سد تنگ آسیاب هخامنشی مستندنگاری و حفاظت می شود

ایسنا/ براساس سخنان مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، سد تنگ آسیاب هخامنشی مستندنگاری و حفاظت می شود.

قضیه چیست؟

حمید فدایی در حاشیه بازدیدی که با همراهی مسئول میراث فرهنگی شهرستان ارسنجان و جمعی از کارشناسان میراث فرهنگی از سد تنگ آسیاب انجام شد، به ضرورت حفاظت و مستندنگاری این مجموعه آثار باستانی ارزشمند در دامنه شمالی کوه مهر یا رحمت تاکید و از پیگیری های مربوط به فرآیند تعریف این پروژه با همراهی اداره کل میراث فرهنگی فارس، معاونت میراث فرهنگی کشور و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور خبر داد.

فدایی همچنین با تاکید بر مدیریت منابع آبی در دوران تاریخی مختلف عنوان کرد: موضوع آب و مدیریت منابع آبی از دوران باستان تاکنون از مهمترین دغدغههای انسان بوده و به همین دلیل شاهد مهندسی دقیقی در این باره در دوره های مختلف تاریخی از جمله در دوران عیلام، هخامنشی و بویژه در دوره ساسانی هستیم.

مدیریت شبکه گسترده آبرسانی در دولت هخامنشی

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی خاطرنشان کرد: اطلاعات تاریخی ما از دوره هخامنشی و بویژه در مناطق اصلی و پایتختی این امپراطوری بزرگ همچون پارسه و پاسارگاد نشان از فراهم شدن زیرساخت های قبل یا به موازات بنیان نهاده شدن شهرها بوده؛ بویژه نوآوری های دولت هخامنشی در این زمینه بسیار ریشه ای و حیاتی بوده و ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی در مراکز مهمی همچون پاسارگاد و پارسه نتیجه رویکرد دولت هخامنشی به این موضوع بوده است.

فدایی پیرامون اینکه سد تنگ آسیاب هخامنشی مستندنگاری و حفاظت می شود، گفت: بررسی های این مناطق تاکنون به شناسایی سامانه های مختلف آبی شامل تعداد زیادی سد، بند، استخر و کانال ها و آبراهه ها در محدوده دشت مرودشت، دشت مرغاب، دشت پاسارگاد، دشت خرمبید، دشت سرپنیران، دشت کمین و منطقه ارسنجان انجامیده است.

او خاطرنشان کرد: این بررسی ها و مطالعات بخشی از پروژه بزرگی است که از سوی دو پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید انجام می شود و با مراحلی همچون مستندنگاری سازه های آبی، انجام مطالعات فنی و تاریخی بر روی سازه های آبی همراه شده و از این رهگذر معرفی بهتر سازه ها و به سامان کردن وضعیت حفاظتی آن ها را در برنامه دارد و در حال حاضر نیز بند یا سد تنگ آسیاب از سازه های آبی و تاریخی دوران هخامنشی بعنوان بخشی از زنجیره مهندسی این دوره، در برنامه مستندنگاری و مطالعه قرار دارد.

ضرورت همکاری جامعه محلی در حفاظت از سد تاریخی تنگاب

فدایی با تاکید بر ضرورت همکاری جامعه محلی در این فرآیند افزود: اگرچه دخل و تصرف در عرصه و حریم این سد تاریخی طی چند دهه گذشته آسیب هایی را به پیکره این اثر ارزشمند تاریخی وارد آورده، اما با برنامه ریزی های در حال انجام و همکاری جامعه محلی امیدوار به حفاظت بهتر از این سد تاریخی هستیم.

او اضافه کرد: نصب تابلوی راهنما، حذف گام به گام مداخلات محیطی در منظر تاریخی سد و از جمله پاکسازی ساختمان های جدید و متروکه ای که طی سالیان گذشته در مجاورت سد ساخته شده اند، تعطیلی یا انتقال کارگاه ها و فعالیت های معادن سنگ به فاصله ای دورتر از منظر تاریخی سد میز از جمله مواردی است که در بازدیدهای اخیر از سوی جامعه محلی مورد پذیرش قرار گرفت و در این باره قول مساعدت داده شد.

فدایی گفت: در همین ارتباط موضوع مستندنگاری و نقشه برداری محوطه سد نیز با روش های زمینی و استفاده از پهباد از جمله برنامه های مهمی است که توسط متخصصین پایگاههای پاسارگاد و تخت جمشید انجام خواهد شد.

سد تنگ آسیا از منحصربفردترین سازه های آبی است

مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد نیز در حاشیه این بازدید سد تنگ آسیاب را یکی از سازه های آبی تاریخی از دوران هخامنشی با پلان قوسی دانست و در این باره گفت: در مرز میان شهرستان ارسنجان و شهرستان مرودشت در دهانه تنگ کوهستانی نیز تنگ آسیاب جای گرفته است.

افشین ابراهیمی گفت: این بند از گونه بندهای خاکی با هسته رسی و پوسته لاشه است که در هنگام آبادانی نزدیک به 280 متر طول، پهنای 45 متر و بلندای 7 متر بوده است.

ابراهیمی افزود: از ویژگی های این بند، پلان کمانی آن است که نمونه ای منحصر بفرد از بندهای هخامنشی بشمار می آید و تاکنون همانند آن شناسایی نشده است.

کارشناس مسئول باستان شناسی پایگاه میراث جهانی پاسارگاد نیز این بند را به همراه دیگر سازه های آبی ساخته شده در ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید به عنوان دو مرکز مهم هخامنشی دانست و بیان کرد: این بند باستانی، بخشی از برنامه های عمرانی و زیرساخت حکومتی و مهمترین کارکرد آن کنترل سیلاب های فصلی و ذخیره سازی آب برای ماههای گرم سال بوده است.

حمیدرضا کرمی با بیان اینکه آب ذخیره شده در دریاچه بند، سبب رونق کشاورزی و باغداری و رفاه زندگی عمومی ساکنان دشت توابع می شد، گفت: آب بند تنگ آسیاب از سیلاب های فصلی و چشمه سارهای بالا دست که زمانی جاری بوده است فراهم می شده است.

او با بیان اینکه شوربختانه طی دهه های گذشته آسیب های زیادی به این بند وارد و بخش هایی از آن تخریب شد، گفت: با این وجود این بند تاریخی در برنامه جامع پژوهشی و حفاظتی سازه های آبی ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید قرار گرفته است.

کرمی گفت: امیدواریم جدای از انجام پژوهش ها و مطالعات باستان شناسی و دیگر مطالعات و علوم وابسته به سازه های آبی و مدیریت منابع آب تاریخی، حفاظت اضطراری و ساماندهی پیکره سد و بخشی از محیط پیرامون آن نیز به هرچه زودتر انجام شود.

این کارشناس باستان شناسی گفت: جدای از بند، یک آسیاب منحصر بفرد نیز در نزدیکی بند وجود دارد که ساختمان آن دارای پلان و نقشه زیبا و ویژ ای به صورت دو قلو است و به نسبت سالم باقی مانده است، اما نیاز به حفاظت اضطراری و ساماندهی دارد.