بقعه پیر احمد زهرنوش دیدنی ترین جاذبه ابهر است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، بقعه پیر احمد زهرنوش دیدنی ترین جاذبه ابهر است.

مولانا شیخ قطب الدین احمد ابهری معروف به پیر زهرنوش که یکی از قطب های سلسله تصوف بشمار می رود که فقیه کاملی بوده است. سالهای زندگانی او سالهای 500 تا 577 هجری قمری است. از او کتاب های شعر و عرفان باقی مانده است ازجمله، مقام العارفین، داستان سلامان و ابسال گزارش از قطب المه و الدین مبین الاسلام الابهری و دیوان اشعار عربی.

بنای آجری بقعه پیر احمد زهرنوش در شهر ابهر به سده های ششم و هفتم هجری قمری مربوط می شود و اکنون بعد از گذشته صدها سال محل بازدید گردشگران داخلی و خارجی است. آرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی ابهر قرار گرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن است. بنای اصلی آرامگاه، از دوطبقه تشکیل یافته که طبقه زیرین، محل آرامگاه و تالار بالایی، محل خانقاه و جایگاه ذکر و بحث دراویش بوده است. بنای آجری بقعه پیر احمد زهرنوش شهر ابهر سال 1353 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال 1390 نیز موزه باستان شناسی در این مکان دایر شد.

با توجه به بی پیرایه بودن بناهای اطراف، احتمال می رود کاربری نخست این بنا خانقاه باشد. معماری مقبره یک بنای چهارطاقی است، این بنا با شکست ها و جرزهای ایجادشده، از داخل به 20 وجهی تبدیل شده است. بر فراز چهارطاقی مقبره گنبد زیبایی به سبک پنج و هفت از گونه گنبدهای سلجوقی استوار گشته و به گنبدهای مساجد جامع قروه و سجاس شبیه است. علاوه بر ورودی مقبره از ساختمان غربی، ورودی اصلی مقبره از بیرون دری در ضلع شمالی بناست. کف مقبره یک پله بالاتر از ورودی در اصلی و محل گورها نیز در سرداب قرار دارد. سرداب با پلان چلیپا بوده که پنج پله پایین تر از کف مقبره است و سقف سرداب نیز طاقی از جنس آجر است. این بنا در واقع از بقایای مجموعه ای از دو بخش اصلی متصل و مرتبط باهم را تشکیل شده است.

بخش اول گنبدخانه ای مرتفع که به دلیل وجود سردابه ای در آن، محل دفن یک یا چند شخصیت مهم بوده و بخش دوم فضاهای غرب و شمال غرب گنبد خانه که به گفته برخی پژوهشگران محل خانقاه و عبادتگاه بوده است. توجه به نقشه بنای موجود و نگاهی به متون تاریخی نشان می دهد که این مجموعه دارای دو کارکرد متفاوت بوده است. وجود سردابه در داخل گنبد خانه نشانگر استفاده از این بخش به عنوان یک مکان تدفینی است.

شکل سردابه در زیر یک گنبد خانه به عنوان یک مکان تدفینی همواره در معماری دوران اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. در متون تاریخی نیز به آرامگاه برخی مشاهیر قرون اولیه و میانی شهر ابهر در نزدیکی شهر به ویژه آرامگاه ابوبکر عبدالله بن طاهر ابهری اشاره شده است. امروزه بر روی سنگ قبری که توسط برخی پژوهشگران و علاقمندان ابهر تهیه شده نام چهار شخصیت به عنوان دفن شده ها در این گنبد خانه ذکر شده است.

برای تعدیل دما و رطوبت و تأمین روشنایی در بخش هایی از بدنه این فیل پوش ها روزنه هایی طراحی شده است. در داخل بقعه و زیر گنبد، در چهارگوشه، چهار ترنبه زده شده که طرح چهار ضلعی را به هشت ضلعی تبدیل می کند. در طاق نماهای میان هر دو ترنبه هم نورگیرهای جاسازی شده است. در ورودی با یک پله از کف محوطه از سمت شمالی قرار دارد و قبر پیر در وسط این بقعه ساخته شده است. هیچ نوع کتیبه و سنگ قبری که حاوی اطلاعاتی درباره تاریخ احداث بنا باشد، در این مجموعه پیدا نشد.