آرامگاه پیر احمد زهرنوش

بقعه پیر احمد زهرنوش مربوط به سده 6 و 7 ه‍.ق است. این بنا در حاشیه جنوبی شهر ابهر واقع شد. این اثر در تاریخ 1 مهر 1353 با شماره 981 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بقعه آرامگاه سه تن از بزرگان ابهر بوده و در مجاورت بقعه هم ساختمان هایی دیده شده که امروزه از آنها به عنوان موزه باستان شناسی ابهر استفاده می شود. به گفته محمد آقامحمدی، این بنا بر بقایای خانقاهی متعلق به قرن چهارم هجری ساخته شده است. خانقاه اولیه متعلق به ابوبکر محمد بن عبدالله ابهری متوفی 330 هجری قمری بود. این اثر که در سالیان گذشته رو به ویرانی گذاشته بود، در دهه 1360 و به همت اداره ارشاد ابهر و با همکاری گروه باستان شناسی سلطانیه مرمت گردید.

بنا به گفته ابولمعالم فخیم ابهری در جلد دوم از کتاب ابهر جلوه گاه تمدن باستان، سه تن از علما و فقهای برجسته ابهر در این محل مدفون هستند. نخستین آنان ابوبکر محمد بن عبدالله ابهری است که در قرن چهارم هجری می زیست. مولانا شیخ شهاب الدین ابهری که در اوایل دوره صفویه می زیسته هم دومین فردی است که در این محل دفن شد. نفر سوم مولانا قطب الدین احمد ابهری معروف به پیر احمد زهرنوش متوفی 577 هجری هست.

این بنا در سالهای اخیر و با گسترش شهر به بخشی از شهر ابهر تبدیل شده است. در بین مردم ابهر معروف هست که مکان این بقعه با رونق شهر بارها درون شهر قرار گرفته و پس از گذشت آن دوران به بنایی در حاشیه ابهر تبدیل شده است. در حال حاضر هم این بنا در میان میدانی به همین نام در جنوب ابهر قرار دارد. جنس بنای بقعه آجر است. بقعه شامل یک مقبره و ساختمان هایی در ضلع غربی آن بوده که با هم مرتبط هستند. با توجه به بی پیرایه بودن بناهای اطراف، احتمال می رود که کاربری اولیه آن خانقاه باشد.

معماری مقبره یک بنای چهارطاقی است. این بنا با شکست ها و جرزهای ایجاد شده از داخل به بیست وجهی تبدیل شد. بر فراز چهارطاقی مقبره هم گنبد زیبایی به سبک پنج و هفت از گونه گنبدهای سلجوقی استوار گشت. این گنبد به گنبدهای مساجد جامع قروه و سجاس مانند است. علاوه بر ورودی مقبره از ساختمان غربی، ورودی اصلی مقبره از بیرون دری در ضلع شمالی بنا هست. کف مقبره یک پله بالاتر از ورودی در اصلی است. محل گورها در سرداب قرار دارد. سرداب با پلان چلیپا بوده که پنج پله پایین تر از کف مقبره هست. سقف سرداب هم طاقی از جنس آجر دارد.