فرهاد آئیش: استفاده از لهجه در کمدی به معنی تمسخر نیست + عکس

ایلنا/ فرهاد آئیش با اشاره به ساخت آثار طنز می گوید: یک بدبینی تاریخی و اجتماعی و در واقع عوامل برون متنی ربط دارد که گمانم می کنیم اگر لهجه در یک کار کمدی و طنز مورد استفاده قرار بگیرد به معنای تمسخر آن است.

فرهاد آئیش دومین همکاری خود را با فرزاد موتمن پس از فیلم سینمایی «پوپک و مش ماشالله» در سریال «نون و ریحون» تجربه کرد. این همکاری فقط در سطح بازیگری نبود بلکه او در کنار ایفای نقش «خان عمو» به عنوان مشاور هنری کارگردان، بازیگردان و راوی قصه این مجموعه ایفای نقش کرد. مجموعه ای که به عنوان یک سریال مناسبتی در ماه رمضان سال 89 از شبکه تهران پخش شد و حالا از شبکه آی فیلم در حال بازپخش است. ضمن اینکه این نخستین تجربه فرهاد آئیش در یک سریال مناسبتی است.

آئیش درباره دلایل همکاری با موتمن پس از «پوپک و مش ماشاالله» گفت: بعد از فیلم «پوپک و مش ماشالله» بین من و آقای موتمن رفاقتی شکل گرفت که یکی از دلایل آن سنخیت نگاهمان به مقوله کمدی بود و همین موجب شد تا در دومین همکاری با ایشان در سریال «نون و ریحون» به عنوان مشاور هنری هم درکنارشان باشم و کمک می کردم تا پروژه با توجه به اینکه مناسبتی بود و زمان فشرده ای داشتیم، با سرعت بیشتری پیش برود. ضمن اینکه بازیگران را به متن نزدیک کنم و برای ایفای نقش در مسیر طراحی شده قرار بگیرند. مثلا از بازیگران خواستم تا نقاط ضعف نقش و شخصیتی را که بازی می کنند به من بگویند و بعد در همفکری با کارگردان تلاش می کردم ضعف های احتمالی را رفع کنم. خوشبختانه اشتراک نظرات زیادی که بین من و فرزاد وجود داشت این همکاری را اثربخش کرد. گرچه هر دو معتقدیم که شتاب زدگی در سریال های مناسبتی، به کار به ویژه در خلق موقعیت ها و شخصیت پردازی لطمه می زند. با این حال از حاصل کار در مجموع راضی بودم.

او برخی از این نقاط ضعف را نیز برشمرد: الان به شکل جزئی یادم نیست؛ اما تعدد کاراکترها در این مجموعه با آن زمان فشرده مجال پردازش و معرفی درست شخصیت ها را به مخاطب محدود می کرد و به نظرم به زمان بیشتری برای پردازش و معرفی نیاز داشت. یا وزن دادن به کاراکترها از حیث دراماتیک دچار تعادل نبود و برخی از آن ها پررنگ تر و برخی کم رنگ تر در قصه حضور داشتند یا برخی از آن ها کمی لوس از کار درآمدند.

یکی از ویژگی های مجموعه «نون و ریحون» استفاده از لهجه و زبان قومیت ها مثل آذری ها و شمالی ها بود که در آن زمان با انتقاداتی هم همراه شد. دیدگاه آئیش در این باره اینگونه است: به نظرم این مسئله به یک بدبینی تاریخی و اجتماعی و در واقع عوامل برون متنی ربط دارد که گمانم می کنیم اگر لهجه در یک کار کمدی و طنز مورد استفاده قرار بگیرد به معنای تمسخر آن است. اتفاقا کارکرد لهجه به دلیل آن شیرینی و ملاحتی است که در آن وجود دارد و به جذابیت نقش و کاراکتر کمک می کند. ما بسیاری از نقش های ماندگار کمدی را با لهجه آن به یاد می آوریم و ستایش می کنیم. ضن اینکه در «نون و ریحون» از لهجه های مختلفی استفاده شده تا به این پیش فرض های غلط دامن زده نشود. در واقع از لهجه برای رنگ و لعاب بخشیدن به قصه استفاده شده تا تنوع بیشتری در روایت و فرم ایجاد شود.

وی افزود: وقتی کمدی و طنز را صرفا ابزار سرگرمی و خنده بدانیم، ممکن است دچار این سوءبرداشت ها شویم. در حالی که یکی از کارکردهای مهم کمدی نقد و خودآگاهی است تا در نهایت از زاویه دید بهتری به زندگی و چالش های آن فکر کنیم. از سوی دیگر با خنده می توان بهتر مشکلات را حل کرد تا با اخم و ترشرویی. قطعا آنکه خردمندتر است، بیشتر می خندد و آنکه بیشتر و راحت تر می خندد، بهتر می تواند فکر کند. به عبارت دیگر وقتی ما به ضعف ها و دشواری ها می خندیم آن ها را آسان تر می کنیم. آن وقت راحت تر هم آن ها را حل می کنیم. ما زمانی می توانیم از پس یک مشکل بربیاییم که بتوانیم به آن بخندیم و کمدی می تواند این موهبت را به ما هدیه کند. نگاه ما در «نون و ریحون» به کمدی مبتنی بر همین نظر بود.

حضور آئیش، علاوه بر مشاور کارگردان و بازیگردان و بازیگری، به عنوان راوی در «نون و ریحون» نیز موضوع بخش دیگری از این گفت و گو بود که آئیش در مورد آن اینچنین اظهار کرد: البته ایده راوی از من نبود، ولی من به شدت به روایت کردن و قصه تعریف کردن علاقه دارم که این یک عقبه فرهنگی هم دارد. ما ایرانی ها عاشق قصه شنیدن هستیم و مادربزرگ های ما جزو مهم ترین راویان قصه در زندگی ما بودند. به همین خاطر یکی از بخش های سریال که من از آن راضی بودم و خوشم آمد همین روایت قصه از زبان راوی بود، به ویژه اینکه خود راوی یکی از شخصیت های درون قصه است و این به ارتباط مخاطب با وی کمک زیادی می کند.

او ادامه داد: این ساختار کمک کرده تا کمدی آن گل درشت و اگزجره نشود و در عین احترام به هوش و احساس مخاطب به او باج ندهد. از سوی دیگر کمدی موقعیت این ظرفیت را دارد که در بستر آن به نقد طنازانه هم دست بزنیم. «نون و ریحون» یک کمدی شیرین و در عین حال یک کمدی اجتماعی است. به هر حال این سریال اولین تجربه من در یک مجموعه مناسبتی بود و خیلی خوشحالم که این حضور را در کنار فرزاد موتمن تجربه کردم. نقش خان عمو را هم که بازی کردم دوست داشتم. نقشی مرموز و پیچیده که برخی از گره های داستان با او خلق می شود و البته در ارتباط با دیگران معنا پیدا می کرد.