دوازدهمین فصل کاوشهای باستان شناسی تل آجری و پارسه تخت جمشید به پایان رسید

ایرنا/ براساس آخرین گزارشهای منتشر شده، دوازدهمین فصل کاوشهای باستان شناسی تل آجری و پارسه تخت جمشید به پایان رسید.

دکتر علیرضا عسکری چاوردی اظهار کرد: محوطه باستانی معروف به تل آجری در فاصله سه کیلومتری شمال غربی تخت جمشید در محل معروف به باغ فیروزی قرار دارد.

استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: ابعاد این محوطه 30 در 40 متر است؛ تپه ای باستانی به ارتفاع سه متر از سطح زمین های اطراف که در حریم درجه یک تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در تاریخ 17 خرداد 1385 با شماره 15530 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.

عسکری چاوردی اضافه کرد: در نتیجه 12 فصل کاوش های باستان شناسی هیات مشترک ایرانی ایتالیایی در پارسه تخت جمشید( 1390-1401) در چارچوب پروژه " از کاخ تا شهر" چشم اندازی نو از کهن ترین شهر پارسی ایران باستان گشوده شد. این افق تازه کشف دروازه شهر پارسه است. ساختمانی با جهت شمال غربی جنوب شرقی است اما حدود 20 درجه از محور شرقی غربی انحراف دارد.

وی بیان کرد: این بنا ابعادی برابر با 6 متر و 29 سانتیمتر (شمال شرق جنوب غرب) در هفت متر و 39 سانتیمتر (شمال غرب جنوب شرق) دارد و از دیوار بزرگی به عرض 47 متر و 10 سانتیمتر تشکیل شده است.

سرپرست کاوش های باستان شناسی شهر پارسه عنوان داشت: مسیر دسترسی به این اتاق از طریق 2 راهرو به عرض 63 متر و 40 سانتیمتر و طول 24 متر و 12 سانتیمتر امکان پذیر بوده است. با کشف کتیبه های میخی بابلی و عیلامی و با توجه به کارکرد بنا مشخص شد که این بنا یک دروازه یادمانی بوده است.

وی یادآور شد: این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود 580 پیش از میلاد) را تکرار می کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از 2 پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است. به احتمال هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال 539 پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است.

عسکری چاوردی با بیان اینکه این بنا به طور کامل از آجر و خشت ساخته شده، گفت: نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب دار تزئین شده است. تزئین بخش پائین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است.

وی ادامه داد: آجرهای لعاب دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نشان می دهد سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره های گاونر و حیوان ترکیبی موشخوشو تزئین شده بود.

به گفته عسکری، این بنای تاریخی امکان دسترسی به یک باغ سلطنتی (پردیس) را فراهم میکرد که شامل یک کاخ بزرگ بوده و اکنون ویرانه های آن در محوطه فیروزی موجود است.

او افزود: این دروازه یادمانی در دوره هخامنشی متروک شد، سپس در اثر زمین لرزه ای بزرگ تخریب و در دوره های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

عسکری چاوردی با اعتقاد به اینکه پارسه شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه ای زیبا همطراز با دروازه بابل بوده، گفت: این دروازه در کهن ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ های تخت جمشید واقع است؛ کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شد.

وی با بیان اینکه دروازه با آجر و خشت بنا شده است و سرتاسر نمای آن با آجرهای لعابدار رنگین مزین بوده، گفت: آسمانه ای آبی سرتاسر پهنه دیوارهای آن را مزین ساخته بود که در این زمینه، گلهای زیبای لوتوس و پنل های ترکیبی حیوانی درخشش و شکوه تشریفات ورود به زیباترین شهر جهان باستان را صد چندان افزون کرده بود.

این استاد دانشگاه در رابطه با مفاهیم هنری بکار رفته در موضوع این پنل ها گفت: مفاهیم هنری بکار رفته در موضوع این پنل ها، بن مایه های هندسی، گیاهی و حیوانی با ترکیبی از تنوع نمادهای مشروع قدرت الهام گرفته از آفرینش اسطوره های کهن بین النهرینی بویژه ایزد مردوک بوده است.

وی اضافه کرد: با فتح بابل در سال 539 ق.م، نخستین پادشاهان عصر هخامنشی بخش مهم نمادهای اسطوره ای سرزمین بابل را به پارس انتقال دادند. نمادهایی نظیر نماد ایزد مرودک معروف به موتیف موشخوشو بخش عمده ای از تزئینات معماری بنای این دروازه را تشکیل میداده است.

او یادآوری کرد: کوروش بزرگ در مهر استوانه ای معروفش پیروزی و مشروعیت قدرت خود را در بابل مدیون این ایزد می پندارد؛ کشف این نماد اسطوره ای کهن در شهر پارسه تخت جمشید از شگفت انگیزترین کشفیات باستان شناسی اخیر دوره هخامنشی در آسیا است.

عسکری چاوردی این دستاورد بزرگ باستان شناسی را حاصل 12 سال کاوش روش مند در یکی از مهمترین محوطه های باستانی شهر پارسه معروف به تل آجری دانست و گفت: به رغم تخریب شدید این محوطه باستانی، کاوش های روشمند بکار رفته در شناسایی سازه های معماری و مستندنگاری دقیق یافته ها مسیر درک و تفسیر لایه نگاری روشن از ویرانه های باستانی بجای مانده این بنا را محقق ساخت.

وی افزود: طراحی های فنی از نقش و نگاره ها و شناخت علمی فنون ساخت بنا امکان بازسازی نقش و نگاره ها، بازسازی شکل اصلی بنای این دروازه را در مقیاسی واقعی ممکن نمود.

این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: سرانجام، بازسازی های سه بعدی این بنا، روش تفسیر علمی و تحلیل مستند از ارزش های فرهنگی هنری یادمان دروازه ای باشکوه در پردیس فیروزی شهر پارسه را فراهم آورد.

او به بیان مهمترین نتایج باستان شناسی این فصل از کاوش های باستان شناسی پرداخت و گفت: مهمترین نتایج باستان شناسی این فصل از کاوش های باستان شناسی شناسائی فونداسیون 2 برج بزرگ ضلع شمال شرقی و شمال غربی این دروازه تاریخی است؛ همچنین در این فصل، نمای بخش شمالی بنای دروازه به طول 30 متر نمایان شد؛ مهمتر اینکه، ایوان و کریدور شمالی بنا کاملا آشکار شد.

عسکری چاوردی اضافه کرد: در روند کاوشهای این فصل، پلان این بنای تاریخی بیش از پیش به صورت نسخه ای مشابه از دروازه ایشتار بابل ظاهر شد که در آن ویژگی های جدید و بدیعی مانند هسته خشت و گلی دیوارهای آجر پخته نمایان شده است.

وی بیان داشت: در کاوش های این فصل سه تکه کتیبه میخی به زبان های بابلی و ایلامی به همراه آجرهای لعاب دار برجسته متعلق به تابلوهایی با نقوش گل رزت، گاو نر و مار اژدهای موشخوشو نماد ایزد مردوک از بین النهرین باستان از این دروازه بدست آمد.

او عنوان کرد: همچنین، بخشی از سازه معماری مرحله دوم استقراری شامل یک فوانداسیون متشکل از پاره آجرهای شکسته نمایان شد که در بخش کریدور شمالی قرار داشت.

استاد دانشگاه شیراز یادآور شد: فعالیت های حفاظتی و مرمتی در جهت تهیه طرح جامع پلان حفاظت از سازه های معماری این بنای باشکوه در این فصل با مستندنگاری و مرمت سازه های مکشوفه به انجام رسید و بخش عمده ای از آجرها حفاظت شد.

وی بیان کرد: این کاوش ها به صورت مشترک بین دانشگاه بولونیا با همکاری موسسه ایزمئو ایتالیا، پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، دانشگاه شیراز و با مدیریت و مجوز پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شد.

او عنوان کرد: کاوش های باستان شناسی این محوطه تاریخی به سرپرستی مشترک بنده از دانشگاه شیراز و پروفسور پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا انجام شد.