9 کاروانسرای استان اصفهان در پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایران قرار گرفتند

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین اخبار واصله، 9 کاروانسرای استان اصفهان در پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایران قرار گرفتند.

هر ساله در کمیته میراث جهانی یونسکو هر کشور به میزان سهمیه مشخصی که دارد، پرونده آثار، بناها، مناظر فرهنگی یا مناظر طبیعی خود را ارائه داده و در این کمیته برای ثبت جهانی این آثار تصمیم گیری می شود. در سال جاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قصد دارد با پرونده کاروانسراهای ایرانی به اجلاس کمیته جهانی برود.

در این پرونده 56 کاروان سرا وجود دارد که مورد بازدید ارزیابان یونسکو قرار گرفتند. این کاروانسراها در اقصا نقاط ایران از جمله استان اصفهان قرار گرفتند و قرار است پس از رفع ایرادات پرونده، برای ثبت جهانی آنها در جلسه آینده کمیته میراث جهانی یونسکو تصمیم گیری شود تا شاید پرونده کاروانسراها به عنوان بیست و هفتمین ثبت جهانی ایران نام گیرد.

از این تعداد 56 کاروان سرا تعدادی در استان اصفهان هستند که شهرام امیری، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان درباره آنها گفت: 9 کاروانسرای امین آباد، مهیار، مرنجاب، گبرآباد، گز، جهادآباد، کوهپایه، نیستانک و مجموعه هتل عباسی از استان اصفهان در پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایران قرار دارند. تمام این کاروانسراها متعلق به دوره صفوی هستند بجز کاروانسرای نیستانک که قاجاری محسوب می شود.

یادگار شاه عباس در آستانه جهانی شدن

وی اظهار داشت: از نظر کاربردی دو کاروانسرا وجود دارد، یک نوع از کاروانسراها در داخل از شهرها بودند که کالا در آنها انبار و به فروش می رسیده است؛ این مدل کاروانسراها در میدان نقش جهان و اطراف چهارباغ اصفهان به وفور یافت می شود که شاخص ترین آنها نیز کاروانسرای عباسی یا هتل عباسی است. همچنین کاروانسراهای خارج از شهر بیشتر به عنوان استراحتگاهی بین راهی بودند.

امیری ادامه داد: در حدود چهار هزار سال اصفهان در میانه جاده ابریشم، شرق و غرب جهان را به یکدیگر متصل می کرد. این ارتباطات با انگیزه تجارت آغاز و سپس به ارتباط اجتماعی و فرهنگی گسترش می یافت. در برخی ادوار تاریخی از جمله دوران صفوی، این روابط تجاری به واسطه نوع نگاه حاکمان گسترده تر می شود.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان اینکه «حاکمان صفوی به دلیل نیاز به ارتباط با عثمانی و اروپا همچنین سرزمین های شرق، اقدام به گسترش ارتباطات تجاری، سیاسی و اجتماعی داشتند و در نتیجه راه ها توسعه یافت»، تاکید کرد: ساخت کاروانسراها از اواسط دوره صفویه و در زمان حکومت شاه عباس اول صفوی آغاز شد. شاه عباس در بحث تجارت آگاهی داشت و به این نتیجه رسید که باید اقدام به جاده سازی و تأمین امنیت کاروان ها کند.

وی افزود: از آنجایی که تا زمان شاه عباس صفوی مسیر دقیق و درستی وجود نداشت و کاروان ها مجبور به گذران اوقات در بیابان ها بودند و یک سفر ماه ها به طول می انجامید، شاه عباس صفوی دستور ساخت کاروانسراهای مختلفی را در راه های اصلی سرزمین صادر کرد. با توجه به اینکه در آن زمان، اصفهان پایتخت ایران صفوی بود، بخش قابل توجهی از کاروانسراها در این منطقه ساخته شد. در دوران صفوی در حدود هزار کاروانسرا در ایران ساخته شد و در دوران بعدی از جمله زندیه و حتی قاجار این یادگارها حفظ و ساخت آنها ادامه پیدا کرد.

ایران 59 کاروانسرا را در یک پرونده به یونسکو ارائه داده است

امیری تاکید کرد: به دلیل سهمیه محدود ایران برای ثبت آثار جهانی، با یک هوشمندی پرونده های چند بنایی و زنجیروار به یونسکو ارائه می شود. به عنوان مثال در سالهای گذشته 9 باغ ایرانی با یک شماره به ثبت جهانی رسیدند و چند قنات مهم نیز همگی در یک پرونده ثبت شدند تا از این سهمیه به بهترین شکل استفاده شود. از همین روی بیش از 50 کاروانسرا قرار است در یک پرونده ثبتی به یونسکو ارائه شود.

وی درباره روند آماده سازی پرونده کاروانسراهای ایران توضیح داد: برنامه ریزی و کارهای اولیه این پرونده از دو سال پیش آغاز شد و پرونده تدوین، مستندسازی و به کمیته ثبت جهانی یونسکو ارائه شد. در اولین مرحله پرونده کاروانسراهای ایران تأیید و به مرحله کارشناسی رسید؛ در همین راستا ارزیاب یونسکو برای بررسی پرونده کاروانسراها به ایران سفر کردند. در حدود دو هفته پیش ارزیاب یونسکو وارد استان اصفهان شد و از 9 کاروانسرای استان بازدید داشت. طبق آخرین گزارش هایی که بدست ما رسیده، ارزیاب یونسکو از شرایط کاروانسراها رضایت داشته است. او اعتقاد داشت که پرونده درست تدوین شده است.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان افزود: البته در روزها و هفته های منتهی به حضور ارزیاب یونسکو تیم های مرمتی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به انجام برخی پروژه های مرمتی و بازسازی اقدام کردند. این پروژه با سرعت بالا و برای سر و سامان دادن به وضعیت کاروانسراها از جمله کاروانسراهای گبرآباد، جهادآباد و مهیار انجام گرفت. در کاروانسرای مهیار وضعیت بسیار نابسامان بود و در طول دو هفته سر و شکل کاروانسرا به شکل اولیه و مطلوب خود بازگشت.

کاروانسراها به بخش خصوصی واگذار می شوند

امیری با اشاره به آینده کاروانسراها گفت: طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، قرار است کاروانسراهایی که کاربری خاصی ندارند، برای آنها کاربری تعیین و برای بهره برداری به بخش خصوصی واگذار گردد. واگذاری کاروانسراها با روند ثبت جهانی یونسکو نه تنها تداخل ندارند، بلکه یونسکو تشویق به این کار می کند.

وی خاطرنشان کرد: بنای تاریخی نیاز به رسیدگی روزانه دارند، با توجه به ازدیاد آثار تاریخی در استان اصفهان هیچ دولت و حکومتی توانایی اقتصادی رسیدگی به آنها را ندارد. از همین رو با مشارکت بخش خصوصی امکان ادامه حیات بناهای تاریخی ایجاد می شود؛ البته واگذاری بناهای تاریخی که اجاره های بلند مدت بوده یک پروسه پیچیده و با حساسیت بسیار بالا است، اما نتایج مطلوبی دارد. از جمله این نتایج امکان آشنایی گردشگران داخلی و خارجی با فرهنگ محلی، ایجاد اشتغال، جلوگیری از مهاجرت به شهرها و ایجاد یک تأسیسات گردشگری ویژه است. کاربری ها تمام با ظرفیت تحمل بنا سازگار هستند.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان اظهار داشت: کاروانسراهای کوهپایه و مادرشاه به بخش خصوصی واگذار شده و کاربری اقامتی دارند و کاروانسراهای گز و مهیار نیز در آستانه واگذاری به بخش خصوصی هستند.