تغییرات و تحولات حفاظت از میراث فرهنگی ایران در صد سال گذشته

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، تغییرات و تحولات حفاظت از میراث فرهنگی ایران در صد سال گذشته بررسی شد.

نشست یک صد سال حفاظت از میراث فرهنگی به همت شورای هماهنگی سازمان های غیردولتی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ایکوم ایران و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با حضور شماری از پیشکسوتان و استادان حوزه حفاظت و مرمت بناها و بافت های تاریخی برگزار شد. صاحب نظران در این نشست به بررسی تغییر و تحولات حفاظت از میراث فرهنگی گذشته و امروز کشور پرداختند.

محمد منصور فلامکی، از چهره های ماندگار معماری و حفاظت و مرمت ایران برگزاری این نشست را ارزشمند بیان کرد و گفت: بررسی صدسال حفاظت و مرمت آثار تاریخی توسط صاحب نظران اقدام ارزشمندی است که حتما ثمره خوبی خواهد داشت، زیرا با همراهی انجمن های مرتبط با حوزه های میراث فرهنگی و مستقل از دولت انجام شده و نیازمند کمی محبت بیشتر نیز خواهد بود تا پایان خوبی پیدا کند.

این چهره ماندگار حوزه معماری و مرمت ایران در ادامه به تاسیس انجمن آثار ملی ایران در دوره پهلوی اول اشاره کرد و افزود: در آن زمان، نگرش تازه ای برای حفظ بناهای تاریخی ما شکل می گیرد و بسیاری از بزرگان ما را به شوق می آورد تا انجمن آثار ملی ایران را برپا کنند. این انجمن که پیش از تاسیس سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی تاسیس شده بود نقش مهمی در حفظ آثار تاریخی ما ایفا کرد و همچنان نیز دایر است. البته، با وجود تغییرات و تحولات سالهای گذشته، همچنان شاهد فضایی دوستانه و بااحترام برای حفظ آثار تاریخی در آن هستیم.

فرهاد نظری، کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به اینکه حفاظت و مرمت آثار تاریخی در یک صد سال گذشته فراز و فرودهای فراوانی را طی کرد، اظهار کرد: نکته قابل ملاحظه و مهم این است که میان شیوه حفاظت و مرمت در گذشته، یعنی پیش از انقلاب مشروطه و پس از آن باید تفاوت قائل شد.

او اضافه کرد: حفاظت از آثار تاریخی در قرون گذشته همیشه وجود داشته است، اما با آن چه امروز یعنی پس از انقلاب مشروطه شاهد آن بودیم تفاوت بسیار داشته است و تنها اشتراک آن در لفظ واژه حفاظت است و نه در مفهوم.

او ادامه داد: به عنوان مثال تخت جمشید که یکی از مهمترین آثار تاریخی ما است، چندین دهه است که مورد حفاظت قرار گرفته و به ثبت ملی و جهانی رسیده است. توسط باستان شناسان و پژوهشگران برجسته مورد کاوش و پژوهش قرار گرفته، در محوطه آن نگهبان وجود دارد و فارغ از کمیت و کیفیت کار تمام مسائل حفاظتی در آنجا اعمال می شود که هیچ یک از آنها تا پیش از دوران ناصرالدین شاه انجام نمی شد، در حالیکه مسجد جامع اصفهان در سده های گذشته مدام توسط مردم مورد تعمیر و مرمت قرار می گرفته است.

نظری با طرح این سوال که چرا مردم برای حفظ و نگهداری مسجد جامع اصفهان اقداماتی را انجام می دادند اما برای تخت جمشید خیر؟ گفت: این پرسش بنیادینی است که پاسخ به آن می تواند به روشن شدن تفاوت میان مفهوم شیوه حفاظت در گذشته و امروز کمک کند. علت این تفاوت در این است که در گذشته حفاظت از آثار تاریخی با این هدف که آن آثار چه نقشی در زندگی روزمره مردم داشته صورت می گرفت. همچنان که امروز یک تپه باستانی را با علم به اینکه از گذشته ما اطلاعات مهم و مفیدی در اختیارمان می گذارد حفظ می کنیم. اما از آنجایی که شیوه این ارزش گذاری در گذشته و امروز متفاوت بوده در حفظ و نگهداری آثار تاریخی نیز تفاوت ایجاد می کرده است.

او اضافه کرد: هرچند در قرون پیش از مشروطه نیز شاهد توجه پادشاهان نسبت به آثاری چون تخت جمشید و طاق بستان بوده ایم که از آنها بازدید می کردند و حتی اثر یا کتیبه ای از خود با علم به اینکه در آن محوطه ماندگار خواهد بود درست می کردند، اما کمتر به فکر مرمت و تعمیر آنها بودند. بنابراین در نظر گرفتن این نکات برای روشن شدن تفاوت میان حفاظت از آثار در گذشته و امروز بسیار مهم است.

علیرضا قلی نژاد پیربازاری، عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز به تاریخچه شکل گیری حفاظت از میراث فرهنگی در ایران اشاره کرد و گفت: از زمانیکه اولین توجه ها از خارج کشور به آثار تاریخی ایران انجام می شود، انحصار فعالیت باستان شناسی به فرانسوی ها داده می شود تا سال 1300 که اداره عتیقات و سپس انجمن آثار ملی، سازمان ملی حفاظت و پس از انقلاب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که اکنون تبدیل به وزارتخانه شده است تاسیس شود. یک نکته مشخص است و آن این که حفاظت از آثار ملی جایی رسمیت پیدا کرده که ما با ادبیات بین المللی این حوزه آشنا شده ایم. از این رو باید برای حفاظت بیشتر و باکیفیت تر این حوزه رجعتی به خود داشته باشیم، میراث فرهنگی ملموس را با توجه به آنچه خودمان داشتیم تعریف کنیم، زیرا بدون توجه عمیق به محتوای مرمت این اتفاق کیفیت لازم را نخواهد داشت.

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز با بیان اینکه بررسی تاریخی حفاظت از میراث فرهنگی کمی سخت و پیچیده است، گفت: امروز ما نیازمند این هستیم که قوانین و قواعد حفاظت از آثار تاریخی در دروان گذشته را با یک نگاه علمی و طبقه بندی شده مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم این امر در گذشته و امروز چگونه صورت می گرفته و تا چه میزان از قواعد و قوانین موجود چه در گذشته جنبه اجرایی و عملی داشته است.