گشت و گذاری کوتاه در میان مشهورترین جاهای دیدنی جزیره قشم

در بین جزیره های ایران، قشم یکی از محبوب ترین آنهاست. جزیره قشم بسیار زیبا همچون نگینی در خلیج فارس بوده و گردشگران و مسافران بسیاری در سال به این جزیره سفر می کنند و از زیبایی ها و جاذبه های گردشگری آن بهره می برند. با ما در مقاله مشهورترین جاهای دیدنی جزیره قشم همراه گشته تا شما را با شماری از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم آشنا کنیم. قطعا، آشنایی با بهترین دیدنی های جزیره قشم برایتان جالب خواهد بود. در ضمن، اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با دیدنی های قشم آشنا گردید، پیشنهاد می کنیم که حتما سری به راهنمای سفر به قشم زده و حسابی کسب اطلاعات نمایید.

مقبره بی بی مریم

مقبره بی بی مریم در قریه توریان جزیره قشم واقع شده و بنایی هست که مصالح عمده آن را سنگ های قلوه و لاشه تشکیل می دهند. بر فراز بقعه هم گنبدی با گردنی بلند قرار داشته که سقفش فروریخته است. ورودی بقعه با قوس تیزه دار کم خیز درون قاب مستطیل شکل کشیده ای قرار گرفت. درون بقعه با اندود گچ پوشیده شده و بر روی هر ترک آن طاق نمایی ایجاد گشت. در قسمت بالای طاق نماها تا شروع دور گنبد فاصله ای وجود داشته که به دو بخش تقسیم شده و یک در میان داخل قاب های مستطیل طرح های تزئینی طاق نماگونه به صورت ساده و کولی دار اجرا شده اند.

بر روی نوار دوم هم یک ردیف گچبری به صورت منشور گونه های برجسته و فرورفته انجام یافته و سپس حاشیه پاکارگنبد با قاب سازی و نقش های زیبا طراحی شده است. هیچ گونه کتیبه و نوشته ای درون بقعه وجود ندارد. میتوان احتمال داد که بنا از آثار دوره ایلخانی باشد. قبرستان قدیمی پیرامون این مورد از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم هم با سنگ قبرهایی که نوشته هایی به فارسی، عربی و خط کوفی دارند، حاکی از اهمیت و اعتبار محل در زمان آبادنی هست.

جزیره ناز

جزیره ناز در نزدیکی سواحل شرقی جزیره قشم قرار گرفته و از ساحل در حدود یک کیلومتر فاصله دارد. مساحت این جزیره در حدود سه هکتار بوده و دیواره های صخره ای به ارتفاع 5 تا 10 متر اطراف آن را فرا گرفته است. این جزیره فاقد ساحل شنی بوده، کاملا مسطح هست و با جزر آب برای مدت کوتاهی باریکه ای از خشکی آن را به جزیره قشم وصل می کند. جزیره ناز متشکل از دو جزیره کوچک صخره ای بوده و به عنوان یکی از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم شناخته می شود.

بام قشم

بام قشم قدیمی ترین استقرارگاه بشر در جزایر خلیج فارس محسوب می شود. تیم باستان شناسی اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم طی فعالیت میدانی خود ابزارهای سنگی شامل سنگ مادر، ساطور، سنگ های مادر دیسکی شکل، تراشه های لوالوا، سوراخ کننده و...را کشف نمود. ابزارهای کشف شده در بام قشم نشان از استفاده انسان های اولیه از این ابزار در زمینه شکار، تکه کردن گوشت حیوانات، کندن پوست آنها یا کندن ریشه گیاهان دارد.

عمر اشیای کشف شده را به دوره های اواخر پارینه سنگی قدیم و پارینه سنگی میانی و دوره زمانی بیش از 150 هزار سال پیش نسبت می دهند. کشف این ابزارها وجود نئاندرتال ها در دوره پارینه سنگی میانی در جزیره قشم را تقویت کرد و استنباط استقرار بشر در جزیره قشم مربوط به عصر آهن با حدود 750 سال قبل از میلاد را تا 150 هزار سال افزایش داد. این مورد از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم به سبب ارتفاعی که داشته، برای تماشای ستارگان و گشت و گذار ایده آل هست.

روستای لافت

سبک معماری خانه های روستای لافت بسیار دیدنی است و بارزترین ویژگی معماری آنها بادگیرهای فراوانی است که در اندازه های مختلف ساخته شدند. کوچه های تنگ و باریک و بناهای نزدیک به هم با آن بادگیرها منظره های فوق العاده ای را بوجود می آورند. وجود تمام این زیبایی ها در بین باغ ها و نخلستان ها، شکوه و زیبایی خاصی را به روستای لافت بخشیده است. در لافت تمام خانه ها حیاط مرکزی و بادگیر دارند و هرچند سال یکبار به روش های سنتی مرمت می شوند و به همین خاطر، به شکل اولیه خود باقی مانده و این موضوع باعث شده تا حدس زدن سن بناها مشکل باشد.

ترکیب اتاق ها و راهروها و ارتباط آنها با حیاط تحت تاثیر معماری نواحی مرکزی و حاشیه کویری ایران است. مراکز محله ها حول مساجد شکل گرفتند و از میدان به آن شکلی که در معماری ایرانی رایج است، خبری نیست. برای رفتن به روستای لافت دو مسیر وجود دارد؛ مسیر اول به این شکل است که به قشم بروید و از آنجا با ماشین شخصی خود از جاده شمالی جزیره به لافت برسید که این راه حدودا یک ساعت زمان لازم دارد. مسیر دوم رسیدن به روستای لافت هم چنین است که باید به بندرعباس بروید و از آنجا از بندر پل به وسیله کشتی خود را به روستای لافت برسانید.

روستای توریان

توریان روستایی در دهستان رمکان بخش مرکزی شهرستان قشم در استان هرمزگان هست. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، جمعیت آن برابر با 2339 نفر (625 خانوار) بوده است. زمین های کشاورزی گل آفتابگردان و نخلستان ها هم همان چیزهایی هستند که فضا و منظره بسیار زیبایی را در روستای توریان رقم زده اند.

سد گوران

سد گوران در 80 کیلومتری شهر قشم قرار دارد. عملیات احداث هر بخش از سد گوران مربوط به یک دوره تاریخی است. این مورد از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم را در دوره پهلوی ساخته اند اما کارشناسان و باستان شناسان تاریخی نخستین پی ریزی آن را با دوره هخامنشیان و تاج سد را با دوره ساسانیان مرتبط می دانند. سد گوران به عنوان مهمترین منبع ذخیره آب در جزیره به شمار می رود و نهایتا در اسفند 1379 با شماره 3057 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

روستای کاسه سلخ

روستای کاسه سلخ، روستایی در دهستان سلخ بخش حرا شهرستان قشم در استان هرمزگان است. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، جمعیت این روستا برابر با 3109 نفر (777 خانوار) بود. در این منطقه هیچ پوشش گیاهی وجود نداشته و کاملا برهوت هست. چندین هزار تپه مخروطی شکل با ابعاد مختلف در این بخش از ایران دیده شده که بر اثر منجمد شدن گدازه های جوشیده از زمین ایجاد گشته اند. در ضمن، یک چشمه گوگردی هم در روستای کاسه سلخ وجود داشته که آبش خاصیت درمانی دارد.

تنگه چاهکوه

تنگه چاهکوه یکی از جاذبه های طبیعی قشم است. چاهکوه به عمق 100 متر نمایشی از فرسایش سنگ های رسوبی بوده و بخشی از ژئوپارک قشم محسوب می شود. احتمالا استفاده از نام چاهکوه برای این تنگه به وجود چهار حلقه چاه در نقطه آغاز آن باز می گردد. با توجه به گرم و خشک بودن آب و هوای منطقه هم آب شیرین ذخیره شده ارزش بالایی دارد و این چاه ها محل ذخیره آب باران بوده اند. این تنگه با حفره ها، دالان ها و اشکال اعجاب آور در دیواره های خود گردشگران را مبهوت می کند. نظیر این پدیده زمین شناسی در آلمان، انگلیس، چین، آمریکا و چند کشور دیگر نیز وجود دارد.

تنگه چاهکوه در دل یک کوه سنگی یکپارچه قرار گرفته که به شکل ضربدر برش خورده است. چاهکوه در ابتدا عریض و با دیواره های بلند در برابر دیدگان مخاطب ظاهر می شود ولی به تدریج از عرض آن کاسته گشته تا جایی که عبور از میان آن دشوار می شود. این در حالی است که ارتفاع دیواره ها همچنان زیاد هست. باد، آب باران و بارش های سیل آسا و شدید از مهمترین دلایل وجود حفره های زیاد در میان دیواره چاهکوه است. سنگ های چاهکوه دارای آهک یا بیکربنات کلسیم بوده و اسید آب باران دلیل حل شدن آنها و ایجاد شکاف ها و حفره های کوچکی هست. این حفره ها در طول چند میلیون سال بزرگتر گشته و تبدیل به دالانه هایی شده اند.

تنگه عالی محمد

تنگه عالی محمد یا تنگه عالی، تنگه آب نما و تنگه سنگ آب از حفره ها و شیارهای فراوان با اشکال نیم کروی، طاقچه ای و قاشقی شکل گرفته است. این مورد از برترین جاذبه های گردشگری جزیره قشم به سبب داشتن دیواره های بلند در پیرامونش و تاریک بودن مسیرش فضایی وهم آلود داشته و کمی ترسناک به نظر می رسد. تنگه عالی محمد در بخش غربی جزیره قشم جای داشته و یکی از بی مثال ترین دیدنی های منطقه به شمار می رود.

غار نمکدان

غار نمکدان در فاصله 90 کیلومتری شهر قشم، در ساحل جنب غربی این جزیره و در بطن گنبد نمکی قشم به ارتفاع 237 متر از سطح دریا قرار گرفت. غارهای نمکی عموما در گنبدهای نمکی بوجود می آیند. اگر گنبدهای نمکی در مناطق خشک و نیمه خشک از نظر اقلیمی مانند جنوب ایران واقع گردند، به علت بارش کم پدیدار شدن آنها در سطح زمین دوام بیشتری داشته و در آنها احتمال بوجود آمدن غارهای نمکی بیشتر است. نظیر غار نمکدان جزیره قشم در کمتر نقطه ای از ایران دیده شده و تحقیقاتی که اخیرا بر روی فضای داخلی نمکدان انجام شد، حاکی از قابلیت ویژه آن است. باقی ماندن و تنفس در داخل غار نمکدان قشم می تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی های تنفسی کمک کند.

در تحقیقات کنونی علاوه بر کاوش های اشاره شده، بررسی هایی در رابطه با تعیین سن غار با استفاده از روش های ایزوتوپی و بررسی هایی در رابطه با نرخ بالا آمدن گنبد نمکی نمکدان قشم با استفاده از روش های مختلف از جمله ایزوتوپ کربن 14 در دست انجام است. وجود رگه های سفید نمک بر بدنه کوه از دور منظره ای زیبا را نمایان می سازد. این غار در فاصله 2 کیلومتری از ساحل جاده همجوار خود قرار گرفته است. پس، اگر اهل پیاده روی و گردش هستید، پیشنهاد می کنیم که پای پیاده این مسیر را طی کنید. داخل این غار به ویژه در اعماق آن نور کافی وجود ندارد و برای مشاهده استالاکتیت های بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پر نور است.

در کف آن جریان هایی از آب نمک قابل مشاهده است که منظره فوق العاده ای را برای بازدید کنندگان پدید می آورد. رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غارها سبب چکیده شدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیل ها می شود و باعث بوجود آوردن پیوسته این قندیل ها می شود. این جریان آب در دل کوه نمکدان یک جریان دائمی زیرزمینی بوده و راه را به خارج از این غار می گشاید. در مقال جاذبه هم یک حوضچه ای طبیعی به رنگ سفید وجود دارد که آبی که از دل این غار بیرون می آید، درون آن جمع می گردد و به صورت یک چشمه نمک در دامنه کوه جلوه گری می نماید.

این چشمه در تمام طول سال جریان دارد و در بخش های داخلی غار نمکدان قشم نیز جریان آب قابل مشاهده است. گاها آب نمک موجود در غار همانند آینه تصاویر را منعکس می کند و این خود باعث بوجود آمدن منظره ای زیبا و بی نظیر در این منطقه می گردد. بستر اصلی این چشمه رنگی سرخ دارد و میتوان رسوبات گل اخرا (خاک نسوز) را در آن مشاهده کرد. رسوباتی که در این منطقه بوجود آمده اند نیز حاوی ترکیبات اکسید آهن و به خصوص هماتیت هستند. برای دسترسی به این جاذبه باید به سمت غرب جزیره قشم سفر کنید. با عبور از فرودگاه قشم و پشت سر گذاشتن حدود 60 کیلومتر وارد جاده شوسه نسبتا مناسبی می شوید که 23 کیلومتر تا دهانه غار فاصله دارد.

غار خربس

در پانزده کیلومتری قشم، در مسیر راهی که به منطقه باستانی خربز یا خربس و سپس به بندر سوزا منتهی می شود، یک رشته کوه طولانی وجود دارد که در دل آن معماری صخره ای شگفتی قرار گرفته است. ورود به این فضای صخره ای از طریق روزنه های غار مانندی ممکن هست که تعداد آنها به نه روزن در سه ردیف می رسد. در ریف بالا شش، در حاشیه وسط دو و در پایین یک روزن تعبیه شده است. این غارها که از پدیده های کهن زمین شناختی به شمار می روند، همراه با دیگر پدیده ها و کوه ها و خود جزیره دنباله چین خوردگی های رشته کوه های زاگرس هستند که در هزاره های گذشته از زیر آب بیرون آمدند.

غار خربس قشم از درون با مجموعه دهلیزها، تالارها، اتاق های متعدد، چشمه ها و روزنه های گوناگونی که رو به شمال و جنوب قرار دارند، مؤید حضور مردمانی از دوران های کهن در این جزیره هستند. پیداست که دست آدمیان به مرور زمان و به منظور کاربردهای گوناگون شکل و سیمای این غارها و دیواره های آنها را دگرگون ساخته و مناسب نیازهای خود درآورده است. در پشت روزنه ها هم تالاری در دل صخره و سنگ حفر شده و سقف تالار مسطح است.

این تالار محل به جای آوردن مراسم مذهبی ویژه ای برای بزرگداشت درگذشتگان و به احتمال بسیار قوی مرکز پرستش «ایزدمهر» یا «میترا» بوده است. بررسی اجمالی و جزئیات داخلی آن نشانگر احداث آن در دوره مادهاست. همجواری این محل با شهر باستانی خربس نشان می دهد که در دوره مادها یک تمدن بزرگ پیشرفته در جزیره قشم وجود داشت.

دره ستارگان

دره ستارگان قشم با قدمتی حدود دو میلیون سال بر اثر فرسایش خاک، سنگ و ماسه ناشی از باد، باران و رگبارها بوجود آمده است. این دره یکی از شاهکارهای کم نظیر طبیعت در جزیره قشم بوده و سالانه توریست های داخلی و خارجی بسیاری را به سمت خود می کشاند. این شاهکار طبیعی و عارضه زمین شناسی عجیب در ضلع شمالی جزیره قشم و در نزدیکی روستای برکه خلف خود را به نمایش گذاشت. اهالی محل معتقدند که ستاره ای از آسمان افتاده و اشکال عجیبی را از خاک و سنگ و ماسه پدید آورده است. اهالی محل اعتقاد دارند که با تاریک شدن هوا، این دره محل آمد و شد ارواح و اجنه است اما تاکنون چنین چیزی به اثبات نرسید.

این دره به دلیل شکل ویژه و انواع حجم ها و پدیده های فرسایش موجود در آن، هنگام وزش بادهای تند و گردش هوا در لابه لای ستون ها و حفره ها تولید صدا می کند و گویی به دلیل این صداهاست که می گویند این دره محل آمد و شد ارواح و اجنه هست. وجود همین داستان های خیال انگیز و شکل و شمایل صخره های این منطقه باعث شده که از دره ستارگان قشم به عنوان یکی از عجایب هفتگانه قشم نام برده شود و گردشگران جزیره در بازدید خود از جاذبه های گردشگری جزیره قشم، بازدید از این منطقه را هم در برنامه های خود قرار دهند.

درست مانند کویر که میتوان ستاره ها را در دست جای داد، در اینجا هم به هنگام شب و تاریکی هوا، ستاره ها نزدیک تر به نظر می رسند و گویی با دراز کردن دست قابل چیدن می شوند. ویژگی ها و دیدنی های ناب دره ستارگان قشم سبب شده تا این دره به عنوان بخشی از ژئوپارک جزیره قشم در سازمان یونسکو به ثبت برسد.

قلعه پرتغالی ها

دریانوردی به نام آلفونسو آلبرکرک در سال 1507 میلادی اقدام به ساخت قلعه پرتغالی ها قشم کرد. این دریانورد دهانه خلیج فارس را به تصرف خود درآورده و با ساخت این قلعه سعی داشت تا راه بازرگانی دریایی هند و اروپا را هم تحت سلطه خود در بیاورد. این هم نوعی از استعمارگری آنها در این آبراه مهم دریایی بود که حدود 110 سال به درازا کشید؛ صد و ده سالی که از 1514 میلادی شروع و در 1623 با حمله شاه عباس صفوی به پایان رسید. در این زمان بود که شاه عباس اول با لشکرکشی به جنوب ایران که رهبریش را امام قلی خان به عهده داشت و به کمک انگلیسی ها توانست تا به استعمارگری پرتغالی ها خاتمه داده و پرچم آنها را از قلعه اصلی پایین بکشد.

این قلعه در سال 1378 توسط باستان شناسی ایرانی به نام احسان یغمایی کشف شد و از زیر خاک بیرون آمد. یک سال روی این قلعه تحقیقات باستان شناسی انجام شدند تا ابعاد استعمارگری پرتغالی ها کشف گردد. حفاری های شرکت برق در محدوده 500 متری این دژ مستحکم هم موجب کشف یک تونل قدیمی زیر زمینی شده که مستقیما به درون قلعه متصل میشد. به نظر می رسد که راه نجاتی برای فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی بود و البته راهی برای انتقال مهمات به دیگر بخش و قلعه های اطراف. طول این تونل حدود سه کیلومتر بوده و تا نزدیکی های میدان سعدی قشم ادامه دارد.

قلعه پرتغالی های جزیره قشم در زمینی به مساحت بیش از 2000 متر مربع ساخته شده و در ساختش از مصالحی مانند سنگ های آهکی و گچی استفاده شد. این مصالح چند بار محکم سازی شده اند تا در مقابل حملات احتمالی دشمن مقاومت خود را از دست ندهند. چهار طرف این دژ مستحکم هم چهار برج دیدبانی بلند قرار دارند که برای دفاع بهتر از توپ و منجنیق درون آنها استفاده شده است. همه اینها نشان می دهند که از بین بردن استعمارگری پرتغالی ها چقدر سخت و دور از دسترس به نظر می رسید. کاربری قلعه بیشتر نگهداری مهمات و سلاح بوده و بیشتر در مواقعی از آن استفاده میشد که قلعه های مجاور نیاز به سلاح بیشتر داشتند.

جنگل حرا قشم

جنگل حرا قشم در تنگه خوران و بین جزیره قشم و بخشی از استان هرمزگان قرار دارد. جنگل حرا به دلیل مساعد بودن شرایط اکولوژی، زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر از مناطق گرمسیری است که از جمله این پرندگان حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه، کاکائی و...هستند. جنگل حرا در اطراف جزیره قشم و در نواری به عرض 50 تا 500 متر کشیده شده و محدوده ای برابر با 150 کیلومتر و مساحتی معادل 8236 هکتار را در بر گرفته است. اگر آب های نواحی باتلاقی و مساحت نقاط خالی منظور نشود، مساحت واقعی این جنگل در حدود 6012 هکتار است.

این جنگل های ماندابی بر روی خاک های لجنی ناشی از رسوب خاک های حاصل از فرسایش سواحل رشد یافته و دائما در معرض جزر و مد آب قرار دارند به طوری که در زمان جزر، درختان و بستر لجنی آنها از آب بیرون آمده و به صورت جزایری پراکنده نمایان می شوند و در مواقع مد، تمامی جنگل حرا به زیر آب رفته و ناپدید می شود. اصولا درخت حرا در نقاطی می روید که در مواقع مد دریا به زیر آب بروند. در نقاط مرتفع تر بستر دریا از این گونه درخت مشاهده نمی شود.

درختان حرا آب شور دریا را شیرین کرده و از آن تغذیه می کنند. این درختان یک دوره رویشی منظم دارند و معمولا در اواخر تیر و اواسط مرداد به گل می نشینند و میوه می دهند. گل آنها زرد روشن بوده و میوه آنها شیرین و گواراست. میوه این درختان بادامی شکل بوده و پس از مدتی بر روی پایه مادری شکفته شده و دانه آن جوانه می زند و سپس به داخل آب می افتد. جریان شدید امواج بذر گیاه را به نواحی کم تحرک تر دریا می برد.

بذر حرا پس از تثبیت بر روی لایه های خاک دریا، رشد و نمو می کند. در فاصله بین قشم و بندر خمیر جریان امواج بسیار اندک بوده و بدین جهت، اکثر بذرها در همین نواحی رشد می کنند. حرا فواید زیادی دارد از جمله شیره درون آوندهای آن بر بیماری خشکی که بیماری پوستی شایع در منطقه هرمزگان است، تاثیری قابل توجه دارد. همچنین، گیاه حرا گاه به عنوان علوفه برای خوراک چهارپایان استفاده می شود و چندین فایده دارویی و صنعتی هم دارد.

درخت حرا که ارتفاع آن گاهی به 4 متر می رسد و قطر تنه آن تا 30 سانتیمتر است، برگ های بیضوی شکل و کشیده با قاعده انتهایی بسیار باریک دارد. برگ حرا علاوه بر خاصیت خوش خوراکی برای دام، ارزش غذایی معادل یونجه و جو دارد. ریشه آنها زانویی، هوایی و اسفنجی و معمولا سطحی است. البته، ریشه های این درخت بالاتر از سطح زمین قرار می گیرند و در عمل تنفس شرکت می کنند. ریشه های درخت حرا به علت تراکم زیاد نمک در آب دریا و اشباع خاک از آب دریا، معمولا زیاد گسترده نمی شوند.

غیر از پرندگان آبزی و آبچر و مهاجر، خزندگان و ماهی ها و حتی برخی از بندپایان و دوکفه ای ها نیز در میان این جنگل ها مشاهده شده اند. لاکپشت های سبز، پوزه عقابی و مارهای دریایی سمی از جمله جانداران ویژه اکوسیستم جنگل های حرا (مانگرو) به شمار می روند.

آب انبار بی بی

آب انبار بی بی نام آب انباری (برکه ای) تاریخی است واقع در بخش شهاب از توابع شهرستان قشم. آب انبار بی بی اولین آب انباری هست که در شهر قشم . در سال 1202 هجری قمری توسط زن خیر و نیکوکاری به نام صوغیه، همسر شیخ عبدالله حاکم وقت جزیره قشم ساخته شد. سقف این آب انبار بارها تجدید بنا شده و در حال حاضر و پس از مرور 200 سال از عمر آن، هنوز به نام برکه بی بی قشم مورد استفاده مردم بومی است. این آب انبار از نظر معماری بسیار جالب توجه است.