درمان افت دهان با داروهای گیاهی

طبنا نیوز/افت دهان یک بیماری شایع می باشد که به صورت ضایعات دردناک در دهان، زبان و لثه دیده می شود. در این مقاله به بررسی درمان گیاهی افت دهان می پردازیم.

درمان افت دهان

افت دهان (Aphthous stomatitis) یک بیماری شایع در دهان می باشد که به صورت ضایعات دردناک نکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه دیده می شود. علت آن ناشناخته است ولی ممکن است خودایمنی باشد. زخم های آفتی وقتی ایجاد می شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می دارد. حضور این مولکول ها باعث حمله لنفوسیت ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول ها به بافت پیوند شده به بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم های آفتی خواهد بود.

روش های درمان افت دهان

دوره آفت حدود یک هفته است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود می یابد. در درمان اغلب از دهانشویه یا قطره استفاده می شود.

اتیولوژی آفت عود کننده دهانی، دقیقاً مشخص نیست اما بعضی از عوامل به عنوان علل زمینه ساز برای این بیماری معرفی شده اند مانند زمینه ارثی، استرس، اختلالات ایمونولوژیک، عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیت های غذایی.

پیشگیری از این بیماری

متوجه باشید که چه می خورید

از غذاهائی که به نظر می رسد که دهان شما را تحریک می کنند پرهیز کنید. این ها می تواند شامل غذاهای اسیدی، آجیل ها و یا بعضی از ادویه ها باشد.

در هنگام غذا خوردن با کسی صحبت نکنید

گفته شد حتی آسیب های جزئی داخل دهان که بطور مثال از گاز گرفته شدن اتفاقی جدار دهان فرد ایجاد می شوند، می توانند باعث ایجاد زخم های آفتی شوند.

درمان با رعایت بهداشت دهان

مسواک زدن پس از هر وعده غذا و حداقل روزی یک بار استفاده از نخ دندان، می تواند دهان شما را پاکیزه نگه داشته و از غذاهائی که ممکن است باعث تحریک و ایجاد آفت شوند جلوگیری کند. اقدامات ساده

کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفت عود کننده گزارش شده است. توصیه می گردد افرادی که مرتباً و به تعداد زیاد آفت می زنند و یا آفت آن ها بزرگ بوده و التیام ضایعات زمان زیادی طول می کشد، جهت شناسایی عامل و بیماری های زمینه ای مستعد کننده تحت معاینات و آزمایشات کامل تری قرار گیرند.

درمان افت دهان

آفت خودبخود خوب می شود و معمولاً نیازی به درمان ندارد. اگر درمانی صورت بگیرد معمولاً به دو منظور زیر خواهد بود:

کاستن از درد و التهاب و استرس

جلوگیری از اضافه شدن عفونت ثانویه به آن

رایج ترین درمان افت دهان شامل موارد زیر هستند:

رعایت بهداشت دهان برای درمان افت دهان ضروری است.

استفاده از مواد محافظ موضعی حاوی استروئیدهای موضعی

استفاده از آنتی بیوتیک موضعی همچون کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا

استفاده از آنتی بیوتیک موضعی مانند کپسول های 250 میلی گرمی تتراسایکلین در cc5 سرم فیزیولوژی حل شده

رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرمی همچون ویتامین B12، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی زا.

استفاده از داروهای بی حس کننده موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن هیدرامین.

بهترین درمان افت دهان استفاده از داروهای گیاهی مانند مریم گلی و عصاره گل میخک می باشد زیرا تاثیر آن بسیار سریع در حد 2 الی 5 دقیقه است.

شست وشوی دهان با محلول آبلیمو-نــمک به صورت هر روز، دو یا سه مرتبه، می تواند مدت آفت ها را کاهش دهد.

همچنین به کار بستن نکات تغذیه ای زیر به درمان افت دهان کمک شایانی می کند:

عدم مصرف غذاهایی که ایجاد آفت را تشدید می نمایند شامل غذاهای حساسیت زا (آلرژن) نظیر گلوتن گندم، بادمجان و فلفل

پرهیز از مصرف غذاها و مایعات محرک نظیر لیمو، آب لیمو، پرتقال، گوجه فرنگی، رب گوجه فرنگی، توت فرنگی، شکلات و گردو

عدم مصرف مواد غذایی ترش، شور یا تند

نوشیدن مایعات با نی برای تخفیف درد

گنجاندن مواد غذایی که کمتر باعث درد می شوند در رژیم غذایی بیمار، مانند: شیر، ژلاتین، مایعات، ماست و بستنی

پرهیز از مصرف غذاهای سفت و خشن مانند برنج برشته شده (ته دیگ)

مصرف مرتب و روزانه ماست به ویژه ماست پروبیوتیک که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می باشد.

گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 در رژیم غذایی مبتلایان

ترک سیگار

نکاتی درباره درمان آفت دهان

از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می تواند کمبود دریافت ریز مغذی های فوق باشد، گنجاندن منابع غذایی این مواد مغذی نقش مهمی در بهبودی فرد دارد.

مواد غذایی شامل جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم چربی، لوبیاهای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ های سبز تیره و پهن و زرده تخم مرغ بهترین منابع خوراکی حاوی آهن هستند. جگر، قارچ و سبزیجاتی که برگ سبز دارند (به ویژه اسفناج، مارچوبه و بروکلی) منابع غنی اسیدفولیک می باشند. جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، پنیر و گوشت جزء غنی ترین منابع ویتامین B12 محسوب می شوند.

مصرف نمودن میوه هایی نظیر سیب، خرما و خرمالو

برای درمان آفت دهان با سیب می توان روزی چند عدد سیب را مصرف نموده و همزمان عسل را روی محل آفت قرار داد یا می توان عسل را روی سیب مالیده و آن را به صورتی که مدت زیادی در دهان بماند، جویده و میل نمود. اگر آفت در دهان زیاد است و جویدن درد آور است، می توان در آب سیب، عسل ریخته و آن را جرعه جرعه نوشید، به طوری که برای مدتی در دهان بماند.

به افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می زنند و از این موضوع ناراحت می باشند، توصیه می شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند، زیرا خرمالو و آب آن خاصیت ترمیم کنندگی زخم ها را دارا است.

درمانگران طب سنتی هند برای درمان این بیماری راه حل بسیار ساده ای دارند. آن ها خوردن خرمای نرسیده را در تسکین و درمان این زخم ها بسیار موثر، می دانند. بنابراین به بیماران خود توصیه می کنند هنگام بروز زخم ها و آفت های دهانی در طول روز 2 بار، 3 تا 4 خرمای نرسیده را به خوبی بجوند. از دیدگاه این درمانگران، خرما به دلیل داشتن ویتامین های گروه Bارزش غذایی ویژه ای دارد که در درمان زخم های دهانی بسیار موثر است.

درمان افت دهان با مصرف گیاهان دارویی

برای درمان افت دهان که هنوز علت قطعی آن مشخص نیست، استفاده از گیاهان دارویی مناسب تر از داروهای شیمیایی است، چرا که عوارض جانبی کمتری دارند.

برخی عصاره های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران آفتی می شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:

جفت بلوط

سماق قرمز و قهوه ای

گرد غوره

پنیرک

خطمی

خرفه

تخم خرفه

فلوس

تخم گشنیز

گیاه ساتوریا خوزستانیکا

جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می شود. این گیاه، اثرات بسیار مفیدی در بهبودی آفت و زخم های دهان دارد.

توصیه اکید به افراد مبتلا به آفت این است که سماق را بر روی انگشت بمالند و آن را به مدت چند دقیقه روی محل آفت نگه دارند.

غوره از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است و در درمان ورم مخاط دهان و زخم های دهانی و بهبود آفت دهان موثر است.

به افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می زنند و از این موضوع ناراحت می باشند، توصیه می شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند.

پنیرک، خطمی، خرفه و تخم خرفه خنک کننده فضای دهان و آرام بخش دردهای ناشی از آفت می باشند.

پنیرک (malvasilvestris L) به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی نظیر موسیلاژ، تانن ها و اسانس های فرار دارای خواص ضد التهابی است.

استفاده از دهان شویه ختمی روزی چند بار و یا آغشته نمودن پنبه ای به آن و قرار دادن روی محل دردناک به بهبود آفت کمک می کند.

نگه داشتن سائیده تخم خرفه در دهان، در رفع آفت دهان به خصوص اطفال موثر است.

برای جلوگیری از پیشرفت و تسکین درد آفت دهان می توان مغز فلوس بدون دانه و تخم گشنیز را به نسبت مساوی خیسانده، صاف کرده و غرغره نمود و روزی چند بار این عمل را تکرار کرد.

چند توصیه دیگر درباره درمان افت دهان

اجتناب از مصرف غذاهای اسیدی ، قندی، پر ادویه و هر غذائی که باعث تشدید درد و تحریک زیاد دهان می شود.

استفاده از تکه های کوچک یخ برروی نقاطی که دچار آفت است. این کار باعث تخفیف درد می شود.

مسواک زدن بطور مرتب و تمیز نگه داشتن دهان

مرتباً دهان خود را بشوئید. این کار را می توان با آب نمک و یا استفاده از دهانشویه های معمولی انجام داد.

روزانه 3 بار یا بیشتر با محلول نمک (نصف قاشق چایخوری نمک در حدود یک لیوان آب حل شود) شستشو دهید، البته به شرط این که خیلی دردناک نباشد.

اگر از شربت دیفن هیدارمین و یا محلول آب اکسیژنه استفاده می کنید حتماً آن ها را رقیق کنید تا تحریک کننده نباشند.

(نسبت آب اکسیژنه به آب باید 1 به 15 باشد.)

با استفاده از محلول شیر منیزیوم (هیدروکسید منیزیم که هم به عنوان داروی ضد اسید و هم ضد یبوست مصرف می شود.) و چکاندن چند قطره روی زخم آفت، درد آن کاهش می یابد هم بهبود آن تسریع می یابد.

استفاده از ضد دردهایی مثل آسپرین، استامینوفن و یا ایبوپروفن نیز برای کاهش درد مفید است ولی از آسپرین برای کودکان نباید استفاده کرد.

داروهای درمان افت دهان

برای کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی بیمار از این روش ها بهره بگیرید:

استفاده از خمیردندان هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات نباشند.

استفاده از محصولاتی که مثل Orabase با ایجاد یک لایه محافظ روی زخم ها مانع تحریک آنها توسط عوامل محیطی می شوند.

محصولات بی حس کننده موضعی (مثل لیدوکائین, بنزوکائین)

داروهای ضدباکتریایی (مثل سولفات مس و …)

داروهایی که سطح زخم های آفتی را شستشو می دهند (مثل پراکسید هیدروژن و کار با میدپراکسید)

ترکیب شیر منیزی و دیفن هیدرامین با نسبت مساوی 4 تا 6 بار در روز

مصرف مرتب وروزانه ماست که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس باشد.

کاهش عوامل آسیب زننده (تروماتیک) دهان مثل دندان های شکسته، جرم زیاد، پرکردگی های تیز و … .

درصورت کمبود تغذیه ای بایستی مکمل مولتی ویتامین مصرف شود.

کاهش استرس

داروهای ضدالتهابی که توسط پزشک تجویز می شوند: مثل آفتازولAphthasol, Kenalog in orabase که همان تریامسینولون استوناید بوده و به نام تجاری Adcortyl در بازار ایران وجود دارد.

داروهای مهارکننده کلاژناز مثل تتراسایکلین وPeridex یا کلرهگزیدین گلوکانات. درمان با کلرهگزیدین می تواند سرعت بهبود زخم های آفتی را بهبود بخشد.

زخم ها را مرتباً با کمک گوش پاک کن یا چیزی شبیه آن که آغشته به پراکسیدهیدروژن 2% باشد پاک کنید.

عواقب مورد انتظار

اکثر زخم های آفتی بدون برجای گذاشتن جوشگاه در عرض 2 هفته خوب می شوند. حملات مکرر آفت شایع هستند. آفت ممکن است به صورت یک زخم حداکثر 3-2 بار در سال تا بروز بدون وقفه چندین زخم در سال رخ دهد.

عوارض احتمالی

در موارد شدید که خوردن و آشامیدن سخت می شود امکان دارد بدن کم آب شود.

امکان دارد توصیه به کشت زخم شود تا بتوان آفت را از زخم هرپسی ، افتراق داد؛ یا احیاناً اگر عفونت باکتریایی ثانویه وجود داشته باشد آن را تشخیص داد.

اگر آفت در اثر خشن بودن دندان ، بریس یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، به دندانپزشک مراجعه کنید. تا زمانی که این نوع مشکلات برطرف نشود آفت دهان خوب نمی شود.

در این شرایط به پزشک مراجعه نمایید:

اگر درجه حرارت بدن به 38/9 درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد.

اگر علی رغم درمان ، آفت در عرض 3 روز رو به بهبود نگذارد.

اگر درد غیر قابل تحمل باشد و با درمان تخفیف نیابد.

اگر کودکی که دهانش آفت می زند وزن کم کند.