پل ورسک، شاهکاری در راه آهن سراسری با شهرتی جهانی

پل ورسک نمادی از هنر مهندسی در صنعت پل سازی است که در کتاب گینس نیز به ثبت رسیده است اما شهرت این پل تنها در شاهکار بودن طراحی و اجرای آن نیست بلکه پل ورسک در تعیین پیروز جنگ جهانی دوم نقش به سزایی داشت و شاید با نبودن آن چهره جهان امروز متفاوت با آن چیزی بود که می بینیم. گواه این مدعا لقبی است که وینستون چرچیل، نخست وزیر وقت انگلستان به آن داد. در مجموعه نکات از تاریخچه پل ورسک مازندران بدانید که وی پس از پایان جنگ، پل ورسک را پل پیروزی خواند و در پی این نامگذاری، وزارت راه ایران در 23 تیر ماه سال 1324، نام پل ورسک را به پل پیروزی تغییر دادو طبق اسناد موجود و با توجه به گفته های محمد سجادی وزیر راه ایران، به دلیل رسیدن اخباری مبنی بر پیروزی های متفقین در جبهه شوروی، دستوری داده شد تا تمام پل ها و تونل های کشور مین گذاری و منفجر شوند تا راه ارتباطی قوای متفق از بندر شاه یا همان بندر ترکمن فعلی در شمال به بند شاهپور که اکنون بندر امام خمینی نامیده می شود در جنوب قطع شود که پل ورسک هم به دلیل قرار داشتن در خط راه آهن سراسری کشور نه تنها از این قاعده مستثنی نبود بلکه یکی از نقاط حساس و استراتژیک در سر راه ریل راه آهن محسوب می شد. اما بعد از اشغال ایران توسط دول متفقین و دست یافتن به نقشه دقیق مین گذاری ها، این انفجار هیچگاه رخ نداد و این اثر زیبا و عظیم پا برجا باقی ماند. در ادامه برای اینکه بدانید پل ورسک کجاست با ما همراه باشید

تاریخچه احداث پل ورسک

در مجموعه نکات از تاریخچه پل ورسک مازندران بدانید که رضا شاه پهلوی تصمیم گرفت رویای اتصال راه آهن سراسری شمال به جنوب ایران را تحقق بخشد. اما ایجاد راه آهن در میان رشته کوه های البرز معضلی بود که شرکت های آمریکایی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی شاغل در ایران، از امضا قراداد ساخت آن سر باز زنند. در این میان یورگن ساکسیلد با اعتماد به سابقه و مهندسین خلاق و با تجربه شرکت تحت نظرش کامیساکس (Kampsax)، در سال 1312 تن به ساخت این خط را آهن داد. این شرکت دانمارکی متعد شد طی شش سال 900 کیلومتر خط راه آهن را اجرایی کند و به سر انجام برساند و در ازاء این کار طاقت فرسا و به نظر محال، بابت احداث هر متر خط راه آهن پتج دلار طلا که معادل یک و نیم گرم طلای خالص بود دریافت کند. کامیساکس بعد از عکس برداری هوایی و با دانش کافی مبنی بر طی مسافتی در حدود ده کیلومتر در ارتفاعی ششصد متری در کوهستان تن به امضا این قرار داد داد و برای فرار از شیب تند قطار در حوالی تونل گدوک که عبور قطار از آن نا ممکن بود ایجاد به یک مسیر سه پله ای کرد که مشهور به سه خط طلا شد. البته عده ای معتقدند این نام به دلیل هزینه گزافی است که حکومت وقت برای ساخت این خط راه آهن سراسری پرداخت کرد.

ساخت پل ورسک مازندران

البته این سه خط طلایی تنها مشکلی سازندگان خط راه آهن سراسری نبود. در مجموعه تاریخچه ی پل ورسک بدانید که دره معروف به ورسک در روستای عباس آباد که بعد ها به نام روستای ورسک خوانده شد مشکل دیگری بود که به نظر لاینحل می آمد. لادیسلاو فون رابسویچ (L. Von Robcevidc) مهندس اهل اتریش که در شرکت دانمارکی کامیساکس مشغول به کار بود طرحی ارائه داد که در حال حاضر به نام پل ورسک ، یکی از سازه های مشهور دنیا است. این مهندس اروپایی در مصاحبه خود با روزنامه اطلاعات وقت درباره این پل چنین می گوید: «روزی که این مدل را برای احداث پل ورسک تهیه کردم مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن نگریسته و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب آوردند.در مجموعه نکات از تاریخچه پل ورسک بدانید که امروز که این پل احداث گردیده همه من و رفقایم را تحسین می کنند و آن را در شمار بهترین پل های قشنگ و شاهکار مهندسی می دانند.» این مهندس در سمت نظارت ساخت تمامی پل های احداث شده در خط راه آهن سراسری مشغول به انجام امور بود و با خانواده خود در دره ورسک اقامت داشت. لادیسلاو فون رابسویچ از بنیان گذاران (NATM) بود که روش نوینی در تونل زنی اتریش محسوب می شود.

تاریخچه پل ورسک مازندران

ساخت خط راه آهن سراسری به قدری برای رضا شاه اهمیت داشت که شخصا برای افتتاح پل ورسک در محل حاضر شد و این طور که می گویند بعد از دیدن عظمت این پل که به نظر می آمد در فضای روز دره ورسک رها شده است مهندس ناظر و خانواده وی را زیر پل قرار داد تا اولین قطار بگذرد. البته باید در تاریخچه پل ورسک و ساخت این اثر شکوهمند باید از هانس اتو تاتر ناتر (Hans Otto Nater) سوئیسی نیز نام برد. او سرپرست مهندسان و محاسبان پل ورسک است نابغه ریاضی و پل سازی بوده و در سال 1317 با حقوق ماهیانه 17 هزار ریال برای یک سال به استخدام وزارت راه در آمد. جالب توجه است که یورگن ساکسیلد مدیر عامل شرکت سازنده پل ورسک مازندران کتابی در سال 1350 به چاپ رساند با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» و عکس روی جلد این کتاب را با نمایی از پل ورسک آراست تا اهمیت این پل را نشان جهانیان دهد.

وجه تسمیه ورسک

در قسمت پشت پل ورسک مازندران ساخته شده پوشش گیاهی انبوهی وجود داشت از درختچه هایی به نام ورس. بسیاری معتقدند دلیل نامیده شدن این پل با نام ورسک، همین درختچه های فراوان بودند و برخی هم دلیل نام گذاری ان را حضور مهندسی اهل بوهم می دانند که در ساخت این بنای حیرت آور حضور مداوم داشت و با نام شژووسک خوانده می شد و به دلیل سختی تلفظ نام او، ورسک در دهان اهالی ایران ماندنی شد. در هر صورت این پل آن قدر اهمیت داشت که روستای عباس آباد، روستای مجاور این شاهکار مهندسی هم بعد از مدتی به نام روستای ورسک مشهور شد و همین نام بر آن ماندنی شد و امروزه هم به روستای ورسک خوانده می شود. در حال حاضر دو قطار تهران – ساری و تهران – گرگان از این پل زیبا می گذرند و قطارهای باری و سوخت رسانی از دیگر مهمانان این خط راه آهن سراسری شمال و به جنوب ایران می باشند. ساخت تونلی که در زیر رودخانه ورسک ایجاد شد از دیگر ابتکارات مهندسان و سازندگان آن است که عاملی است برای جلوگیری از صدمات احتمالی ناشی از طغیان رودخانه. این پل که در ارتفاع 2140 متری بالاتر از دریا قرار دارد جز شهرستان سواد کوه یوده و در 85 کیلومتری قائمشهر قرار دارد. اگر از تهران 180 کیلومتر مسر را در جاده فیروزکوه بپیماییم می توانیم پل ورسک را بالای سر خود مشاهده کنیم.

مشخصات فنی پل ورسک مازندران

این بنای عظیم و سازه بی نظیر مهندسی با وسایل و ابزار آلات بسیار ساده زمان خود ساخته شده است. دریل دستی و دینامیت از عمده وسایل به کار رفته در احداث راه ارتباطی خط راه آهن سراسری ایران است که به شهادت وینستون چرچیل عامل پیروزی دول متفق و نجات بشریت از دست فاشیسم و نازی ها بوده است. پل ورسک در اصطلاح مهندسین از ملات غیر مسلح ساخته شده است. یعنی در ساخت آن از ملات سیمان و آجر و شن شسته شده استفاده شده و هیچ آرماتوری در آن به کار نرفته است. ارتفاع این بنا از ته دره 110 متر است و دهانه قوسی آن 66 متر می باشد.از تاریخچه پل ورسک بدانید که شروع ساخت پل ورسک 1313 هجری شمسی بوده و در اردیبهشت سال 1315 هجری شمسی به پایان رسید و در حضور شاه ایران افتتاح گردید.برای دیدن پل ورسک و لذت بردن از یک شاهکار مهندسی باید وارد جاده تهران به فیروزکوه شد و بعد از گذر از جاجرود و بومهن و رودهن به دماوند رسید. بعد از عبور از شهر فیروزکوه به یکی از جاذبه های استان مازندران می رسید به نام چشمه گدوک. در ادامه به مسیری شیب دار به نام گردنه گدوک خواهید رسید و از دیدن آبشار شوراب غرق لذت شوید. بعد از رویت این مناظر ساخت دست طبیعت، در بالای آبشار ریل قطار را می توان مشاهده کرد و سپس نگاهی به سه خط طلا، ساخته دست انسان انداخت. بعد از گذر از مسیر زیبا درکنار خط راه آهن به پل ورسک می رسید که برای دیدنش باید از خودرو خود پیاده شوید. پل ورسک در مهر ماه سال 1356 شمسی به ثبت ملی رسید و شماره 1534 را به خود اختصاص داد.

نگرانی های ناشی از قدیمی شدن پل ورسک

از تاریخچه پل ورسک بدانید که در زمان جنگ جهانی دوم روزانه 75 قطار با عبور از پل ورسک ادوات نظامی و سایر ملزومات یک جنگ بزرگ را به شمال کشور می رساندند و به طور متوسط هر 25 دقیقه یک قطار از روی این پل می گذشت. به قدری این پل مهم و ضروری بود که حتی زدن رنگ سفید بر آن به دستور مستقیم مقامات صورت گرفت و به حسین علی شمشیری معروف به اوس علی شمشیری مسئول رنگ آمیزی آن شد. نکته ای که در حال حاضر نگرانی بسیاری از مردم را فراهم کرده است ضمانت 70 ساله شرکت سازنده پل ورسک است که در سال 1395 عمر این پل به 80 سال رسیده است.از تاریخچه پل ورسک این بود که این نگرانی ها باعث شد تا یوسف گران پاشا، مدیر عامل وقت راه آهن اعلام کند طی قراردادی با دانشگاه صنعت شریف تهران، به طور مرتب مقاومت پل ورسک در حال سنجش است و نصب یک سنسور بسیار دقیق، به طور مداوم ضربه های ناشی از عبور و مرور قطار ها را ثبت و اعلام می دارد. طبق اعلام مدیر عامل راه آهن، هر سال بازدید های دقیقی از زیر پل انجام می گیرد و با وسایل مدرن و پیشرفته، بافت های فرسوده ترمیم و جایگزین می گردند. طبق اظهارات وی، نگهداری از این سازه عظیم تاریخی یکی از وظایف مهم راه آهن شمال کشور است.بعضی افراد و اشخاص یا نام برخی کشور ها و محله ها، به دلایلی تاریخی در ذهن ها می ماند و بین متاب های تاریخی تکرار می شود. اما وجود یک پل در کشوری که قرار بوده نقش بی طرف را در جنگ جهانی دوم داشته باشد و نه در سمت و سوی متفقین باشد و نه در کنار متحدین و بازتاب وجودش در تاریخ جهان و یاد کردنش با نام پل پیروزی از عجایب و اتفاقات غریب روزگار است. شاید اگر پل ورسک توسط مین منفجر می شد یا اصلا به اصرار رضا شاه برای راه آهن سراسری شمال به جنوب ساخته نمی شد، امروز نقشه جهان و نام کشورها و حکومت های فرمان روا، تماما چیز دیگری بود و شکل و شمایلی متفاوت داشت. از تاریخچه پل ورسک بدانید که این سازه با شکوه علم مهندسی، با 80 سال عمر، چه رویدادهای تاریخی و شگرفی را از سر گذارنده است. با سفر به استان سر سبز مازندران و مشاهده سر سبزی های خاص این خطه شمالی، سری هم به پل ورسک باید زد و از این بنای تاریخی و تاریخ ساز دیدار نمود.