راهکارهایی برای احیای صنعت گردشگری در دوران پساکرونا

ایرنا/ این خبر پیرامون راهکارهایی برای احیای صنعت گردشگری در دوران پساکرونا برای شما نگارش شده است.

در سده حاضر امکانات بسیار گسترده صنعت حمل و نقل، محدودیت ارتباطات انسانی میان جوامع مختلف را از میان برده و به همین دلیل صنعت گردشگری به عنوان مقوله ای اساسی و مهم در زندگی بشر مطرح شده است.

این صنعت موجب توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ملت ها شده، مشاغل بیشماری را ایجاد کرده، دوستی و صلح میان کشورها را فراهم ساخته و باعث ارتقای سطح دانش و آگاهی انسانها شده است و به همین دلیل گسترش این صنعت به عنوان پدیده ای مهم در تسهیل امر توسعه بحساب می آید.

اما اگر در توسعه صنعت گردشگری ارزش های دیگری به جز ارزش های اقتصادی مورد نظر نباشد، بطور حتم آثار تخریبی زیادی برجا خواهد گذاشت و پس از مدتی کوتاه با طبیعتی تحریک شده و جامعه ای که ارزش های انسانی و فرهنگی آن به سستی گراییده، مواجه خواهیم شد.

بنابراین گردشگری را باید توسعه داد اما نه به هر قیمت، بلکه آنچه باید مورد توجه قرار گیرد توسعه متوازن متعادل و پایدار گردشگری است، بگونه ای که آسیب های ناشی از آن به حداقل برسد و حداکثر بهره وری را ایجاد کند، در این صورت است که میتوان ادعا کرد که به توسعه پایدار گردشگری دست خواهیم یافت.

جایگاه صنعت توریسم و گردشـگری در سـطح جهــانی و نقــش آن در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها به ویژه کـشورهای در حـال توسعه، موجب توجه بیشتر به ابعـاد مختلـف آن در سالهای اخیر شده است.

اما با شروع کرونا این صنعت دچار نوسان هایی شد و روزهای سختی را برای گردشگری به وجود آورد؛ در این دو سال اخیر حوزه خدمات سفر و گردشگری در میان صنایع مختلف بیشترین آسیب را از شیوع و همه گیری ویروس کرونا دید، آمار جهانی نشان می دهد سفرهای بین المللی در منطقه آسیا حدود 82 درصد کاهش داشته است؛ در ایران نیز با توجه به سخت گیری ها و محدودیت های کرونایی حدود 94 درصد سفرهای بین المللی کاهش پیدا کرد.

این در حالی بود که یک سال قبل از کرونا بیش از یک میلیارد و 400 میلیون تن در سطح جهانی سفر کردند و حدود 1.5 تریلیون دلار گردش مالی در صنعت گردشگری ایجاد شد، صنعتی که برای صدرنشینی در صنایع پول ساز جهان چهار سال تا سال 2025 را هدف گذاری کرده بود به یکباره به شرایط 20 سال قبل خود بازگشت.

در 10 سال گذشته رشد صنعت گردشگری افزایش پیدا کرد و از هر پنج شغل جدیدی که ایجاد شد یک شغل آن مربوط به صنعت گردشگری است؛ طبق آمار 10,5 درصد GDP دنیا به حوزه سفر و گردشگری اختصاص داشت؛ در حالی که رشد اقتصاد جهانی قبل از کرونا 2.5 درصد بوده، صنعت گردشگری رشد 3.5 درصدی را ثبت کرد، در حقیقت سرعت رشد گردشگری از سایر حوزه های اقتصادی، یک درصد سریع تر بوده است.

اگرچه ورود گردشگر در سال 98 نسبت به سالهای قبل رشد دو برابری را نشان می دهد و سال 98 رکورد ورودی 8 میلیون و 660 هزار گردشگر ثبت شد، اما شیوع کرونا علاوه بر وارد کردن خسارتی در حدود 22 هزار میلیارد تومان کاهش بیش از 90 درصد ورودی را ایجاد کرد.

با نگاهی به آمار 9 ماهه نخست سال 99 یعنی از آغاز سال تا پایان آذر به دلیل محدودیت های بسیار ناشی از کرونا و توقف چندین ماهه مرزهای زمینی، دریایی، ریلی و هوایی شاهد کاهش چشمگیر تردد مسافر به کشور یا بالعکس بودیم. بگونه ای که در این مدت 2 میلیون و 707 هزار و 134 مسافر به کشور وارد شدند یا به اصطلاح مسافر ورودی بودند. این تعداد مسافر ورودی شامل 2 میلیون و 388 هزار و 169 نفر مسافر ورودی ایرانی و 318 هزار نفر و 965 نفر مسافر ورودی خارجی بوده است. در همین ارتباط آرزو غنیون، معاون آمار دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک ایران گفت: در این مدت 2 میلیون و 619 هزار و 507 تَن به عنوان مسافر خروجی از کشور تردد داشته اند.

تردد مسافری در 9 ماهه پارسال نسبت به مدت مشابه سال 98 با کاهش قابل توجه حدود 84.57 درصدی در تردد مسافران ورودی و همچنین کاهش 84.33 درصدی در تردد مسافران خروجی روبرو بوده است. در این میان تردد مسافری از فرودگاه امام (ره) که پرترددترین فرودگاه کشور است، نیز با کاهش قابل توجه 91 درصدی در مسافران ورودی و خروجی، در 9 ماهه پارسال نسبت به مدت مشابه سال 98 روبرو شده است.

حوزه گردشگری، صنعتی نوپا و گسترده

صنعت گردشگری در ایران ظرفیت های بسیار بالایی برای رشد و گسترش دارد و باید بسترهای توسعه ای آن فراهم شود اما باید یادآور شد که با همه شرایط سختی که در سالهای تحریم و فشار حداکثر اقتصادی و در ادامه آن شیوع کرونا، روند رشد و توسعه صنعت گردشگری کشور از حرکت نایستاد.

فرخ میرشاهزاده، کارشناس و پژوهشگر حوزه گردشگری پیرامون راهکارهایی برای احیای صنعت گردشگری در دوران پساکرونا گفت: در گام نخست باید به بحث «نو بودن و عدم شناخت درست از مفهوم گردشگری» اشاره کرد. صنعت گردشگری در کشور به عنوان یک صنعت نوپا شناخته می شود و تا به امروز بدلیل موانع پیش رو نتوانست جایگاه مناسبی را بدست آورد و نیازمند نگهداری، آموزش و بالندگی است. در واقع مفاهیم واژه ها بدلیل عدم شناخت و آگاهی در صنعت گردشگری به درستی تعبیر و تفسیر نشده اند.

نبود نگاه تخصصی به مفهوم گردشگری و نگاه عام ساده انگاری صنعت سبب شده که در مسیر توسعه گردشگری با موانع بسیار زیادی مواجه باشیم. جذابیت فریبنده و فقدان آگاهی سرمایه گذاران از مفهوم صنعت گردشگری، یکی دیگر از موانع رشد این صنعت است. سومین مانع در این حوزه، مساله متولی گری چندگانه، تناقض رویکردها، نگرش های متفاوت حوزه سیاستگذاری، سطح کلان هدایت و راهبری سیستم گردشگری است.

وی پیرامون راهکارهایی برای احیای صنعت گردشگری در دوران پساکرونا افزود: در واقع گردشگری در ایران مراجع تصمیم گیرنده بسیاری دارد که هیچ کدام با هم تفاهم، تعامل و نظر واحدی ندارند و این منجر به تشدید آرا، افزایش آیین نامه ها، بخشنامه ها، قوانین و مقررات دست و پاگیری شده است و غالبأ نظرهای یکدیگر را نقض می کنند. همچنین مبحث تورم و اثرگذاری آن بر سبد مصرفی خانوارها از دیگر مشکلات این حوزه بشمار می رود.

میرشاه زاده گفت: متاسفانه در کشور ما گردشگر را فردی قلمداد می کنند که از خارج از مرزها به ایران سفر می کند و مورد استقبال قرار می گیرد، غافل از اینکه گردشگری داخلی سودآوری به مراتب بیشتری دارد و شرایط بهتری را برای گردشگرپذیری در حوزه پذیرش گردشگران خارجی مهیا خواهد کرد.

به گفته وی، توسعه نامتوازن و عدم آمایش درستِ جاذبه های انسان ساخت نیز از دیگر موانع حوزه گردشگری بشمار می رود. افزایش نرخ خدمات منجر به حذف سفر در میان خانواده های ایرانی می شود که هم به صنعت گردشگری ضربه می زند و هم از نظر فرهنگی و اجتماعی، پیامدهای مطلوبی را در پی نخواهد داشت. همچنین باید یادآور شد که با شروع دوران کرونا و بسته شدن مرزها، صنعت گردشگری نیز متحمل ضررهای بسیاری شد.

این پژوهشگر حوزه گردشگری، بحث اطلاع رسانی و اقدامات گسترده رسانه ای را یکی از راهکارها برای توسعه در حوزه گردشگری دانست و اظهار داشت: بحث اطلاع رسانی و اقدام گسترده رسانه ای برای ارتقای آگاهی های عمومی یکی از ضروریات است که باید در حوزه گردشگری نیز شبکه اختصاصی به وجود آید و بطور پیوسته نسبت به معرفی صنعت گردشگری، جاذبه ها، قوانین، مقررات و حق و حقوق گردشگران و ارائه کنندگان خدمات این صنعت اطلاع رسانی شود.

وی ادامه داد: از این رو باید دانش مربوطه را در حوزه های آموزشی توسعه داد و مفهوم گردشگری به عنوان یک نیاز اساسی در بستر اجتماعی به عنوان یک اهرم پیشخوان اقتصادی در اذهان عمومی نهادینه شود.

وی افزود: گرایش و سوق دادن سرمایه گذاران به سمت مشاوره های تخصصی از دیگر مسائلی است که می تواند در توسعه این صنعت راهگشا باشد. تمرکز بر مشتریان داخلی و قیمت گذاری درست محصولات و خدمات، از دیگر راهکارهای توسعه این حوزه است.

وی ادامه داد: در واقع با دو نرخی کردن خدمات گردشگری میتوان این صنعت داخلی را به عنوان یک ابزار گردش نقدینگی رونق داد تا زیرساخت ها برای گردشگری خارجی فراهم شود. نبود برنامه و عدم هدف گذاری درست، توزیع نامعقول مسیر سفر و فراهم سازی بستر جذب گردشگر خارجی مباحثی هستند که باید در این حوزه به آن توجه شود. گردشگری علم صدم ثانیه هاست؛ در لحظه تغییر می کند؛ از این رو بروزرسانی، بهره مندی از دانش فنی، تخصص، مهارت، تکنولوژی و ابزارهای مربوط به آن یکی از الزامات این امر است.

میرشاهزاده با تاکید بر اینکه مسئولان باید برای رونق گردشگری داخلی و خارجی، همه زیرساخت ها را آماده سازی کنند، اظهار داشت: در این زمینه باید بازارهای هدف مشخص شود؛ این بازارها در درجه نخست نیازمند زدودن تفکر ایران هراسی و بعد از آن شناخت نیازهاست. در صنعت گردشگری امکانات و زیرساخت های لازم آنچنان که باید مهیا نشده و قابلیت پاسخگویی هم وجود ندارد. بنابراین کلیت امر این موضوع بسیار کلان و ارزشمند، به سیاستگذاری، تصمیم سازی و تصمیم گیری های راهبردی نیاز دارد که باید سیاست گذاران و تصمیم گیران این حوزه، نگاه تخصصی تر به این موضوع داشته باشند.

کاهش گردشگران داخلی و خارجی در دوران کرونا

اگرچه کرونا در یک سال گذشته درآمد گردشگری را متوقف کرده است اما سرمایه گذاری در بخش گردشگری متوقف نشد و طرح های حوزه ی گردشگری و صنایع دستی رونمایی و به بهره برداری رسید.

اکنون حدود 2200 طرح زیرساخت گردشگری در داخل کشور در حال ساخت است؛ این طرح ها نشان می دهد استقبال سرمایه گذاران داخلی به سمت گردشگری افزایش یافته و با چشم اندازی که برای صنعت گردشگری در 10 سال آینده ترسیم شده، روند پرشتابی برای شناسایی ظرفیت ها و مقاصد جدید گردشگری و مشارکت عمومی شکل گرفته است.

زیان 18 هزار میلیارد تومانی کرونا به صنعت گردشگری کشور

محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر بحران های محیطی نیز با یادآوری بحران های صنعت گردشگری در دوران کرونایی گفت: تا پایان مهر امسال میزان خسارتی که بابت کرونا به صنعت گردشگری کشور وارد شده بیشتر از 18 هزار میلیارد تومانی بوده و در این زمینه با توجه به شرایط شیوع کرونا، ضرورت حفظ سلامتی مردم نسبت به آغاز به کار صنعت گردشگری از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی افزود: شمار گردشگران خارجی به کشور نسبت به پیش از بیماری کرونا در مواقعی تا 100 درصد کاهش پیدا کرده است. 40 درصد آنها مشکلات اقتصادی دارند و سفر نمی کنند و روز به روز بر تعدادشان افزوده می شود. کرونا تا کنون حدود 2 میلیون شاغل در بخش گردشگری کشور را بیکار کرده است.

وی ادامه داد: در بخش هتلداری و تاسیسات گردشگری ضعیف عمل می شود بگونه ای که تعداد زیادی از هتل ها یا تعطیل شدند یا نیمه فعال و با یک سوم ظرفیت کار می کنند. اصفهان، شیراز، خراسان رضوی، تبریز و همچنین بخشی از استان های شمالی از جمله شهرهایی هستند که در حوزه گردشگری با بحران مواجه شده اند.

محبوب فر افزود: البته با توجه به رونق واکسیناسیون در دولت جدید تا حدودی شاهد تثبیت وضعیت موجود و ورود گردشگران خارجی به کشور هستیم. با توجه به محدودیت هایی که در صنعت گردشگری به دلیل شیوع بیماری کرونا وجود دارد معیشت و اقتصاد کشور نیز با خطر جدی روبروست.

وی ادامه داد: از یک طرف نظام جمهوری اسلامی ایران با توجه به تحریم ها نیازمند ورود ارز به کشور است و این بدان معناست که صنعت گردشگری باید فعال شود تا بتوان بخشی از کمبود ارز در کشور جبران شود و مشاغلی هم که در دوران کرونا از دست رفته، بتدریج رونق و بهبود یابند و افراد بیکار شده به کار خود بازگردند.

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه نباید چنین تفکری در جامعه به وجود آید که دولت و حکومت نسبت به میراث طبیعی و تاریخی و فرهنگی کشور بی توجه است، یادآورشد: براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال 1395، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه های طبیعی را بدست آورد اما اکنون با توجه به مشکلات خودخواسته و ناخواسته دچار بحران شده است.

میراث های فرهنگی و طبیعی کشور به آیندگان نیز تعلق دارد و نباید بیشتر از این اقتصاد کشور تحت تاثیر صنعت گردشگری قرار گیرد؛ باید اقدامات جهادی و انقلابی در این زمینه انجام شود. از متخصصان و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری برای همکاری و شنیدن نظرهای آنها دعوت و با توجه به یکپارچگی و انسجام و هماهنگی میان قوا باید در موضوع های مختلف از جمله در بخش گردشگری، توجه و رسیدگی بیشتری شود تا با تمهیدات به موقع و اساسی شاهد بهبود و رونق این صنعت باشیم.