رژیم غذایی ویژه برای مبتلایان به کم کاری تیروئید

سلامت نیوز/دکتر عزیزاله کمال زاده(متخصص تغذیه و فیزیولوژی): بررسی ها نشان داده تمام افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین دی دارند چرا که کمبود این ویتامین باعث افزایش آنتی بادی های سیستم ایمنی می شود. اگر روزانه به مقدار کافی این ویتامین دریافت شود، فعالیت تیروئید به حالت عادی برمی گردد

غده تیروئید

به گزارش سلامت نیوز، تیروئید یک غده کوچک پروانه ای شکل در جلوی گردن است که هورمون های تیروئید تری یدوتیرونین (T3 ) و تیروکسین (T4 ) را تولید می کند. این دو هورمون توسط هورمون محرکه تیروئید (TSH) تنظیم می شوند.

هورمون های تیروئید تری یدوتیرونین (T3 ) و تیروکسین (T4 ) تنظیم تولید پروتئین، کمک به کنترل درجه حرارت بدن و تاثیر بر تمام جنبه های متابولیسم بدن را به عهده دارند.

کم کاری تیروئید

زمانیکه غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی Hypothyroidism) ) ایجاد می شود.

کم کاری تیروئید نتیجه آشفتگی تعادل نرمال واکنش های شیمیایی در بدن است. در طول زمان اگر کم کاری تیروئید درمان نشود سبب مشکلاتی مانند ( چاقی، درد مفصل، ناباروری و بیماری قلبی) می شود.

علائم کم کاری تیروئید

در ابتدا تشخیص کم کاری از روی علائم مشکل است و با پیشرفت بیماری، علائم آن آشکار می شود.

این علائم عبارتند از:

- خستگی، یبوست، صورت پف آلود، چاقی و افزایش وزن غیر قابل توضیح و بدون مصرف غذای زیادی،

- افزایش حساسیت نسبت به سرما، خشونت در صدا، ضعف و درد عضلانی،

- سطح کلسترول خون بالا، دوره های نامنظم قاعدگی،

- تغییرات در رشد مو، احساس سوزش در انگشتان بخصوص انگشتان پا،

- درد مفصل، سفتی و تورم در مفاصل، ناباروری یا کاهش باروری و بیماری قلبی،

- حساسیت به لمس، ریزش مو، ورم پا،

- کاهش ضربان قلب، افسردگی و اختلال حافظه

وقتی کم کاری تیروئید درمان نشود. علائم و نشانه ها به تدریج شدیدتر می شوند.

تحریک مداوم تیروئید برای آزاد کردن هورمون های تیروئید سبب بزرگی این غده ( گواتر ) می شود.

کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان

کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزادان می تواند باعث ایجاد عقب ماندگی های ذهنی شود. در صورتی که این عقب ماندگی ایجاد شود، دیگر قابل درمان نخواهد بود.

امروزه در بیشتر کشورهای پیشرفته، برای تشخیص زودرس کم کاری مادرزادی تیروئید، برنامه غربالگری در نوزادان اجرا می شود. این کار از طریق گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد، در فاصله روزهای سوم تا پنجم تولد انجام می شود.

در صورتی که کم کاری مادرزادی تیروئید، تشخیص داده نشود می تواند باعث عقب ماندگی ذهنی،کوتاهی قد، ناشنوایی، لالی، لوچی چشم، ناراحتی های عصبی و روانی و بعضی از بیماری های مغزی و عصبی گردد.

علت های ایجادکننده بیماری

-کم کاری تیروئید اولیه

- برداشتن تیروئید با جراحی (مثلاً در گواتر شدید یا سرطان تیروئید)

-کمبود ید، که در این مورد غده تیروئید بزرگ می شود (گواتر)

- استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید برای درمان سایر بیماری های تیروئید

- مصرف دوز بالای ید

- کم کاری تیروئید به دلیل خود ایمنی (تیروئیدیت هاشیموتو)

- کم کاری تیروئید ثانویه، که ناشی از کم کاری هیپوفیز است.

- تغذیه نامناسب:کمبود برخی مواد مغذی مثل ید، سلنیوم، زینک، آهن، ویتامین دی، ویتامین های C ، A، E و ویتامین های گروه B به ویژه ویتامین B12، B2 ، B3،B6

بهترین روش دریافت این مواد مغذی و معدنی این است که برنامه غذایی متعادلی به کار گرفته شود. اگر چنین چیزی ممکن نیست، مکمل ها نیز می توانند کمک کنند.

تغذیه مناسب چگونه است؟

نوعی از کم کاری تیروئید وجود داردکه اتفاقا شایع ترین آن ها نیز هست و به بیماری هاشیموتو معروفه؛ در این بیماری سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و به تیروئید حمله می شود، این عمل باعث می شود که این غده فعالیت خود را محدود کند یا از دست بدهد.برای بیماری هاشیموتو مواد مغذی خاصی وجود دارد که با مصرف مرتب آنها عملکرد و سلامت تیروئید حفظ می شود. شامل:

ویتامینD

بررسی ها نشان داده تمام افراد مبتلا به این بیماری کمبود ویتامین دی دارند چرا که کمبود این ویتامین باعث افزایش آنتی بادی های سیستم ایمنی می شود. اگر روزانه به مقدار کافی این ویتامین دریافت شود، فعالیت تیروئید به حالت عادی برمی گردد؛ ماهی (سالمون)، تخم مرغ و شیر منابع این ویتامین هستند.

ید

عنصر یُد برای تولید هورمون های تیروئیدی بسیار مهم است و بیشتر کسانی که به تیروئید کم کار مبتلا هستند، این عنصر را کم دارند؛ بزرگسالان روزانه 150 میکروگرم یُد نیاز دارند. دریافت ید به میزان کم سبب گواتر می شود و مقدار زیاد این ماده معدنی نیز کم کاری تیروئید را بدتر می کند.

ید برای تولید هورمون تیروئید ضروری است. با خوردن غذاهای دارای ید به صورت طبیعی این ماده معدنی تامین میشود.

ید دارای خصوصیت بی همتایی است. ید تنها ماده معدنی است که بطور مستقیم در فعالیت هورمونی شرکت دارد. تنها ماده معدنی است که میزان آن در شیر بستگی مستقیم به میزان ید در غذای فرد دارد. جذب ید تقریباً حدود 100% است.

منابع مهم غذایی ید (I)

* شیر و ماست بسته بندی و بهداشتی (یک لیوان): 50 درصد نیاز روزانه

* نمک ید دار، یک چهارم قاشق چای خوری (یک و نیم گرم): 47 درصد نیاز روزانه

* میگو(85 گرم): 23 درصد نیاز روزانه

* تخم مرغ، یک عدد بزرگ: 16 درصد نیاز روزانه

* ماهی (85 گرم): 11 درصد نیاز روزانه

منابع دیگر ید: پنیر، کشک، هویج، سیب زمینی، کره، شلغم پخته، گندم، لوبیا، گوشت.

از نمک یددار در پایان پخت غذا استفاده شود، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می شود. در ضمن نمک یددار را نباید در شیشه های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد.

توجه: زیاده روی در مصرف ید باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.

سلنیوم

یک ماده معدنی مفید با خاصیت آنتی اکسیدانی بالاست و از مواد حیاتی در تولید هورمون های تیروئید محسوب می شود؛ مشکلات سیستم ایمنی بدن که باعث تیروئید کم کار می شوند، معمولا موجب ملتهب شدن این غده هستند و مصرف روزانه سلنیوم می تواند تا حدود زیادی آن را کاهش دهد.غذاهای سرشار از سلنیوم عبارتند از: آجیل (برزیلی)، تخم مرغ، حبوبات، ماهی تن و ساردین، گوشت قرمز و مرغ.

زینک (روی)

زینک عنصری ضروری است که برای تولید هورمون تیروئید مورد استفاده قرار می گیرد. دریافت مکمل زینک نشان داده می تواند سطح هورمون تیروئید در افراد مبتلا به گواتر را بالا ببرد.

روی (Zn) بطور گسترده ای در تمام بدن پخش است، بیشترین مقدار آن در پوست (20% از کل) وجود دارد. جزئی از پوست، استخوان ها، و مو است. در توسعه و فعال کردن ارگان های تولید مثلی مشارکت دارد. در فعال کردن انسولین موثر است.

منابع مهم روی : بادام، تخمه هندوانه و کدو، شیر و فراورده های لبنی، ماهی و فراورده های دیگر دریایی،کنجد،گوشت طیور، ذرت، جوانه گندم، گوشت قرمز، انار، سیب، مرکبات، گلاب، مکمل روی.

ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 برای تولید گلبولهای قرمز خون وتامین اکسیژن بدن لازم است. کمبود آن در افراد دارای رژیم گیاهی، فوق العاده زیاد است، چون فقط در منابع غذایی حیوانی وجود دارد. کمبود آن باعث تاخیر در رشد، کرخی و لرزش بدن، کاهش باروری، رنگ زرد چهره، زبان سرخ و ناتوانی های عصبی، کم خونی از نوع وخیم بنام کم خونی از نوع مگالوبلاست و ایجاد گویچه های قرمز غیرطبیعی می شود.

منابع مهم ویتامین B12 : عبارتند از محصولات حیوانی (شیر و فرآورده های لبنی، گوشت قرمز، گوشت طیور، ماهی، صدف)، و مکمل ویتامین B12.

آهن

کمبود این ماده موجب تخریب فعالیت آنزیم های تولیدکننده هورمون تیروئید می شود. دریافت این ماده بخصوص در خانم ها بسیار حیاتی است و از سن نوزده تا پنجاه سالگی روزانه هجده میلی گرم آهن نیاز دارند و این مقدار در سنین بالای پنجاه به هشت میلی گرم خواهد رسید.گوشت قرمز، عدس و لوبیا سفید منابع خوب آهن هستند. جذب آهن برای بدن معمولا سخت است ولی اگر همراه با ویتامین C باشد، تسهیل می شود، مثلا: مصرف لوبیاسفید همراه با لیموترش؛ نکته دیگر اینکه این ماده معدنی تاثیر داروهای هورمونی را کاهش می دهد، بنابراین مصرف آهن چهار ساعت بعد یا پیش از مصرف داروهای تیروئید انجام شود.

دیگر نکات مهم تغذیه ای

• اطمینان نسبت به تأمین مقادیرکافی ویتامین های C ، A، E و ویتامین های گروه B .

منابع مناسب ویتامینC عبارتند از مرکبات،توت فرنگی، آناناس، هندوانه، موز و سیب زمینی.

منابع مناسب ویتامین A عبارتند از جگر، تخم مرغ ، ماهی های روغنی، شیر بسته بندی شده، سبزی های سبز رنگ (به جز گیاهان خانواده کلم )، سبزی ها و میوه های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه ها و سبزی ها پررنگ تر باشند غلظت ویتامین در آنها بیشتر است.

منابع مناسب ویتامین E عبارتند از روغن های گیاهی، غلات و مغز دانه ها ( به جز بادام زمینی)

منابع مناسب ویتامین های Bعبارتند از غلات سبوس دار، شیر بسته بندی شده، گوشت قرمز، تخم مرغ، گوشت ماکیان و ماهی، جوانه غلات، سبزیجات دارای برگ سبز تیره، تخمه خام کدو، آفتاب گردان، هندوانه، بابونه، و مویز.

• مصرف منظم منابع غنی از فیبر، نظیر سبزی ها (به جز گیاهان خانواده کلم) ، میوه هایی مانند انجیر، آلو، سیب، مرکبات، همچنین حبوبات و غلات سبوس دار، برای برطرف شدن یبوست.

• نوشیدن آب و سایر مایعات بخصوص شیر سالم و بسته بندی به مقدارکافی (حداقل 7 لیوان).

• استفاده از اسیدهای چرب ضروری به ویژه مکمل امگا 3 که منبع غنی آن ماهی های چرب آب های سرد هستند.

غذاهای مضر برای تیروئید کم کار

• غذاهایی که دارای گلوتن هستند مانند چاودار، جو و گندم، البته کاملا مشخص نیست که گلوتن برای تمام افراد مبتلا به تیروئید کم کار مضر باشه، اما اگر با حذف چندهفته ای حال بیمار بهتر شد باید در رژیم غذایی خود تجدید نظر کند.

• پرهیز از مصرف زیاد مواد غذایی گواترزا شامل انواع کلم (کلم بروکلی، گل کلم، کلم پیچ) شلغم، کلزا ( کانولا )، بادام زمینی، ارزن، سویا و خردل.

• سبزی جات به صورت بخارپز و پخته مصرف گردد.

• قندهای ساده مانند قند و شکر، شیرینی جات و …و نوشیدنی های کافئین دار.