حفظ اسناد تاریخی پاسداری از حافظه ایرانی است

ایسنا/ براساس سخنان رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در مراسم افتتاح گنجینه اسناد وکیل الرعایا، حفظ اسناد تاریخی پاسداری از حافظه ایرانی است.

جریان چیست؟

مراسم افتتاح این گنجینه در مرکز اسناد و مطالعات راهبردی امامزاده شاه زندو (ع) با حضور اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس و فروغ پارسا، مدیر پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی همراه بود.

خودمان باید سازنده فرهنگ باشیم

اشرف بروجردی پیرامون اینکه حفظ اسناد تاریخی پاسداری از حافظه ایرانی است، گفت: تعلق خاطر به سرزمین و تعلق خاطر به فرهنگ و تاریخ به ما یادآوری می کند که تسلط بیگانگان بر تاریخ و فرهنگ اصیل ایرانی قابل پذیرش نیست و نسل جوان با مطالعه این اسناد تاریخی باید به این نکته توجه داشته باشند که خودشان سازنده فرهنگ سرزمین باشند.

بروجردی افزود: مردم نباید اصالت و تاریخ گذشته را فراموش کنند و بر همه ما واجب است که در این عصر سازنده این فرهنگ اصیل و ماندگار ایرانی اسلامی باشیم.

به گفته مشاور رئیس جمهور، اثبات و حفظ هویت فرهنگی بر مبنای همین تعلق خاطر سرزمینی است که نیازمند علم آموزی و دانش اندوزی است.

او ادامه داد: جوانان باید خودشان را به زینت علم مزین کنند همان چیزی که به تعبیر روایی، «العلمُ سلطان» است.

بروجردی سپس به اهمیت علم آموزی به عنوان یک امر مقدس در متون دینی اشاره کرد و گفت: هدایت و رشد یک جامعه با دانش و علم و دوری از جهل و خرافه محقق می شود.

«حافظه ملی» چگونه ساخته می شود؟

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به راه اندازی گنجینه اسناد وکیل الرعایا گفت: مهم تر از قدمت و دیرینه فرهنگی و باستانی، حفظ و نگهداری و انتقال میراث تاریخی است که جا دارد از عزیزانی که در این خطه، اسناد ماندگار این سرزمین را حفظ و نگهداری کردند تشکر کنم. همت دوستداران فرهنگی در این مجموعه اسنادی موجب شده که انتقال میراث فرهنگی مانند یک چراغ راه برای نسل های آینده را شاهد باشیم.

بروجردی گفت: «حافظه ملی در خانه هر ایرانی» که شعار کتابخانه ملی است از خلال همین اسناد و مدارکی که جنبه سندی دارد بدست می آید و حفظ اسناد پاسداری از حافظه ایرانی است.

او با اشاره به اهمیت فرهنگ گفت: اعتقادم بر این است که فرهنگ مهم ترین نقش را در ارتباط میان ملت ها دارد و بر همین اساس دیپلماسی فرهنگی از ارزش بالایی برخوردار است.

بازشناسی ریشه ها از دل اسناد تاریخی

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس هم در این رویداد گفت: تاریخ کهن بیرم با نام «امام زاده شاه زندو» پیوندی ناگسستنی دارد. در «تذکره شاه زندو» که مهم ترین منبع روایت زندگی و لشکرکشی های «سلطان عفیف الدین موسی» معروف به شاه زندو است و در قرن پنجم به زبان عربی نگاشته شده و در قرن هفتم توسط «عابدشاه زندو» از نوادگان سیدعفیف الدین به نظم فارسی درآمده، سیدعفیف الدین ملقب به شاه زندو از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است و اینک نیز بیشتر بیرمیان خود را از نوادگان او می دانند. وفات او در سال 432 هـ. ق در بیرم گزارش شده و اینک 1010 سال پس از مرگ او نوادگانش مرکز اسناد و مطالعات راهبردی شاه زندو را به نیکی بنیاد گذاشته اند. جناب سیدحسن زندوی با سخاوت و درایت به همراه پژوهشگران جوان دکتر سیداحمد عسکری و حسین خادم طرحی نو درمی افکنند که با برنامه ریزی مناسب می تواند محور توسعه فرهنگی بیرم شود.

کوروش کمالی با بیان اینکه شهر بیرم ریشه در تاریخ این سرزمین دارد، افزود: از آن زمان که این ناحیه بزرگ را «ایراهستان» می نامیدند و تا قرن هفتم که آن را لارستان خواندند، این منطقه نقشی بی بدیل در تاریخ جنوب ایران داشته است و بزرگانی چون مشرف الدین ابن شاه حسین بیرمی صاحب کتاب «مرصادالاطبا»، عابدشاه بیرمی شاعر و صاحب «تذکره شاه زندو»، سیدمصطفی موسوی بیرمی معروف به «صدرالملک» مستوفی دیوان و نایب التولیه آستان قدس رضوی بسیاری دیگر از این دیار برخاسته اند. یکی دیگر از شخصیت های ادبی و مذهبی این دیار صحبت بیرمی معروف به صحبت لاری است که دیوان اشعارش مشهور است و سروه ای در ستایش بیرم دارد.

توجه به تاریخ محلی و نسبت آن با تاریخ ملی

او درباره حاج سیدعلی تاجر بیرمی و خاندانش گفت: حکم وکیل الرعایایی در ایالت فارس از دوران ناصرالدین شاه قاجار به خاندان سیدعلی تاجر بیرمی اعطا می شود. نخست پدرش سیدباقر سپس سیدعلی تاجر بیرمی و پس از پسرانش سیدفرج الله، سیدسلیمان و سیدمحمدباقر همگی لقب وکیل الرعایا داشته اند. تجارت آنان در شهر بیرم و منطقه لارستان، جهرم، شیراز و تهران جریان داشته و با هند نیز مراوداتی داشته اند. گشایش گنجینه اسناد سیدعلی تاجر بیرمی نشان دهنده توجه پژوهشگران بیرمی به تدوین تاریخ محلی است.

مدیر دانشنامه فارس افزود: تاریخ محلی در کنار سایر گونه های تاریخ نگاری یکی از زمینه هایی است که مورخان ایرانی آن را به شایستگی آزموده اند. این سنت از سده سوم تا دوره معاصر تداوم داشته و جایگاه ویژه ای در رویکرد زیست بوم نگارانه به تاریخ دارد. مهم ترین ویژگی تاریخ محلی، پیوند آن با عرصه جغرافیایی مشخص است. آن چه به تاریخ محلی معنا می بخشد نسبت آن با تاریخ ملی است؛ بنابراین باید در همه حال شناخت تاریخ محلی را ذیل تاریخ ملی در نظر گرفت.

او ادامه داد: تاریخ دانشی است که باب تعقل و اعتدال را می گشاید، به نقد عمق می بخشد و به ایجاد تفاهم انسان ها مدد می رساند و انسان را به شناخت حقیقت رهنمون می شود. تاریخ پژوهی، افزون بر گردآوری سندها و مدرک های تاریخی، شیوه بازیافت داده ها و ارتقای آن ها به یافته ها است. مهارت اصلی مورخ را توانایی کشف آنچه بوده از روی آنچه هست می دانند و از این رو اسناد جایگاه والایی در پژوهش های تاریخی دارند. سند به عنوان داده تاریخی، سنگ بنای پژوهش است. افزون بر جمع آوری، حفظ و استفاده از اسناد، گروه بندی شکلی و محتوایی آن هاست که پیش نیاز بررسی اسناد تاریخی و کاربست درست آن ها در پژوهش های تاریخی محسوب می شود.

از تاریخ محلی تا جغرافیای تاریخی

کمالی با اشاره به جایگاه «مدل» در بررسی تاریخی گفت: مدل ابزاری است که پژوهشگر با برخورداری از آن، می تواند از اسناد معتبر به درستی بهره بگیرد. گروه های محلی نگر و محلی نگار لازم است نگرش های محلی را در قالب و مسیر نگرش ملی تعریف و تبیین کنند. با این نگاه این حلقه محکم به زنجیره مستحکم اطلاع یابی متصل می شود و با هم افزایی و خرد جمعی پژوهشگران توسعه می یابد. «آرشیو ملی» به منزله حافظه ملی، ارائه دهنده مدل علمی و رسمی پیاده سازی این داده ها و عالی ترین جایگاه برای انتقال یکدست این اطلاعات تاریخی است. تاریخ محلی، تاریخ را در جغرافیا به تماشا می نشیند و این هم نشینی و هم پیوندی مرز دیگری را نیز به روی تاریخ محلی می گشاید: جغرافیای تاریخی.

او افزود: مجموعه پژوهش های انجام شده در مورد بیرم نشانگر کوشش پژوهشگران این دیار برای بازشناسی ریشه ها و هویت های مردمان این دیار است و گنجینه متنوع و ارزشمند خاندان حاج سیدعلی تاجر بیرمی گواهی است بر این مدعا. اسناد این خاندان از منظرهای سیاسی، اجتماعی، تجاری، دینی، اخلاقی، هنری و ادبی شایسته تحقیق و تحلیل و بررسی است.

نمایش تاریخ فرهنگی در اسناد تاجر بیرمی

فروغ پارسا، رئیس پژوهشکده مطالعات قرآنی و رییس انجمن علمی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی گفت: موزه های اسناد در همه نقاط دنیا مورد اهمیت است؛ مرکز اسناد محلی برای نمایش تاریخ فرهنگی هر سرزمین و بازتاب فرهنگ هر ملت است.

فروغ پارسا با ذکر اهمیت اسناد تاریخی خاطرنشان کرد: طبق اسناد تاریخی، دو طبقه بازرگانان و روحانیون در تحولات تاریخی در کنار هم بوده اند؛ قیام سیدجمال الدین اسدآبادی با شعار بازگشت به قرآن موجب یک تحول در کشور شد و نشان داد که آموزه های قرآن کریم با علم آموزی مغایرت ندارد بلکه رهیافت سیدجمال تأکید بر آن داشت که آموزه های اسلام ما را به مبارزه با استعمار و استکبار تشویق می کند.

او در ادامه به آرمان های آزادی خواهی، ظلم ستیزی و نوسازی این دو طبقه تاثیرگذار اجتماعی اشاره کرد و افزود: مکان فعلی یعنی گنجینه اسناد حاج سیدعلی تاجر بیرمی معروف به وکیل الرعایا یک شاهد و گواه زنده تاریخی است که چگونه یک شخصیت بازرگان تاریخی موفق به تحول و نوسازی در مناطقی از کشور شده است.