گلسنگ های تخت جمشید در حال پیشروی هستند

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر شده، گلسنگ های تخت جمشید در حال پیشروی هستند.

تخت جمشید عظیم ترین بنای سنگی ایران و جهان است. این بنای عظیم که به عنوان یکی از شاهکارهای معماری جهان نیز محسوب می شود، در طول دوران های مختلف با خطرات و تهدیدات طبیعی مواجه بوده است.

یکی از این خطرات طبیعی برای میراث جهانی تخت جمشید، گلسنگ ها محسوب می شود. همواره در شرایط طبیعی، امکان رشد گلسنگ ها در کتیبه ها، نقوش و سایر بخش های این بنای جهانی فراهم است و چنانچه این روند کنترل نشود، حفاظت و زیبایی نقوش تخت جمشید با آسیب های جدی مواجه خواهد شد.

براساس نظر پژوهشگران گلسنگ شناسی، از نظر ریخت شناسی و صفات ظاهری تاکنون بالغ بر 125 گونه از قارچ های گلسنگی و گلسنگ دوست در تخت جمشید و پاسارگاد شناسایی شده و به تناسب میزان فعالیت آنها بر سطوح سنگی به سه گروه گلسنگ های خطرناک، کم خطر و بی خطر تقسیم بندی شده اند.

در این میان دو گروه گلسنگ های خطرناک و کم خطر در محو کردن نقوش و کتیبه های این بنای عظیم جهانی نقش تأثیرگذاری دارند. در گزارش های اولیه سال 83 مجموع گونه های شناسایی شده از میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد به 65 گلسنگ می رسید که با پیشرفت علم و بکارگیری روش های دقیق تر شناسایی گونه ها و بررسی دقیق تر منابع این تعداد در سالهای اخیر به 125 گونه از مجموع تخت جمشید و پاسارگاد رسیده است.

چند سال قبل بود که اعلام شد روشهای نوین مهار گلسنگ در تخت جمشید از سوی کارشناسان شناسایی شده و مقرر بود که بزودی عملیات از بین بردن این گلسنگ ها در عرصه های تاریخی با روشهای جدید آغاز شود.

تحقیقات گلسنگ شناسی بدون بودجه متوقف شدند

حال پس از گذشت سه سال از اعلام این دستاورد، هنوز نه تنها نتیجه این تحقیقات کاربردی به عرصه های تاریخی منتقل نشد بلکه به دلیل کمبود اعتبار کار به طور کامل تعطیل شده است درحالیکه براساس اعلام کارشناسان این حوزه اگر اعتبار تأمین میشد، کشور ایران به قطب تحقیقات علم گلسنگ شناسی مرتبط با حوزه فرسودگی زیستی بر سطوح کتیبه های تاریخی و نقوش سنگی جهان تبدیل میشد.

البته نباید این موضوع را فراموش کرد که عدم توجه به این پدیده طبیعی فرسودگی زیستی می تواند در آینده مشکلاتی را برای عظیم ترین بنای سنگی جهان بوجود آورد از این رو انتظار می رود که متولیان امر از جمله معاونت میراث فرهنگی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرچه سریع تر دست به کار شده و براساس اعلام کارشناسان متخصص، حدود 600 میلیون تومانی را که برای فاز دوم مطالعات گلسنگ شناسی تخت جمشید و پاسارگاد لازم است، تامین کنند.

مجری طرح اطلس گلسنگ های میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد پیرامون اینکه گلسنگ های تخت جمشید در حال پیشروی هستند، گفت: نزدیک به دو سال متوالی از شروع شیوع کرونا بطور کامل کار بر روی این پروژه به دلیل عدم تخصیص اعتبار مطالعاتی تعطیل شده و هیچ گونه اقدام عملی در این مدت انجام نشده است.

محمد سهرابی در خصوص پیشرفت های مطالعات گلسنگ شناسی در سطوح تاریخی میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد توضیح داد: طی سالهای گذشته با حمایت های دلسوزانه مدیریت میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد، فاز اول مطالعات با موفقیت تکمیل شده و ماکت اطلس گلسنگ های تخت جمشید و پاسارگاد تهیه شده که حاوی اطلاعات بسیار مفیدی از وضعیت توزیع گونه ها، نقاط پراکندگی آنها، و تنوع ریخت شناسی آنها به همراه تصاویر دقیق و نقشه و موقعیت جانمایی شده گونه هاست. اما به دلیل کمبود اعتبار امکان چاپ آن اطلس نیز وجود ندارد.

وی ادامه داد: در مسیر این تحقیقات با انجام مطالعات مقدماتی گونه هایی جدید از گلسنگ در مجموعه جهانی تخت جمشید نیز کشف و شناسایی شده برای علم گلسنگ شناسی جهان جدید هستند.

مجری طرح اطلس گلسنگ های میراث جهانی تخت جمشید و پاسارگاد به شرایط سخت مطالعه گلسنگ ها به دلیل عدم تأمین بودجه نیز اشاره کرد و افزود: به دلیل سرعت رشد فزاینده علم در حوزه گلسنگ شناسی، شناسایی مولکولی گلسنگ ها که یک نیاز روز برای تشخیص گونه ها است، با پیشرفت های جهانی بسیار فاصله پیدا خواهد کرد.

عدم توجه به گلسنگ ها عواقب سنگینی دارد

وی با تاکید بر اینکه عدم توجه به این پدیده طبیعی فرسودگی زیستی عواقب سنگینی به همراه دارد، اظهار کرد: بررسی نرخ افزایش یا کاهش گونه های گلسنگی در تخت جمشید مربوط به یک یا دو سال اخیر را نمیتوان دقیق بر آورد کرد، زیرا برای تشکیل یک تال گلسنگ در سطح سنگ های تاریخی حداقل 10 الی 30 سال زمان نیاز است. اما با این وجود بر اساس مطالعات انجام شده از سال 83 تاکنون که فرصت پایش گلسنگ ها برای اینجانب وجود داشت، این روند از نظر تشخیص و شناسایی گونه ها افزایش زیادی داشته است.

سهرابی عوارض ناشی از فعالیت طرح اوره و آمونیاک پتروشیمی شهدای مرودشت - شیراز و افزایش بی رویه کودهای شیمیایی در زمین های کشاورزی اطراف این مجموعه میراث جهانی را یکی از دلایل علمی تسریع رشد گلسنگ ها در تخت جمشید عنوان کرد.

وی با اشاره به اینکه در داخل ایران از طریق آزمایشگاه ها و تجهیزات وابسته به شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی تمام زمینه های لازم برای مطالعه و تحقیقات در زمینه فرسودگی زیستی سطوح تاریخی وجود دارد و تنها مشکل جدید در حال حاضر همین تأمین اعتبار مطالعاتی است، ادامه داد: اگر وزارت میراث فرهنگی برای شروع فاز دوم این تحقیقات حدود 600 میلیون تومان اعتبار تخصیص دهد، بطور حتم نتایج خوبی حاصل خواهد شد. بدون تکمیل فاز دوم طرح گلسنگ های تخت جمشید، امکان اجرای مراحل گلسنگ زدایی در سطوح تاریخی وجود ندارد

وی افزود: تا به حال هر چه پیشرفت حاصل شده در پایلوت گلسنگ زدایی تخت جمشید حاصل شده که انتقال این تجربه به عرصه های تاریخی نیازمند تکمیل مراحل تحقیقات کاربردی است.

این متخصص گلسنگ به مطالعات انجام شده در این حوزه اشاره کرد و افزود: گام اول که مربوط به اطلس گلسنگ ها با هدف تعیین وضعیت توزیع یا پراکنش، تشخیص تعداد گونه های گلسنگی براساس صفات ظاهری و ریخت شناسی گونه های قابل تشخیص در سطوح بود با موفقیت انجام شده و گام دوم مربوط به شناسایی مولکولی گونه ها با استفاده از تکنیک های بارکد گذاری مولکولی و گام سوم نیز مربوط به از بین بردن این گلسنگ ها بود که در حال حاضر کار در گام دوم متوقف شده است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به اینکه پیرامون موضوع گلسنگ در تخت جمشید مطالعات زیادی انجام شده، گفت: در واقع موضوع گلسنگ یکی از اصلی ترین مطالبات عمومی بوده که از سالیان سال در دستور کار قرار گرفته و در این رابطه مطالعات بسیاری انجام شده است.

حمید فدایی با بیان اینکه یکی از سیاست های میراث فرهنگی تمرکز بر روی موضوع گلسنگ ها در تخت جمشید بوده، اظهار کرد: طی این مطالعات انجام شده دو گونه جدید گلسنگ در تخت جمشید شناسایی شده که این دو نوع گونه برای اولین بار در واقع به فرهنگ گلسنگ اضافه شده است.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده توسط سهرابی دانش آموخته رشته گلسنگ و دستاوردهای این مطالعات اظهار کرد: طی دو دهه وی مطالعات دقیقی را پیرامون شناسایی گلسنگ ها انجام داده و در این راستا دستاوردهای زیادی نیز برای کنترل آن به دست آمده است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید به انجام دی ان ای روی این گلسنگ ها اشاره کرد و گفت: یکی از موضوعات اساسی انجام آزمایش دی ان ای بر روی این گونه هاست که بر این اساس به عنوان دی ان ای بر روی گونه ها کدگذاری می شود و در این راستا از ظرفیت های مراکز آزمایشگاهی ایران استفاده می شود.

وی با اشاره به اینکه انجام این مطالعات و آزمایش ها هزینه بر است، تاکید کرد: اما با این وجود از شبکه آزمایشگاهی داخل استفاده شده اما بطور حتم انجام مطالعات دقیق تر و راهبردی نیاز به اعتباراتی دارد که در حال حاضر با مشکلاتی در این راه روبرو هستیم.

فدایی با تاکید بر پیگیری تخصیص اعتبار برای این موضوع گفت: در واقع علاوه بر موضوع گلسنگ پایگاه هزینه های زیادی را برای نگهداری متحمل می شود که در حال حاضر به دلیل پاره ای از مشکلات تأمین اعتبار با مشکلاتی روبروست اما با این وجود به دنبال آن هستیم که با تأمین اعتبار نتایج بدست آمده را اجرایی کنیم.