آرامگاه بابا لقمان سرخس | بنایی 1000 ساله در سرخس

لقمان سرخسی که با ابوسعید ابوالخیر معاصر بود و در قرن چهارم هجری می زیسته است او که عارفی والا مقام و برجسته بوده است و روایات متعددی توسط کسانی که م عصر با او بوده اند از وی نقل کرده اند برای نمونه ابو سعید ابوالخیر می گوید که او را در عنفوان جوانی در سرخس ملاقات کرده است. سرخس یکی از شهر های خراسان رضوی به حساب می آید. در دامه با آرامگاه بابا لقمان و نحوه ساخت و تاریخچه ی آرامگاه لقمان آشنا خواهیم شد.

موقعیت جغرافیایی

در زمان های گذشته سرخس را با نام های سرخس نو ، ساریگو ، سرخس افراسیابی و سرخس ناصری و همچنین ساریکا می شناختند. در جنگ هفت گردان که یکی از داستان های حماسی شاهنامه فردوسی می باشد از سرخس نام آورده شده است.در دوران کهن سرخس جایگاه عارفان و عالمان بوده است و به سبب داشتن مدارس و کتابخانه های زیاد مورد توجه خاص قرار داشت . سرخس از نظر تجاری دارای موقعیت جغرافیایی خوبی بود وشاه راه ارتباطی عراق عجم و مرو به نیشابور به شمار می رفت.آرامگاه لقمان که میخواهیم امروز به معرفی ان در مجله همگردی بپردازیم فقط یک آرامگاه به حساب نمی آید بلکه هنر معماری و تاریخ و فرهنگ ایران و ایرانی را به نمایش می گذارد.

آرامگاه لقمان

آرامگاه لقمان در یک کیلومتری شمال شهر سرخس قرار گرفته است و فاصله ی اندکی با مرز ایران و ترکمنستان دارد. بنای آرامگاه دارای ایوان بلند با گنبدی دو پوشه ساخته شده با آجر می باشد . در ساخت بنای آرامگاه لقمان از آجر استفاده شده است . امروزه از این بنای باشکوه که شاهکار معماران زمان خودش می باشد تنها تلی از خاک و خرابه برجای مانه است .آرامگاه لقمان سرخسی به شماره 165 در پانزدهم دی ماه سال 1310 در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران ثبت شده است.بنّای سازنده آرامگاه لقمان سرخسی با ملاط گچ و آجر این آرامگاه را که بسیار مستحکم و به شکل مربع می باشد را چنان استوار و محکم ساخته است که امروزه با گذشت هزار سال و اندی از آن باز هم ابهت و اصالت خود را به رخ می کشد . همچنین تا سال 1333 بر روی اسپرهای سه گانه درب بنا کتیبه ای کاشی که با خط ثلث نوشته شده بود سالم و باقی مانده بود.

معماری بنا و صالح به کار رفته

ساختمان آرامگاه بابا لقمان از دو بخش مربعی شکل و در دوطبقه ساخته شده است که در شمال آن ایوان مرتفع و بزرگی درست شده و آرامگاه بابا لقمان سرخسی هم در وسط چهار ضلع داخلی قرار دارد .گنبد آرامگاه بابا لقمان روی قاعده ای کثیر الاضلاع استوار است که نوار کمر بند مانندی از ساقه و دیواره گنبد قسمت مدور گنبد را جدا می کند . معماری بنا با آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی بسیار شباهت دارد. تزئینات گچ بری و آجر کاری هایی که در بنا وجود دارد در نوع خودش بی نظیر است . و برای این که درون گنبد روشن تر باشد در بدنه هر ضلع گنبد روزنه ای را ایجاد کرده بودند.درون گنبد بنا نیز از تزئینات بسیار ساده ای استفاده شده بود و نقوش هندسی برجسته و گود به شکل لوزی درون طاق ها را به زیبایی هرچه تمام تر مزین و آراسته نموده است.در نمای خارجی این بنا می توان شاهد حجم چشمگیری از طرح های هشت ضلعی تربنه بود که در قسمت بالا تشکیل طرح چهار ضلعی آرامگاه را داده اند و طبقه دوم ساختمان آرامگاه غرفه دار می باشد.