آسیب های وارد شده به میراث فرهنگی در پاییز سال 98

ایسنا/ این خبر پیرامون آسیب های وارد شده به میراث فرهنگی در پاییز سال 98 برای شما نگارش شده است.

میراث فرهنگی هر کشور شناسنامه و هویت آن کشور است و حفظ و نگهداری آن به منزله حفظ و نگهداری هویت یک ملت و کشور است. این شناسنامه اگر از بین رود المثنی برای آن وجود ندارد، بنابراین متولیان این امر و مردم باید در جهت صیانت از شناسنامه ایران بیش از پیش تلاش کنند.

بی شک، یکی از مشکلات جدی برای میراث فرهنگی ایران حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی است. تخریب بافت های تاریخی به بهانه های مختلف و نبود توانایی کافی جهت حفاظت از آثار، تامین نشدن اعتبار برای مرمت بناهای تاریخی و افزایش سرقت آثار از جمله مشکلاتی است که میراث فرهنگی ایران با آن دست و پنجه نرم می کند.

یک دکترای تاریخی پیرامون آسیب های وارد شده به میراث فرهنگی در پاییز سال 98 می گوید: امروزه ملت ها و اقوام برای شناخت بیشتر از یکدیگر به شناسایی میراث فرهنگی و یادمان های تاریخی می پردازند و تلاش می کنند که فرهنگ، هنر و پیشینه غنی تاریخی خود را به یکدیگر معرفی کنند، به همین دلیل حفظ میراث فرهنگی به عنوان پشتوانه ای برای تداوم حیات فرهنگی یک کشور ضروری می نماید، چرا که شناسنامه هر کشوری آثار باستانی و میراث های فرهنگی آن است.

بر سر خانه های تاریخی سمنان چه آوردند؟

یکی خانه اش را درست وسط یک قلعه تاریخی ساخت؛ قلعه کوشک مغان سمنان. آن یکی خانه اش را با یک قلعه تاریخی خرید؛ قلعه پاچنار. یکی دیگر هم کنار دژی باستانی سالن عروسی ساخته و حسابی کسب و کارش سکه است. این بلایی است که در سمنان بر سر آثار تاریخی و باستانی آمده است و کسی هم ککش نمی گزد. اگرچه به آثار سمنان بی توجهی می شود و تبدیل به ملک شخصی شده و با سیمان و ایزوگام و آسفالت شکافته و از هم پاشیده اما هنوز هم میتوان برای نجاتشان تلاش کرد.

مرمت در گرو بودجه ای که هرگز تخصیص نمی یابد

کاروانسرای قلعه خرگوشی از مهمترین کاروانسراهای صفوی واقع در مسیر تاریخی و ثبت شده اردکان یزد به ورزنه اصفهان نیز از دیگر بناهای تاریخی ایران است که مورد بی مهری متولیان قرار گرفت و خرابی و آشفتگی را تجربه کرد. برای بنایی که وضعیت وخیمی دارد و سالها به حال خود رها شده، به دنبال تخصیص بودجه هستند و هرزمانی که این بودجه تخصیص یابد، اقدام به باسازی آن می کنند. معاون وقت میراث فرهنگی یزد گفت: کارونسرای مذکور مدتی توسط یک متصرف به محلی برای نگهداری گوسفندان تبدیل شده بود که البته به همت اداره کل میراث فرهنگی یزد نسبت به تخلیه این بنای تاریخی که از کاروانسراهای شاه عباسی به شمار می‏ آید، اقدام شد. اعتبار 600 میلیون تومانی برای مرمت این بنای تاریخی در نظر گفته شده که به محض تخصیص، در مرمت بنا استفاده خواهد شد.

این بنا را هیچکس گردن نمی گیرد

مدرسه ای 700 ساله در یزد که متولی ندارد! یک تیتر خبری فاجعه بار دیگر درباره یک آثار تاریخی که قدمت طولانی دارد.

در گزارشی که در پاییز 98 از وضعیت مدرسه تاریخی شهاب الدین قاسم طراز منتشر شد، آمده است : این مدرسه 700 ساله که با شماره ثبت 1007 در فهرست آثار ملی قرار گرفته، وضعیت نامناسبی دارد و به علت نداشتن متولی به حال خود رها شده است.

سر در وروی مدرسه قاسم طراز، تزییناتی از کاشی معرق و کاشی های برجسته وجود دارد که کتیبه ای به خط ثلث بر بالای این سر در قرار گرفته است. در دو طرف سر در نیز، داخل دو مربع مستطیل شکل، کتیبه ای به خط کوفی بنایی وجود دارد که کتیبه مستطیل دست چپ کاملا باقی مانده اما کتیبه دست راست تخریب شده است.

داخل کریاس و اطراف سردرگاه ها، سوره فتح به خط نسخ و به رنگ سفید اجرا شد که امروزه تنها قسمتی از آن باقی است، همچنین از ظواهر و آثار باقی مانده، این گونه برداشت می شود که بدنه کریاس، سراسر پوشیده از کاشی معرق بوده که اکنون اثری از آن نیست.

یک پژوهشگر یزدی می گوید: آخرین مرمت اساسی این بنا مربوط به حدود به 50 سال اخیر و مرمت تزیینات و کاشی های رها شده آن را در یک دهه اخیر پاکسازی کرده اند ولی جمع آوری عوامل مخل بنا مربوط به حدود یک سال گذشته است.

سید مصطفی فاطمی، مدیر کل وقت میراث فرهنگی یزد در این رابطه با بیان اینکه متولی مدرسه تاریخی قاسم طراز اداره کل اوقاف است، می گوید: این بنای تاریخی هر چند به ثبت ملی رسیده و در عرصه بافت تاریخی است اما از اموال اداره کل اوقاف و امور خیریه استان بشمار می رود.

اداره کل اوقاف و امور خیریه استان یزد از ثبت این بنا در اموال اوقاف اظهار بی اطلاعی کرد و سپس خواستار پیگیری از اداره کل آموزش و پرورش استان شد.

مدیر آموزش و پرورش ناحیه یک استان یزد در این مورد اظهار می کند: بنای مذکور جزو اموال آموزش و پرورش نیست اما آموزش و پرورش مدارس تاریخی زیادی را در تولیت اموال خود دارد.

گویا این بنا هیچ متولی خاصی ندارد و به حال خود رها شده است؛ بنایی که روزی مهد پرورش علم در یزد بوده و در حال حاضر مورد بی توجهی قرار گرفته و تنها افرادی که از مقابلش عبور می کنند، نگاهی به ورودی کاشی کاری شده اش می اندازند و با قفل بزرگ و زنگ زده این در چوبین خواهند فهمید که چنین بنایی به علت بی توجهی هنوز سهمی از تاریخ یزد ندارد!

فقط نامش باغستان است

برای محوطه سرسبز و تاریخی چندهزار هکتاری باغستان قزوین شماره ثبت ملی گرفته اند و هرگاه نیاز شد در بوق و کرنا می کنند که یکی از بزرگترین لکه های سبز و تاریخی دنیا را دارند اما کمر به نابودی بستند و ول کن ماجرا نیستند.

راهش را خوب یاد گرفته اند، یا آتش به جان درختان می اندازند تا خاکستر نفس را بند آورد یا نخست ریشه درختان را در دل زمین خشک می کنند و با قطع آنها به مرور علاوه بر خانه ها، کارگاه های ساختمانی و شرکت های خدمات شهری در میانه های باغستان سنتی قزوین قد علم می کنند، تا حلقه سبزی را که از قرن ها قبل، دور تا دور شهر 9هزارساله قزوین کشیده و ریه های تنفسی شهر شده و حتی جایش را در سفرنامه های سیاحان مختلف باز کرده، به مرور حذف کنند.

آنقدر بلا سر باغستان آوردند که بارها صدای تشکل های محیط زیستی و میراث فرهنگی قزوین در آمد. آنها طی انتشار بیانیه ای در پاییز 98 از مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، سازمان حفاظت از محیط زیست و مسئولان استانی قزوین خواستند تا تخریب مهم ترین میراث شهر تاریخی قزوین، باغستان سنتی قزوین را متوقف کنند.

احداث پل قدس، بخش های قابل ملاحظه ای از بهترین و پرآب ترین محل های باغستان تاریخی قزوین را که افتخاری جهانی است و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، به ورطه نابودی کشید.

با احداث زیرگذر میدان خلیج فارس خاک بی نظیر و بهترین درختان پسته جهان، قربانی شدند و راه ورود باغداران و مردم شهر به باغستان در آن محل سد شد.

احداث پل طبقاتی امام رضا (ع) بافت تاریخی را از باغستان جدا، منظر باغستان را تخریب و پیوند ارگانیک بافت تاریخی را با باغستان که در امتداد حیات یکدیگرند، پاره کرد.

تمام بناهای تاریخی نیازمند مرمت نیستند

بقعه ابودرداء تنها بخش باقی مانده از مجموعه دارالشفای صاحبی است که 700 سال قبل به عنوان اولین بیمارستان یزد و یکی از اولین بیمارستان های کشور شناخته می شد، ولی اکنون تنها مخروبه ای از آن در گوشه ای از بافت تاریخی یزد به جامانده است.

تنها بقایای ویران شده سید ابودرداء که منحصر به سه دیوار است، باقی مانده و در آن فقط بقایای مخروبه محراب با مقرنس گچبری دیده می شود. سبک معماری و مقایسه ی آن با بناهای مشابه نیز نشان می دهد که این بنا متعلق به دوران مغول است ولی از آنجایی که این بنای ثبتی، کاربری مذهبی داشته است، اکنون جز موقوفات و اموال اداره کل اوقاف محسوب می شود.

سید مصطفی فاطمی، مدیر کل وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد گفت: بخش قابل توجهی از بنا تخریب شده و قابل کاربری دادن نیست لذا می توان برای معرفی این بنای ارزشمند تاریخی به منظور نمایش دادن به گردشگران، آن را در دستور بناهای تاریخی به منظور مرمت، قرار داد. تمام بناهای تاریخی نیازمند مرمت نیستند و برای برخی از آنها باید عملیات های باستان شناسی انجام شود اما با توجه به اعتبارات محدود میراث فرهنگی استان این اقدام در حال حاضر مقدور نیست.

پل قاجاری منقل کباب پزی شد

یکی از گزارش های پاییز 98 مربوط به پل قاجاری است که روی که یکی از سرشاخه های رودخانه هراز به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این پل تاریخی در جاده بلده ـ یوش روی یکی از سرشاخه های رودخانه هراز با نام محلی «هردو رود» ساخته شده که در سال 1386 به شماره 22027 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

ظاهر پل قاجاری از دور دست سالم است اما علاوه بر انبوه زباله هایی که بدون مسئولیت در اطراف آن رها شده، روی پل راه بندهای آهنی نصب شده که با معماری پل ناهمخوان است. در ابتدا و انتهای سطح سنگفرش شده پل نیز دو حفره ایجاد شده که علت آن نامشخص است اما آثار آتش و ذغال در آنها دیده می شود. ظاهرا وقتی که آتشی در داخل این منقل تاریخی برپا نمی شود، این حفره ها نقش سطل زباله را بازی می کنند.

مرمت پل کن بعد از 9 ماه در غیاب میراث فرهنگی

عضو شورای شهر تهران از مرمت بخشی از پل کن توسط شهرداری تهران بعد از 9 ماه خبر داد و گفت: با اینکه می بایست میراث فرهنگی نسبت به مرمت آن اقدام کند اما این مهم را انجام نداد!

انتظار می رود با انتشار چنین اخباری میراث فرهنگی نسبت به وظایف خود هوشیارتر عمل کند.

مدیریت بحران بناهای تاریخی را جدی بگیرید

بلایای طبیعی یکی دیگر از خطراتی است که میراث فرهنگی را تهدید می کند. در چند سال اخیر زلزله، سیل و آتش سوزی سلامت بناهای تاریخی بسیاری را به خطر انداخت و تلنگری به متولیان وارد کرد تا به فکر مدیریت بحران جدی تری در بناهای تاریخی باشند.

با وجود احتمال وقوع هر کدام از بلایای طبیعی در کشور و در هر زمانی، اما آتش سوزی در چند سال اخیر همچنان رتبه نخست تلنگرهایی را دارد که گاهی سبب خیر برگزاری برخی برنامه ها و جلساتی می شود که از دید همان متولیان و کارشناسان میراثی، کاری تکراری است. اقدامی که بدون هیچ برنامه ریزی و برداشتن قدمی مناسب فقط برگزار می شوند، تا شاید روزی به نتیجه ای عملی برسند.

در همین راستا نخستین نشست تخصصی بناهای تاریخی و خطرآتش سوزی که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاییز سال 98 برگزار شد اما موضوع مهم این است که آتش سوزی هایی در بناهای تاریخی رخ داده و موجب تخریب هایی شده است. هرچند میراث فرهنگی در کشور تاکنون قدری هوشمندتر از قبل عمل می کند و دست کم به فکر راه چاره ای برای جلوگیری ازآسیب در زمان بحران می افتد اما این موضوع نیز نیازمند چاره اندیشی اساسی تری است.