گلسنگ های آسیب رسان به تخت جمشید شناسایی شدند

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، گلسنگ های آسیب رسان به تخت جمشید شناسایی شدند.

حمید فدایی (مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید) با اشاره به آنکه کارگاه های مرمت و حفاظت از فرودین سال جاری در محوطه های تخت جمشید، نقش رستم و شهر استخر فعال شده، گفت: شرایط کرونایی از سال گذشته بود و در این مدت به سازشی با این شرایط دست پیدا کردیم و این امر سبب نشد تا موضوعات حفاظتی تعطیل شود. درحال حاضر سه کارگاه حفاظت و مرمت در تخت جمشید در کاخ هدیش، آپادانا و صد ستون فعال هستند. در نقش رستم نیز دو کارگاه مرمتی فعال هستند که یکی از آنها در ارتباط با نقش شاپور است که با هدف مستندنگاری و آسیب نگاری این نقش تجهیز شده است. کارگاه دیگر در ارتباط با آرامگاه خشایار و ادامه مرمت سالهای گذشته دایر شد.

او پیرامون اینکه گلسنگ های آسیب رسان به تخت جمشید شناسایی شدند، ادامه داد: در شهر استخر نیز از زمستان سال گذشته پایگاه دائمی در این بخش مستقر شد که هدف اصلی امور حفاظت و مرمت است. آثار سنگی شهر استخر که تحت شرایط محیطی دچار فرسودگی شده و وضعیت مطلوبی ندارد، مورد حفاظت و مرمت قرار می گیرد. این امر با مراحل مستندنگاری نیز همراه است.

آسیب های محیطی و گلسنگ ها

به گفته فدایی، بیشترین آسیب در محوطه های سنگی ناشی از عوامل محیطی است که عمده آن تاثیرات مربوط به رطوبت و شوک های انبساطی و انقباضی ناشی از تغییرات دمایی است که سبب بوجود آمدن ترک و ریزترک شده و بخش هایی از بافت ها متلاشی شوند و سنگ ها فرسوده شوند. بخشی از آسیب ها نیز ناشی از وندالیسمی است که بعد از تخریب تخت جمشید و بعد از دوره هخامنشیان اتفاق افتاده و تا دوره اسلامی ادامه داشت. عمدتا شاهد شکستگی هایی در نقوش بخصوص چهره ها هستیم که مخدوش شده اند. ضرباتی که برای مخدوش کردن این چهره ها به سنگ ها وارد شده سبب بوجود آمدن ترک هایی شده که درحال حاضر تبدیل به محل نفوذ رطوبت شده است که سبب فرسودگی می شود. هدف اصلی ما مرمت استحفاظی است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید خاطرنشان کرد: درحال حاضر تمام کارگاه های مرمتی در مجموعه تخت جمشید برای پوشش این ترک ها با ملات های خاص فعال شده اند.

او درخصوص وضعیت گلسنگ های تخت جمشید نیز گفت: از گذشته تا به امروز بررسی هایی درخصوص گلسنگ ها داشتیم تا بتوانیم شناخت و روش های درمان را داشته باشیم. درحال حاضر تقریبا مرحله شناسایی کامل شده و تاکنون ده ها گونه گلسنگ شناسایی شده که کمتر از ده گونه گلسنگ در تخت جمشید آسیب رسان و مضر هستند. روش های درمانی درخصوص پاکسازی گلسنگ ها نیز در مراحل میدانی و آزمایشگاهی است.

خوانشی از نوع یادگاری نویسی

فدایی همچنین به پاکسازی و مستندنگاری هایی که در مجموعه تخت جمشید انجام می شود اشاره کرد و گفت: گروه هایی متشکل از زبان شناسان و متخصصان خطوط فارسی باستان، ایلامی و اکدی و حتی پهلوی ساسانی در حال بازنگری خطوط و کتیبه های محوطه هستند. به جز کتیبه هایی که در نقش رستم داریم، دیوارنگاشته هایی داریم که به صورت یادگارنویسی بر روی سنگ های کاخ های مختلف و دیوار بناها نگاشته شده اند. بسیاری از این خطوط شناخته شده نیستند و بسیاری از آنها برای نخستین بار با آن برخورد کرده ایم.

او خاطرنشان کرد: بعد از دوره هخامنشی به جز کتیبه های اصلی دوره ساسانی که در نقش رستم است، ما بقی به صورت یادگاری نویسی است که تا دوره اسلامی و حتی قاجار و صفوی ادامه دارد. درواقع با طیف گسترده ای از نوشته ها رو به رو هستیم که نیازمند ثبت و ضبط و خوانش هستند. این پروژه از حدود دو سال قبل آغاز شده و امیدواریم با تکمیل آن بتوانیم کاتالوگ هایی آماده کنیم و برخی از این نوشته ها برای نخستین بار است که مورد خوانش قرار می گیرند و بخصوص درباره تخت جمشید می توانیم در جریان فراز و فرود های این مجموعه در دوره های مختلف تاریخی قرار بگیریم. بسیاری از این یادگاری نویسی ها دارای تاریخ و نام و نشان نویسنده آن هستند. فارغ از خوب یا بد بودن این یادگاری نویسی ها مطالعه تطبیقی این نام ها می تواند ما را در جریان اطلاعات زیادی از فراز و نشیب تاریخی تخت جمشید قرار دهد. تاکنون بیش از 100 مورد یادگاری نویسی پیدا کرده ایم.

او یادآور شد: این یادگاری نویسی ها در فضای مسقف نوشته نشده اند از این رو بسیاری از آنها در طول زمان محو شده اند و نیاز است تا با ابزار پیشرفته در صدد شناسایی آنها برآییم. امیدواریم بعد از مطالعه یادگاری نویسی های تخت جمشید و نقش رستم بتوانیم به مطالعه شهر استخر بپردازیم.

فصل جدید کاوش

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به کاوش آبراهه های این مجموعه گفت: کاوش آبراهه ها یکی از پروژه های بزرگ پایگاه است که بعد از بارندگی های سیل آسایی که طی سالهای گذشته داشتیم، تکمیل این پروژه از اهمیت بیشتری برخوردار شد. ضمن آنکه آبگیری تختگاه را داریم و ضرورت دارد که این شبکه را کامل فرض کنیم و بتوانیم به شکل گذشته آن شناسایی و کاوش آنرا کامل کنیم. درعین حال باستان شناسان سئوالاتی در ارتباط با آبراهه ها دارند که از جنبه های شناخت بخش های زیرین صفه و تختگاه اهمیت دارد.

او اذعان داشت: فصل چهارم مطالعه و کاوش سال گذشته در بخش شمالی حیاط صد ستون به سمت دروازه نیمه تمام انجام و نتایج مهمی بدست آمد. امسال هم برنامه آن را داریم که فصل پنجم کاوش در نیمه دوم سال 1400 رقم بخورد.

فدایی درخصوص شاخص ترین یافته فصل چهارم کاوش در آبراهه های تخت جمشید گفت: علاوه بر بدست آمدن مواد فرهنگی از قطعات سنگی گرفته تا قطعات رنگ، با بقایای استخوان های انسانی زیادی برخورد کردیم. چرایی وجود این بقایا هنوز ذهن باستان شناسان رادرگیر کرده و پاسخی برای آن نداریم. باید مطالعات لازم انجام شود که بدانیم آیا این بقایا مربوط به دوره هخامنشی است یا دوره های بعد.

به گفته او، این یافته ها درحال حاضر در گنجینه تخت جمشید نگهداری می شوند تا مطالعات لازم انجام شود.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به آنکه بازدید از این مجموعه تحت تاثیر شیوع کرونا کاهش چشمگیری داشت، گفت: این روزها استان فارس در شرایط قرمز کرونایی قرار دارد. هرچند محوطه ها باز هستند اما محدودیت رفت و آمدها سبب کاهش میزان بازدید شد. در نوروز این امکان را یافتیم که با رعایت پروتکل های بهداشتی پذیرای گردشگران باشیم. با این وجود با افت شدید بازدیدکنندگان روبه رو هستیم و تقریبا میتوان گفت گردشگر خارجی هم نداریم.