نگاهی به وقایع میراث فرهنگی در سه ماهه اول سال 99

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به وقایع میراث فرهنگی در سه ماهه اول سال 99 برای شما نگارش شده است.

با توجه به انتصاب عزت الله ضرغامی به وزارت میراث فرهنگی، بخش میراث فرهنگی و گردشگری بر آن شد که گزارش های تخریب و آسیب های وارده به پیکره میراث فرهنگی را به وزیر جدید بدهد.

بی شک، یکی از مشکلات جدی برای میراث فرهنگی ایران حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی است. تخریب بافت های تاریخی به بهانه های مختلف و نبود توانایی کافی جهت حفاظت از آثار، تامین نشدن اعتبار برای مرمت بناهای تاریخی و افزایش سرقت آثار از جمله مشکلاتی است که میراث فرهنگی ایران با آن دست و پنجه نرم می کند. این گزارش تنها نگاهی به وقایع میراث فرهنگی در سه ماهه اول سال 99 است. تعدد و تنوع آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی در ایران زبانزد است، اما نحوه حفاظت از این میراث جای نگرانی و سوال دارد و امید است بیش از پیش به آن توجه شود.

تخریب خانه قدیمی نادر و مسجد تاریخی نجم آباد

از جمله تخریب هایی که در اوایل سال 99 رخ داد، مربوط به خانه قدیمی نادری در ساوه بود. به صورتیکه بخشی از این بنا بدلیل بارش بهاری تخریب شد. کارشناسان معتقدند با مرمت سازی اماکن قدیمی که معرف باستانی شهر خود هستند، از چنین رخدادهایی میتوان جلوگیری کرد.

مسجد تاریخی نجم آباد شهرستان نظرآباد توسط میرزا عبدالکریم ساوجبلاغی از وزرای فتحعلیشاه قاجار ساخته شده و در سال 1396 به ثبت ملی رسیده و در اثر ریزش های باران سقف آن تخریب شد که خوشبختانه این مکان در بهمن 99 مرمت شد.

در چنین مواردی باید هر کدام از آثار تاریخی که به مرمت و رفع خطر نیاز داشته باشد، توسط وزارت میراث فرهنگی مورد مرمت اضطراری قرار گیرد. اما تخریب آثار ملی و ارزشمند ایران فقط مربوط به حوادث طبیعی نیست. در سالهای اخیر شاهد صدور خروج بسیاری از اماکن از ثبت آثار تاریخی بوده ایم، همین قدم می تواند نخستین گام برای صدور مجوزهای تخریب این اماکن و تبدیل به مراکز تجاری و از بین رفتن از بخشی از میراث تاریخی شود.

جاده کشی در الوند کوه

الوند کوه نیز از این قائده مستثنی نبوده و در طول یک سال اخیر دست برتخریب همه جانبه آن گذاشته اند. مسئولان هم تعرض در جان الوند را گردن یکدیگر می اندازند و هر کدام ادعا می کنند که مجوز جاده کشی آن از سوی نهاد دیگری صادر شد.

رضوان سلماسی، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر همدان که بعد از دیدن تصاویری که از آسفالت کشیدن مسیر میراث طبیعی میشان در فضای مجازی منتشر شده بود، از این منطقه دیدن کرد، می گوید: متاسفانه کوهستان الوند به عنوان میراث طبیعی منطقه را از ارتفاع سه هزار متر به بالا در فهرست میراث طبیعی ثبت کرده اند. با توجه به ارتفاع 3400 متری الوند، یعنی فقط 400 متر از الوند در فهرست میراث ملی به ثبت رسید؛ اقدامی که اصلا منطقی پشت آن نیست، چون دیگر بخش های کوهستان ثبت نشده اند.

حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان می گوید: با توجه به اینکه بخشی از الوند ثبت ملی شده است، باید قوانین میراث فرهنگی در این موضوع دخیل شود، اما هنوز مشخص نیست دقیقا کدام نهاد پیگیر این جاده سازی است، اما در هر صورت آغاز چنین پروژه هایی با امضای مدیران منابع طبیعی و محیط زیست انجام می شود. در نهایت، الوند که میراث طبیعی و فرهنگی همدان است، با سرنوشتی نامعلوم رها می شود. هنوز امید بر این است که در حفظ و نگهداری این میراث تلاش بیشتری شود.

ساخت و ساز در باغ گلستان و آتشی که به جان هگمتانه افتاد

باغ گلستان تبریز با طراحی فاخر از جاذبه های فرهنگی و گردشگری تبریز بوده که از سال 74 با تصمیم غلط شهرداری تبریز و برداشتن دیوارهای باغ از یک مکان فرهنگی به مکانی ناامن و محل بزح تبدیل شد و مردم رغبتشان را برای رفتن به این باغ از دست دادند.

خوشبختانه این باغ هنوز هم باقی است، اما دخالت هایی مانند حفاری های ایستگاه مترو و ساخت چند سوله و تبدیل بخشی از آن به گلخانه و ساخت کانون پرورشی و فکری کودکان در آن انجام شده است.

سال گذشته در طول حفاری مترو باغ گلستان استخوان هایی کشف شدند که سرانجام مشخصی هم نداشتند در حالیکه حفاری ها در این محل باید با مطالعات باستان شناسی قبلی و تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی انجام می شدند.

آتش به جان هگمتانه افتاد، تیتر خبری که در خرداد 99 منتشر شد. یک بار دیگر با آتش گرفتن علف های هرز، بخشی از زمین های هگمتانه آتش گرفت. شاید وزارت میراث فرهنگی توجهی به این موضوع نداشته باشد و آن را مهم تلقی نکند، چراکه خوشبختانه هیچکس در این آتش سوزی آسیب ندید، ولی این بی توجهی ها در حالی اتفاق می افتند که باستان شناسان هنوز فرصت بررسی و مطالعه دست کم بخشی از محوطه تاریخی هگمتانه را نداشته و ندارند.

محمدرحیم صراف، باستان شناس هگمتانه آتش سوزی در این محوطه را بد ارزیابی می کند و می گوید: آتش سوزی ها به مرور به آثار محوطه آسیب می زند، آسیب به محوطه هایی که هنوز بررسی باستان شناسی نشده اند از یک سو و از سوی دیگر، دود آنها به محوطه های تاریخی که از دل خاک بیرون آمده اند نیز زیاد است.

دره زرشک به عنوان بخشی از منطقه حفاظت شده و زیست محیطی شیرکوه در یزد نیز از بی توجهی مسئولان بی نصیب نماند. در قلب آن، در میان چشمه های رنگی که البته به ثبت در فهرست آثار ملی نیز رسیده اند، معدن سازی شده است؛ معدنی که شاید کمتر بخشی از زمین این منطقه را سالم گذاشته و همچنان فعالیتش بطور جدی متوقف نشده است.

سرانجام نامشخص خانه بادگیر ندوشن

ایجاد شبکه فاضلاب موجب آسیب جدی به بادگیر خانه تاریخی جلالی ندوشن شده است. این خانه تاریخی دارای بادگیر منحصر بفرد و زیبایی است که در فهرست آثار ملی شهرستان میبد ثبت و در حال حاضر دچار آسیب جدی شد، بگونه ای که رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان میبد می گوید: آسیب وارد شده به این بنای تاریخی احتمال خطر جانی و مالی دارد و با توجه به شدت آسیب و انحراف بادگیر، این بنا به هیچ عنوان قابل نگهداری نیست.

از طرفی او معتقد است که شرکت پیمانکار فاضلاب باید نسبت به رفع خطر، آواربرداری و ایجاد مجدد این جبهه بنا اقدام کند.

مسعود نبی دوست، فعال گردشگری با بیان اینکه سالهاست در شهرهای مختلف درگیری های متعددی در حفاظت از میراث تاریخی داریم، می گوید: در این سالها وزارت میراث فرهنگی بطور مکرر از نبود قدرت برای حفاظت از آثار تاریخی گلایه کرده است. همیشه یکی از پاسخ های جدی میراث فرهنگی این بود که قدرتی برای این کار نداریم، به عنوان مثال 32 بنای تاریخی در مشهد پس از ثبت تخریب شده اند.

او معتقد است: اگر میراث فرهنگی بخواهد در دوره جدید کار خوبی انجام دهد، باید از قدرت فعالان اجتماعی در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استفاده کند، نه از کسانی مانند آژانس دارها و لیدرها که از این حوزه ها سود می برند. بزرگترین قدرت در اختیار کسانی است که سودی در این جریانات ندارند و در واقع، نگران تخریب بنای تاریخی و عدم معرفی اثری در شهر خود در حوزه گردشگری هستند.