شهرستان اسلامشهر | سرزمین یادگاری های کهن

شهرستان اسلامشهر که با مساحت 208 کیلومتر مربع در 12 کیلومتری جنوب شهر تهران واقع شده است. از شمال به تهران، از شرق و جنوب به ری، از غرب به رباط کریم و از شمال غرب به شهریار محدود شده و یکی از فرمانداری های استان تهران محسوب می شود. شهرستان اسلامشهر استان تهران دارای قدمتی مقارن با هزاره ی پنجم پیش از میلاد می باشد و در روزگاران کهن روستایی به نام قاسم آباد شاهی بوده است. یکی از جاهای دیدنی اسلامشهر و روستاهای آن، فیروز بهرام است که بنای آن را به فیروز ساسانی نسبت داده اند. شهرستان اسلامشهر استان تهران در دوره قاجاریه منزلگاه اردوی همایونی بوده و به نام قاسم آباد خالصه نیز خوانده می شده است. وجود بقایای پایه های پل بر روی رودخانه سالور و تپه های واقع در مجاورت یا نزدیکی آن و آثار مدفون در آن ها دلالت بر وجود دوره های تاریخی مختلف داشته و حاکی از اهمیت این منطقه است. محوطه های ارزشمند باستانی که هم دوره با محوطه های باستانی چشمه علی شهرری، مرتضی گرد و تپه سیلک کاشان هستند مانند تپه مافین آباد با دارا بودن هفت هزار سال پیشینه ی تاریخی و فرهنگی از شهرت زیادی در مجامع علمی برخوردار بوده و از شاخص های تمدن های پیش از اسلام در جهان شناخته می شوند. همچنین تپه های باستانی پراکنده در سطح منطقه را می توانید با محوطه های تاریخی مجاور آن در دشت بزرگ ری مقایسه کنید. تاکنون 12 اثر تاریخی و باستانی شهرستان اسلامشهر استان تهران در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این منطقه به دلیل مرغوبیت و حاصل خیزی زمین های مستعد کشاورزی، وجود رودخانه های پرآب و رشته قنات های جاری در آن از یک سو و نیز نزدیکی به تهران از سوی دیگر از دیرباز مورد توجه قرار داشته است. محوطه باستانی مافین آباد شهرستان اسلامشهر که طی سال های اخیر از حفریات غیرقانونی لطمه زیادی به آن وارد شده دارای کهن ترین دوره های تاریخی است که قدمت آن به هزاره پنجم پیش از میلاد می رسد. این شهرستان دارای دو بخش چهاردانگه و مرکزی بوده و هرکدام از دو دهستان تشکیل شده که شغل اهالی آن زراعت و باغداری است. اسلامشهر از طریق محور تهران- ساوه، شاهراه ارتباطی با استان های غرب و جنوب غرب کشور است و از محور جنوب با راه آهن استان های اصفهان، یزد و کرمان از یک سو و لرستان و خوزستان از سوی دیگر مرتبط می شود. اگر شما علاقمند به تاریخ گردی و باستان شناسی هستید فرصت بازدید از این شهرستان و آثار تاریخی پراکنده در آن را از دست ندهید. پس در ادامه با ما در مجله همگردی همراه باشید برای سفر به جاهای دیدنی اسلامشهر...

تپه باستانی واوان

این تپه در کنار شهرک واوان اسلامشهر قرار دارد. علاوه بر نقش مهرهای باارزش در این محوطه، کشف تعدادی سکه، ظروف چینی و سفالینه های آبی و سفید رنگ دوران صفویه، کشف النگوهای زنانه و نیز وسایل کره گیری به یادگار مانده از دوران آل بویه، این حدس را تقویت می کند که محوطه تپه مذکوردر دوران آل بویه و نیز پس از دوران تاریخی مورد استفاده ساکنان خانوادگی بوده است. اما امروزه از جاهای دیدنی اسلامشهر محسوب می شود. این اثر در تاریخ 16/9/1376 به شماره 1955 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه باستانی مافین آباد

این تپه باستانی در حاشیه روستای مافین آباد اسلامشهر واقع شده است. حفاری های علمی و باستان شناسی انجام شده طی سال های قبل، از وجود آثاری مربوط به دوره پیش از تاریخ خبر می دهد هر چند که آثار دوره اسلامی نیز در سطوح تپه مشاهده شده که به اهمیت این منطقه از نظر باستان شناسی اشاره دارد. سفالینه های بدست آمده به همراه دیگر آثار و اشیا تاریخی، این تپه را در شمار تپه های ارزشمند پیش از تاریخ (هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد) قرار داده است. این اثر در تاریخ 3/12/1377 به شماره 2235 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یخچال جعفرآباد

در فاصله 1500 متری جنوب غرب روستای جعفرآباد جنگل شهرستان اسلامشهر، مجموعه ای از سازه های معماری، خدماتی در کنار یکدیگر و به فاصله بسیار نزدیک قرار گرفته اند. شاید کمتر نقطه ای از نظر باستانی یافت شود که چنین ویژگی داشته باشد. آسیاب، منبع آب و یخچال تشکیل دهنده این سازه های معماری اند و قدمت آن ها به دوره قاجار باز می گردد.

یخچال تّرشنبه

مناطق کویری و حاشیه کویر به دلیل شرایط خاص جغرافیایی همواره دچار کمبود آب و گرمای شدید هوا بوده اند لذا افراد نیکوکار اقدام به ساخت یخچال می نمودند. در مجاورت روستای ترشنبه نیز یخچالی وجود دارد که متعلق به دوره قاجاریه است و جذاب ترین جاهای دیدنی اسلامشهر به شمار می آید. این اثر در تاریخ 2/11/1382 به شماره 10807 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده محمد (ع)

حدود یک کیلومتری روستای ایرین، بقعه این امامزاده قرار دارد. بنای آن از دوران قاجار به یادگار مانده و از نظر فرم و ساختار معماری بسیار ساده است به طوری که عمده مصالح به کار گرفته در بنای آن خشت است. این بنا نیز طی سال های اخیر مرمت شده است. بنای امامزاده محمد (ع) همانند دیگر بناهای مذهبی و تاریخی شهرستان اسلامشهر در داخل گورستان واقع شده است.

امامزاده اسماعیل (ع)

بنای مربوط به امامزادگان و افراد مذهبی منطقه اسلامشهر و دیگر شهرهای استان تهران همواره از شرایط خاصی برخوردار بوده و تزیینات و معماری این نوع بناها متفاوت از دیگر بناها بوده است. بنای امامزاده اسماعیل (ع) در فاصله یک کیلومتری جنوب روستای چیچکلو واقع شده و بر اساس نوع معماری، آجرکاری و تزیینات موجود در بنا، ساختمان امامزاده متعلق به دوره صفویه می باشد.

امامزاده عقیل (ع)

از دیگر جاهای دیدنی اسلامشهر، امامزاده عقیل (ع) می باشد. این امامزاده در داخل قبرستان و گلزار شهدای اسلامشهر قرار گرفته و همواره مورد توجه مسئولین، هیات امناء و مردم بوده و طی سال های اخیر، بنای فوق نوسازی و بخش های جدیدی به آن اضافه شده است. بنای جدید شکیل و سطوح آن با کاشی های رنگی پوشیده شده است. اگر مسافر شهرستان اسلامشهر استان تهران بودید زیارت این امامزاده را از دست ندهید.

امامزاده طاهر (ع)

این بقعه در بخش چهاردانگه و شمال شرقی اسلامشهر در داخل محوطه ای که در قبور اهالی قرار دارد واقع شده است. بقعه علاوه بر حرم دارای دو اتاق در حاشیه راهرو بوده و با توجه به شواهد تاریخی موجود، قدمت آن به دوره صفویه می رسد. اصل مصالح به کار رفته در خشت، آجر و ملات بوده که در طی زمان برخی از سطوح آن با سیمان اندود شده است. این اثر در تاریخ 2/11/1382 به شماره 10805 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یخچال علی آباد

در روستای علی آباد مجموعه ای از تاسیسات تاریخی و فرهنگی وجود دارد که یخچال علی آباد یکی از آثار تاریخی آن به شمار می رود. علاوه بر بنای خود یخچال، این مجموعه شامل آب انبار و دیواری برای انبار کردن آب در پشت آن و یخ بستن و سپس انتقال یخ به درون یخچال است. این اثر در تاریخ 2/1/1382 به شماره 10808 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده ابراهیم (ع)

این بقعه در حاشیه روستای نظام آباد و شرق اسلامشهر واقع شده و با توجه به موقعیت قرار گیری و سازه معماری، قدمت آن به قرون گذشته (احتمالا صفویه) می رسد ولی متولیان طی دوره های قبل بسیاری از قسمت های آن را بازسازی و تجدید بنا کرده اند. مصالح اصلی به کار رفته در بنا شامل سنگ، آجر و ملاط است و در بخش هایی از بنا کاشی های آبی فیروزه ای، کار کرده اند.

صنایع دستی شهرستان اسلامشهر

از صنایع دستی رایج در اسلامشهر می توان به ساخت احجام چوبی، شیشه گری دستی و صنعت سنگ اشاره کرد.