخه ها»، «شهر شیرینی»، «شهر قنات و قنوت و قناعت» و «شهر آتش و آفتاب». دومین شهر تاریخی جهان، جاذبه های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی زیادی دارد که هر کدام از آن ها می تواند به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد. منظر شهر، بادگیرها، گنبدها، گذرها، تکیه، حسینیه و آب انبارها همگی کمک کرده اند تا یک مجموعه بی نظیر در این نقطه از کشور ایجاد شود. همچنین، لازم هست بدانید که شهر تاریخی یزد یکی از نمونه های منحصر بفرد شهرهای کویری بوده که بر مبنای الگوی ایرانی-اسلامی ایجاد شده است.

هوای پاک یزد و خط آسمان

یزد یکی از وسیع ترین شهرهای خشتی و آجری دنیا بوده که شاهکارهای مهمی مانند مسجد جامع یزد، مجموعه امیر چخماق، قنات ها، آسیاب ها، خانه ها و میادین تاریخی و حسینیه های آن همگی در کنار بافت با ارزشش یک مجموعه به هم پیوسته را ایجاد کرده اند. تجربیات سنت های فرهنگی از گذشته در این منطقه شکوفا و متعالی شده و با خلاقیت نسل های مختلف سیر تکاملی خود را پی گرفته اند. منظر شهر یزد نکته مهمی محسوب می شود و هنوز شهر یزد به نسبت شهرهای دیگر، شهری است که خط آسمان آن محفوظ ماند. گنبدها، گلدسته ها و بادگیرها که از جاذبه های گردشگری یزد بوده، سر جای خود ثابت هستند و در واقع یک منظره بدیع و استثنایی را به وجود آورده که خوشبختانه این منظره در حال حاضر محفوظ است.

جاذبه های گردشگری یزد

آتشکده آتش ورهرام

بنای فعلی آتشکده آتش ورهرام که یکی از دیدنی های یزد به شمار می آید، در سال 1313 خورشیدی با همت و کمک مالی زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان احداث گردید. ساختمان این مورد از جاهای دیدنی یزد با معماری زیبایی برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در مرکز حیاطی بزرگ و سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و بر پیشانی عمارت نقش فروهر جلوه گر است. اهمیت این مورد از جاذبه های گردشگری یزد به قدمت آتش درون آن هست که گفته می شود از حدود 1520 سال پیش تاکنون، فروزان مانده است. آتش ورهرام درون مجری برنج، در اتاقی مخصوص و در سطحی بالاتر از سطح زمین قرار گرفته تا از باد، باران و تابش خورشید دور نگه داشته شود.

آب انبار شش بادگیر

آب انباری قدیمی با شش بادگیر در محله تپه یزد قرار گرفته است. آب انبار شش بادگیر دارای دو ورودی در شمال و جنوب و مخزن بوده و مخزن آب انبار گنبد تخم مرغی شکلی دارد. این مورد از دیدنی های یزد 55 پله دارد که بین پله های 25 و 26 آن یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. طاق ضربی خشتی با نمای آجری و سقف بزرگ مخزن آب از ویژگی های مهم این آب انبار بوده که در سال 1379 هجری قمری و به سعی حاجی حسین میرالله ساخته شده است.

مجموعه امیر چخماق

امیر جلال الدین چخماق شامی در دوره تیموریان از طرف شاهرخ به حکومت یزد منصوب گردید و با کمک همسرش فاطمه خاتون در این مکان و در اطرافش آب انبار، خانقاه، مدرسه، کاروانسرا، چاه آب، بازار و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنا نهاد. این مورد از دیدنی های یزد دارای گنبدی عظیم، صفه ای عالی و دو شبستان زمستانی و تابستانی است. محراب مسجد دارای سنگ مرمرین زیبایی بوده که اطراف آن نقش های زیبا به چشم می آیند.

باغ دولت آباد

محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ که سر سلسله خان های یزد در زمان زندیه بود، ابتدا قناتی با نام دولت آباد بوجود آورد و پس از آن، باغ دولت آباد را در امتداد آن احداث کرد. این ساختمان محل اقامت این حاکم مقتدر هم بود. این مورد از جاهای دیدنی یزد مجموعه ای از چندین عمارت شامل هشتی و بادگیر، بهشت آئین، تالار آینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است. فضای سبز این باغ شامل درختان کاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور و انار بوده و چشمگیرترین ویژگی این مورد از دیدنی های یزد بادگیر 33.8 متری آن است که بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود.

مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)

مدرسه ضیائیه معروف به زندان اسکندر از آثار مولانا ضیاء الدین حسین رضی است که در سال 631 قمری آن را بنیان نهاد. شبستان این مورد از جاهای دیدنی یزد دارای محراب بوده و در اطراف مدرسه رواق هایی ساخته شده اند. گنبد خشتی این بنا با تزئینات گچبری و نقاشی آبرنگ بر بلندای این ساختمان خودنمایی می کند که نمونه ای از معماری دوره مغول در ایران محسوب می شود.

خانه لاری ها

تاریخ بنای خانه لاری ها متعلق به دوره قاجار است و در محله فهادان قرار دارد. ساختمان خانه لاری ها با توجه به سبک کلی منزل اعیانی ساخته شده، یعنی خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت های شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شود که شامل تالار و بادگیر است. از ضلع شرقی که شمال اتاق آینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها بوده، به عنوان بخش پاییزی و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب بهره می بردند.

نارین قلعه

نارین قلعه از جاهای دیدنی یزد بوده و یکی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام این استان محسوب می شود. این دژ قدیمی که برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شکل مطبق است. این مورد از دیدنی های یزد تقریبا در 5 مرحله ساخته شده و قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند که در دل زمین کنده شده اند که در گویش محلی به آن ها بوکن گفته می شود.

چاپارخانه میبد

پیشینه و قدمت چاپارخانه در ایران به دوره هخامنشیان می رسد و از این مراکز به عنوان ایستگاه های مبادلات نامه ای استفاده می شد. وظیفه چاپارخانه ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیک تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه ها و امانت های مهم بوده و از این رو، چاپارخانه میبد به صورت قلعه ساخته شده تا دفاع و حفاظت از آن میسر باشد.

ییلاق های میان کوه

ییلاق های میان کوه در شهرستان تفت قرار دارند و ده بالا معروف ترین و خوش آب و هواترین ییلاق در این منطقه است. طزرجان نیز یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد بوده که مسجد جامعش از اهمیت خاصی برخوردار است.

مسجد جامع فهرج

روستای فهرج در 25 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد- بافق قرار دارد. از آثار تاریخی این روستا به یک قلعه باستانی، آب انبار قدیمی، مجموعه شهدا و مسجد جامع می توان اشاره کرد. مسجد جامع فهرج از بناهای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی بوده که متعلق به نیمه اول قرن اول هجری است. این بنا قدیمی ترین مسجدی بوده که در ایران و شاید در دنیا بدون هیچگونه پیرایه ای دست نخورده باقی ماند. وجود شبستانی رو به قبله با هشت ستون، مناره گلی نه چندان بلند که راه پلکان بام مسجد از داخل این مناره به بام و سپس به بالای مناره منتهی می شود و استفاده از خشت و گل در ساخت از ویژگی های این بنا محسوب می شود.

یخچال خشتی میبد

یخچال خشتی میبد با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می رسد، یکی از معدود یخچال های به جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شد. بخش های عمده این مورد از جاهای دیدنی یزد عبارتند از دیوارهای سایه انداز، حوض یخ بند، مخزن یخچال و گنبد. دیوارهای شرقی، غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه شمالی یخچال فراهم کرده که در شب چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و کم عمق و تکرار این کار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ ساخته می شد و پس از شکسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می گردیدند. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه داشته تا تابستان از آنان برای کاروانیان و مردم بهره برداری کنند.

غار شگفت یزدان

غار شگفت یزدان در نزدیکی عقدا قرار دارد و از غارهای مقدس زرتشتیان است. راه ورودی غار صعب و دشوار بوده، اما در داخل غار محوطه وسیعی است که گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض کوچک و بزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شوند. در غار خاکستر زیادی به چشم می خورد و نشان دهنده آن است که سال های متمادی آتش مقدس را در این غارها محافظت می کردند.

شاهکارهای معماری در یزد

الگوی شهرسازی که براساس آن، محلات در طول زمان کنار یکدیگر قرار گرفته اند و تساهل و تصامحی که همیشه در یزد وجود داشته و مردم در کنار یکدیگر و در طول تاریخ ادیان الهی زندگی مسالمت آمیزی داشته اند، هم وجه دیگری از یزد هست. شاهکارهای معماری که یزدی ها در طول زمان براساس شاخصه های معماری با خاک ایجاد کرده اند، استقرار فضاها در داخل شهر، حصار، باغ ایرانی و قنات مجموعه عناصر و عواملی هستند که یزد را منحصر بفرد کرده اند. شهر تاریخی یزد دوره های مختلف تاریخی از دوره ایلخانی تا دوره صفوی و قاجار را شامل شده و هر محله می تواند نماینده یک بخش از دوره های تاریخ باشد. از سوی دیگر مدیریت، توجه و علاقه مردم نسبت به حفظ آثار، زندگی و پویا بودن شهر و اصالت و یکپارچگی آن بیش از همه مورد توجه بوده است.