راهنمای سفر به شمال غرب ایران؛ خاطره انگیز و فراموش نشدنی

ایران سرزمینی مملو از شگفتی و زیبایی هست و هر بخش آن دیدنی های خاص خود را دارد. شمال غرب ایران هم یکی از نواحی توریست پذیر کشور بوده که به سبب داشتن شهرها و جاذبه های گردشگری متنوع توانسته تا به یکی از قطب های توریستی بدل گردد. با ما در راهنمای سفر به شمال غرب ایران همراه گشته تا شما را با تعدادی از معروف ترین دیدنی های شمال غرب ایران آشنا نماییم.

آغاز سفر

برای سفر به سفر به شمال غرب ایران، ابتدا مبدا را تهران در نظر می گیریم. از تهران تا تبریز تقریبا 687 کیلومتر از طریق آزادراه زنجان تبریز راه است و از نظر ساعتی هم تقریبا 6 ساعت 40 دقیقه در راه خواهید بود. برای از سرگیری مسیر باید وارد اتوبان تهران کرج شوید تا به کرج برسید. سپس، این مسیر را تا قزوین بروید. تا قزوین حدود 2 ساعت راه است. در ادامه راهنمای سفر به شمال غرب ایران برخی از مکان های دیدنی قزوین را که به پایتخت خوشنویسی در ایران معروف بوده و دارای تاریخ و فرهنگی غنی هست، معرفی می کنیم.

شهر قزوین و دیدنی هایش

کلیسای کانتور

کلیسای کانتور قزوین متعلق به مسیحیان ارتودوکس بوده و در حال حاضر این افراد در ایران دیگر زندگی نمی کنند. به همین دلیل، این کلیسا فعلا جزو آثار تاریخی است. این کلیسا به دست روس ها و در زمان جنگ جهانی دوم ساخته شده و بعد از خروج آنها تخلیه گشت. کلیسای کانتور با نام برج ناقوس نیز شناخته می شود. در این مکان چند غرفه فروش جواهرات دست ساز وجود داشته که بسیار دیدنی هستند. کلیسای کانتور در خیابان دارایی قزوین قرار دارد.

موزه قزوین

موزه قزوین در شرق دولتخانه صفوی قرار گرفته و برای آشنایی با تاریخ و قدمت بلند بالای این شهر بهترین مکان شناخته شده است. زمانی که پا به موزه بگذارید، گویی یک باره سفری هزاران ساله به گذشته ها را تجربه می کنید. آثار موزه به چندین بخش تقسیم می شوند اما حجم زیادی از آنها را اشیای سفالی و مفرغی تشکیل می دهند که پیشینه تعدادی از آنها به هزاره اول یا هزاره سوم قبل از میلاد می رسد. با گشت زدن در این موزه اشیای تاریخی و ارزشمندی نظرتان را جلب می کنند اما مطمئنا یکی از باستانی ترین و باارزش ترین آنها یک بشقاب فلزی است که نقش و نگارهایی از دوره ساسانی بر روی آن نقش بسته و به نظر می آید برای خسرو پرویز دوم بوده است.

از دیگر مجموعه های مهم به نمایش درآمده در موزه قزوین میتوان به سکه های دوره اشکانیان تا قاجار، مهرهای نفیس و تاریخی، ظروف سفالی و اشیای زینتی یا نظامی اشاره کرد. در قسمتی از موزه هم درب های تاریخی و تخت عروسی متعلق به منطقه مینودر به نمایش درآمده که از جاذبه های جذاب این موزه است. قدمت تخت عروس به قرن 13 هجری قمری بر می گردد. در قسمت خروجی موزه، نقاشی هایی از ناصرالدین شاه نظرتان را جلب می کنند که در زمان قاجار طراحی شده اند. با اینکه این موزه متعلق به شهر قزوین بوده و به مجموعه آثار تاریخی این شهر مزین شده است اما تعدادی از آثار آن متعلق به شهرهای دیگر هستند، مثل پیکره 5 هزار ساله مرد سومری که متعلق به خارک است.

کاخ چهل ستون قزوین

کاخ چهل ستون قزوین با نام عمارت کلاه فرنگی نیز شناخته می شود و تنها کوشک برجای مانده از دوران شاه طهماسب است. براساس راهنمای سفر به شمال غرب ایران باید بدانید که این بنا در زمانی که قزوین پایتخت ایران در دوره صفویه بوده، ساخته شد. کاخ چهل ستون درست در مرکز شهر و در میدان آزادی قرار دارد و بسیار دیدنی هست.

کاروانسرای سعدالسلطنه

کاروانسرای سعدالسلطنه به دستور سعدالسلطنه، حاکم وقت قاجار قزوین ساخته شد. ارزشمندترین قسمت این بنا چهار سوق آن بوده که از تقاطع قائم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن هم گنبد بزرگ کاشیکاری شده ای قرار دارد. چهار طرف گنبد را چهار نیم گنبد با رسمی بندی و نورگیر فرا گرفته که فضا را بزرگتر نشان می دهند. سرای سعدالسلطنه قزوین بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده و مرکز تجاری داخلی شهری کشور بوده که با وسعتی افزون بر 6/2 هکتار در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد.

عملیات مرمت این مجموعه در قالب تفاهمنامه از طریق صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری قزوین واگذار شد. عملیات اجرایی مرمت به پایان رسیده و این بنا روند مطلوبی را در حوزه مرمت و بازسازی طی کرده است. عملیات مرمت با استفاده از منابع مالی سازمان بهسازی و نوسازی و زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام شد.

در حال حاضر، بسیاری از قسمت های بنا مرمت شده اند. قسمت های مرمت شده هم به کاربرهایی چون هنرمندان و تولید کنندگان و عرضه کنندگان محصولات صنایع دستی و هنرهای سنتی ایرانی، رستوران سنتی، کافه های سنتی مناطق مختلف ایران، تولیدی و فروشگاه لباس های سنتی و شیرینی جات سنتی و...اجاره داده شد. در 26 شهریور 1402 و در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض کاروانسرای سعدالسلطنه به همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می شود.

بازار قزوین

مجموعه بازار قزوین یکی از مکان های دیدنی این شهر است. پیشینه بازار در قزوین به یک هزار سال می رسد و با گذشت زمان این بازار تا دوره صفوی رشد می کند. در این دوره و با انتخاب قزوین به عنوان پایتخت ایران و پس از آن با ساخت طرح های قابل توجه در دوره قاجار مانند کاروانسرای سعدالسلطنه در همجواری بازار، ارزش فوق العاده ای به آن داده می شود. مجموعه بازار کنونی به دوره صفویه نسبت داده شده و قسمت اعظم بناهای کنونی آن در دوران قاجار ساخته شده است. این بازار در طول 9 قرن یک جابجایی از جنوب به شمال داشت بطوریکه در این جابجایی مسجد جامع کاملا از بافت بازار جدا شده و هم اکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع مشاهده نمی شود.

در دوره صفویه محیط بازارها وسعت یافته و هر بازار به صنفی خاص تعلق داشته است. در گذر هر کدام از این بازارها مسجد، حمام، سراها، تیمچه ها و قیصریه های وجود دارند که از این میان، تیمچه ها مرکز تجارت و قیصریه محل صنعتگران بوده است. براساس راهنمای سفر به شمال غرب ایران باید بدانید که درب شمالی هم به تیمچه سرباز، درب جنوبی به تیمچه سرپوشیده، درب شرقی به سرای وزیر و درب غربی به چهارسوق کوچکی متصل می شود.

شهر زنجان و دیدنی هایش

بعد از قزوین باید وارد اتوبان قزوین زنجان شوید تا به زنجان برسید. این مسیر حدود 2 ساعت (178 کیلومتر) طول می کشد. در ادامه راهنمای سفر به شمال غرب ایران برخی از جاذبه های گردشگری شهر زنجان را به شما معرفی می کنیم. پس، با ما همراه باشید.

بازار زنجان

از جمله مکان های پویا و فعال که مردم در آن بسیار رفت و آمد دارند و مدام در حال خرید و فروش هستند، بازار زنجان است که طولانی ترین بازار ایران به حساب می آید. این بازار که در قسمت تاریخی و قدیمی این شهر قرار دارد، دارای 56 راه اصلی و فرعی است که به تمام شهر راه دارند. در این بازار میتوان تیمچه ها، کاروانسراها و راسته های بسیاری را دید که بسیار دیدنی و جذاب هستند. بازار زنجان از خیابان سعدی شروع گشته و در خیابان اصغریه تمام می شود. در این بین هم توسط خیابان فردوسی منقطع می گردد.

عمارت ذوالفقاری (موزه باستان شناسی و مردان نمکی زنجان)

موزه باستان شناسی و مردان نمکی زنجان که در گذشته عمارت ذوالفقاری نام داشته، محل سکونت و ساختمان اداری حاکم زنجان بوده است. این بنا در زمان قاجار ساخته شد. این موزه به سبب وجود مردان نمکی که در آن به نمایش گذاشته شده اند، به این نام معروف گشت. این مردان نمکی مومیایی های متعلق به زمان هخامنشی بوده که دارای مو و ریش بلند و سفید هستند. عمارت ذوالفقاری یا موزه باستان شناسی و مردان نمکی در خیابان زینبیه زنجان قرار دارد.

رختشویخانه زنجان (موزه مردم شناسی زنجان)

رختشویخانه زنجان در گذشته مکانی برای شست و شوی رخت و لباس و ظروف مردم بوده و به صورت رایگان و شبانه روزی مورد استفاده قرار می گرفت. این خود یک پیشرفت بزرگ بوده است، چون در آن زمان مردم برای شست و شوی رخت و لباس و ظروف خود باید به رودخانه ها می رفتند. در این موزه جالب میتوان قسمت ها و حوض های مختلفی را دید که هر کدام به یک منظور استفاده می شدند. به طور مثال، حوضی برای لباس های آبکشی شده و تقریبا تمیز و حوضی هم برای شستشوی ظرف ها وجود دارد. موزه رختشویخانه در کوچه سعدی دیده می شود.

شهر تبریز و دیدنی هایش

بعد از آنکه از جاذبه های زنجان دیدن کردید و سفرتان در این شهر پایان یافت، از آزاد راه زنجان تبریز به سمت تبریز حرکت کنید. مدت زمانی که باید در این آزادراه حرکت نمایید، تقریبا 3 ساعت است. در راهنمای سفر به شمال غرب ایران در مورد برخی از جاذبه های تبریز هم صحبت خواهیم کرد. پس، همراه ما بمانید.

پارک ائل گلی

پارک ائل گلی از جمله جاذبه های اصلی شهر تبریز است. این پارک قدیمی مکانی بسیار مناسب برای استراحت و تفریح به شمار می رود و به نمادی از شهر تبریز تبدیل شده است. در نزدیکی این پارک هم چند رستوران معروف دیده شده که برای صرف غذا مناسب هستند. پارک ائل گلی در انتهای جاده ائل گلی قرار داشته و به عبارتی در ورودی شهر است.

مسجد کبود

مسجد کبود تبریز با نام های دیگری از جمله مسجد جهانشاه، گوی مسجد، مسجد شاه جهان و عمارت و مسجد مظفریه معروف است. این اثر تاریخی و ارزشمند متعلق به قرن 9 هجری هست. با توجه به اینکه رنگ بکار برده شده در کاشی ها و تزئینات این مسجد لاجوردی است، این مسجد در جهان به فیروزه اسلام معروف گشت. مسجد کبود معماری بی نظیری داشته و از مسجدهایی که معماری مشابه آن را دارند، بسیار متفاوت و زیباتر هست.

خطوط موجود در این بنا نستعلیق، نسخ و ثلث بوده و طرح های هندسی و اسلیمی بسیار در آن بکار برده شده اند. در این بنای شگفت انگیز که معماران و افراد علاقمند به هنر و معماری را به خود جذب کرده، تزئینات، کاشی کاری ها، نقوش و خطوط بسیار زیبا و ظریف در کنار هم دیده می شوند. مسجد کبود در خیابان امام خمینی و نرسیده به میدان ساعت قرار دارد.

موزه آذربایجان

از جمله موزه هایی که در ایران از اهمیت بسیاری برخوردار بوده، موزه آذربایجان هست. این موزه در رده موزه های باستان شناسی ایران در رده دوم قرار دارد. موزه آذربایجان 2400 متر مربعی دارای 3 طبقه بوده که در هر کدام از این طبقات سالن نمایش قرار دارد. همچنین، در این موزه کتابخانه و اتاق های اداری هم دیده می شوند. بنای این موزه توسط اسماعیل دیباج تهیه و ترسیم شده و با توجه به نقشه تنظیمی باستان شناس فرانسوی، آندره گدار هست. موزه آذربایجان در خیابان امام خمینی و در کنار مسجد کبود واقع گشت.

برج یانقین

برج یانقین در واقع برج آتشنشانی تبریز است که در ایستگاه آتش نشانی نبش خیابان خاقانی و خیابان بهادری قرار دارد. برج یانقین در دوران قاجار ساخته شده و اولین برج آتش نشانی در کشور به حساب می آید و به ثبت ملی رسیده است. انگلیسی ها برای ساخت آتش نشانی خود از این بنای ارزشمند الهام گرفته اند. این برج دارای 23 متر ارتفاع بوده و داخل آن پلان دایره شکلی دارد که با پله های حلزونی میتوان به قسمت بالایی آن رسید. این بنا برای دیده بانی ساخته شد و با توجه به وجود 8 نورگیر، نگهبانان می تواستند همه جا را زیر نظر داشته باشند و اگر جایی آتش می گرفت، سریعا خبردار می شدند و اطلاع می دادند.

برای اطلاع رسانی نیز یک زنگ از سقف آویزان شده که آن را به صدا در می آوردند. با این زنگ آتش نشانان خبردار می شدند و به محل وقوع آتش سوزی می رفتند و به وسیله تجهیزات خود و آب انبارهای همسایه ها آتش را خاموش می کردند. در آن زمان آتش نشانان تبریز امکانات بسیار مجهزی داشتند. در این برج همچنین چراغی در قسمت فوقانی نصب بود تا در هنگام شب مردم به راحتی بتوانند آتش نشانی را پیدا کنند.

موزه شهرداری تبریز

موزه شهر و شهرداری تبریز نام موزه ای است در این شهر که در طبقه زیرزمین ساختمان کاخ شهرداری واقع شد. این موزه که به عنوان نخستین و تنها موزه تاریخ شهرداری های ایران مطرح است، پس از کشور چین در ردیف اولین موزه های شهرداری های جهان قرار دارد. این موزه در سال 1386 و همزمان با یکصدمین سالگرد تأسیس نخستین بلدیه (شهرداری) ایران در تبریز در 800 متر مربع و با هزینه یک میلیارد و صد میلیون ریال راه اندازی شد. این موزه دارای تالارهای متعددی است که از جمله از این تالارها میتوان به تالار فرش با بزرگترین فرش دستبافت اشاره کرد. موزه شهرداری تبریز شامل تالارهای مختلفی چون تالار دوربین های قدیمی، تالار دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی و تالار حکمت هست.

مهمترین بخش موزه شهر و شهرداری تبریز، تالار فرش نام دارد که در طبقه دوم ساختمان عمارت شهرداری واقع شده است؛ سالنی وسیع و باشکوه با گچ بری های زیبا در مرکز ساختمان و مشرف به میدان ساعت که پیش تر از آن به عنوان سالن تشریفات و مراسمات استفاده میشد. این سالن با مساحت 420 متر مربع در ابعاد 24 متر طول، 17.5 متر عرض و ارتفاع 8 متری ساخته شده است. آنچه تالار فرش موزه شهر و شهرداری تبریز را متمایز و باارزش می کند، وجود گنجینه ای ارزشمند از قالی هایی است که با اتمام عملیات ساخت عمارت شهرداری تبریز به سفارش عبدالله سررشته دار، شهردار تبریز در سال 1319 برای مفروش کردن سالن تشریفات و مراسمات طراحی و بافته شده اند.

خرید اقلام مورد نیاز مجموعه خصوصا قالی های سالن اصلی عمارت شهرداری از طریق وزارت کشور و پیگیری شخص استاندار وقت آذربایجان (امان الله خان اردلان) انجام شده است. کتاب گنجینه فرش شهرداری تبریز با تالیف جعفر مهرخانی و ترجمه مهراب محرابی نیا هم به همت اداره کل ارتباطات و امور بین الملل شهرداری تبریز در 28 اسفند سال 1401 شمسی منتشر شد. این کتاب داستان سفارش 9 قالی بزرگ پارچه شهرداری تبریز است؛ از امان الله خان اردلان استاندار وقت آذربایجان و شرکت سهامی فرش ایران تا کرمان و جان تیمویاناکیس یونانی الاصل و طراحان بزرگ قالی کشورمان همچون علیمحمد طاهر کاشانی، علیرضا مایل و محمد علی خان شاهرخی.

در تالار دوربین ها تاریخچه و روند تکوین و شکل گیری دوربین های نسل قدیم نشان داده شده است. بیشتر این دوربین ها توسط محمد علی جدید الاسلام به این موزه اهدا شده اند. در این موزه اشیا، آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه تبریز، هدایای مقام ها و شخصیت های خارجی به شهرداران، کتب خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی، جام های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، چینی آلات، سفرنامه های نوشته شده درباره تبریز، تجهیزات، امکانات و اسناد مربوطه به شهر نخستین ها هم با همکاری شهرداری تبریز و برخی از شهروندان تبریزی جمع آوری گشته و در معرض دید قرار گرفت.

ارگ علیشاه

در گذشته تنها بنای بلند قامت در شهر تبریز که از هر طرف دیده میشد، ارگ علیشاه بوده است. این بنای قدیمی و تاریخی امروزه تنها یک دیوار بسیار بلند بوده و از جمله بلندترین دیوارهای کشور است. ارگ علیشاه در ابتدا به عنوان مسجد بزرگی ساخته شده بود که به دلیل زلزله های بسیار و همچنین جنگ های آن زمان در حد بسیار زیادی تخریب گشت. قدمت این بنا به 700 سال پیش بر می گردد. ارگ علیشاه در خیابان امام خمینی و در کنار مصلی تبریز قرار دارد.

بازار تبریز

بازار تبریز که از جمله بزرگترین بازارهای سرپوشیده در جهان با طولی حدود یک کیلومتر بوده، به ثبت یونسکو رسید. بازار اولیه تبریز در سال 1193 و به دلیل زمین لرزه به طور کامل خراب می شود و بعد از آن در زمان زندیه و قاجار بازاری که امروزه مشاهده می کنید، ساخته می گردد. در بازار تبریز تیمچه ها، حیاط ها، دلان ها و سراها و همچنین آثار تاریخی بسیاری وجود داشته که در بازدید از این مجموعه حتما از آنها دیدن کنید. این بازار در خیابان جمهوری اسلامی شهر تبریز قرار دارد.

خانه مشروطه تبریز

از جمله مکان هایی که در انقلاب مشروطه بسیار موثر بوده، خانه مشروطه تبریز است. این خانه در سال 1247 توسط حاج ولی معمار ساخته شده و مالک آن هم از بازگانان بزرگ و طرفدار آزادی با نام حاج مهدی کوزه کنانی معروف به ابوالمله بوده است. در سال 1287 و در طی به توپ بسته شدن مجلس توسط محمد علی شاه، مالک این خانه آن را در اختیار مشروطه خواهان قرار داد و به مکانی برای تجمع آزادی خواهان تبدیل شد. از جمله افراد معروف و برجسته که در این خانه در تجمعات شرکت داشتند، ستارخان، باقرخان، حاج میرزا آقا فرشی و ثقه الاسلام تبریزی بودند. در این تجمعات و نشست ها مالک این ساختمان هم حضور داشت. امروزه این خانه تبدیل به موزه شده است. موزه مشروطه در خیابان مطهری و روبروی مسجد جامع قرار دارد.

خانه پروین اعتصامی

پروین اعتصامی از شاعران زن ایران بوده و خانه او در تبریز است. وسعت خانه پروین اعتصامی 300 متر بوده و به ثبت آثار ملی رسیده است. قدمت آن هم به دوره پهلوی اول بر می گردد. در حال حاضر، در این خانه فعالیت های فرهنگی و هنری در حال انجام است، نمایشگاه های دائمی مربوط به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در آن قرار داشته و خانه شعر و ادب آذربایجان نیز دایر هست. این خانه در محله ششگلان، کوچه عباسی قرار داشته و در نزدیکی خانه مشروطه است.

موزه قاجار

موزه قاجار در واقع خانه امیر نظام گروسی بوده که یکی از مردان سیاست و نویسنده در زمان قاجار بوده است. قدمت این خانه متعلق به دوره قاجار و زمان ناصرالدین شاه هست. این خانه تاریخی در زمان پهلوی تبدیل به اداره دارایی و اداره فرهنگ شد. در حال حاضر، از این خانه تنها قسمتی باقی مانده و باقی آن تخریب شده است. خانه امیر نظام گروسی در سال 1370 متعلق به میراث فرهنگی شد و آن را خریداری کرد. بعد از مرمت در سال 1380 هم تبدیل به موزه قاجار کنونی شد. در این موزه آلات موسیقی، ظروف چینی و دیگر اشیای قدیمی و تاریخی در معرض دید عموم قرار گرفتند.

مقبره الشعرا

مقبره الشعرا گورستانی هست که در آن حدود 400 شاعر و عارف دفن شده اند. این شاعران و عرفا از همه جای ایران هستند و تنها متعلق به تبریز نیستند. از جمله این شعرا شهریار بوده که مقبره او حدود 30 متر ارتفاع دارد. این گورستان در محله سرخاب، خیابان خیابان ثقه الاسلام، روبروی آزمایشگاه استان دیده می شود.