تاثیر واکسن بر نسخه جهش یافته ویروس کووید-19

پس از اعلام دولتِ انگلیس مبنی بر تشخیص نسخه ژنتیکی جدیدی از ویروس کرونا در این کشور، متخصصان علوم پزشکی یادآور شدند که احتمال وقوع جهش ژنتیکی وجود دارد اما این یافته ها لزوما ترسناک نیست.

انگلیس سازمان جهانی بهداشت (WHO) را از این تغییر جدید باخبر کرده است، تغییری که به گفته "مت هنکاک" وزیر بهداشت به نظر می رسد علت شیوع سریع تر ویروس در نواحی جنوب غربی این کشور باشد.

مقامات محلیِ حدود 60 منطقه مختلف در انگلیس، بیش از 1000 مورد ابتلا مربوط به این جهش ژنتیکی خاص را گزارش کرده اند، با این حال دولت مصرانه می گوید که نسخه جدید ویروس، باعث ایجاد بیماری حادتری نمی شود و احتمالا بر اجرای طرح تزریق عمومی واکسن در کشور اثری ندارد.

محققان ضمن تحسین سرعت شبکه ژن شناسی بریتانیا در تشخیص این جهش ژنتیکی گفته اند که برای تعیین میزان خطری که این سویه خاص از ویروس سارس-کوو2 دارد به اطلاعات و تحلیل بیشتر نیاز داریم.

"وندی بارکلی" رییس بخش بیماری های عفونی دانشکده سلطنتی لندن گفت: حین همتاسازی ویروس ممکن است جهش ژنتیکی رخ دهد. باید بدانیم تغییراتی که در ژن های ویروس پدید می آید چه عواقبی دارد، مثلاً ببینیم این تغییر چه اثری بر شدت بیماری، سرعت انتقال آن و واکنش دستگاه ایمنی بدن به ویروس دارد. به علت شیوع شدید ویروس در انگلیس و سراسر جهان تاکنون شاهد نسخه های جدیدی از آن بوده ایم که با تغییراتی در پروتئین سنبله همراه بوده است.

وی افزود: در طول دوره همه گیری، یکی از بسیار نسخه های ژنتیکی سارس-کوو2 را اوایل سال جاری به صورت جهش ژنتیکی در راسوهای دانمارک مشاهده کردیم. آن نسخه از ویروس حساسیت تاحدی کمتری به پادتن های خنثی کننده بدن نشان داده است. با وجود تغییرات آشکار ژنتیکی در پروتئین سنبله ویروس، نشانه ای از اثرگذاری کمتر واکسن روی آن ندیده اند.

مشابه این جهش های ژنتیکی در گیرنده سنبله ای نسخه جدید ویروس در انگلیس نیز مشاهده شده است. بیشتر واکسن هایی که اکنون در دست تولید است همین گیرنده سنبله ای ویروس را هدف قرار می دهند اما "اندرو داویدسون" دانشیار ویروس شناسی دانشگاه بریستول گمان نمی کند این موضوع مشکل بزرگی ایجاد کند.

او گفت: واکسن با تولید پادتن ، بسیاری از بخش های پروتئین سنبله را هدف قرار می دهد و احتمال آن که یک تغییر بتواند باعث کاهش کارایی واکسن شود خیلی کم است. اما با گذر زمان ممکن است تعداد جهش ها بیشتر شود و این اتفاق بیافتد. مثلا هر سال این اتفاق برای آنفلوآنزا می افتد.

دکتر داویدسون توضیح داد ویروس هایی هم چون سارس-کوو2، دائم در حال جهش ژنتیکی اند و محققان پیش از این نیز از وقوع جهشی به نام دی614جی باخبر بودند که در بسیاری از کشورها شیوع گسترده پیدا کرده است.

او گفت: فقط تغییراتی پایدار می مانند و باعث شیوع نسخه های ژنتیکی جدید می شوند که برای سرایت بیشتر ویروس مناسب باشند. این بدان معنی نیست که ویروس جدید بیماری حادتری ایجاد می کند یا واکسن بر آن اثر نمی گذارد، بلکه به معنی سرایت بیشتر و سریع تر ویروس در میان مردم است. این اتفاق تاکنون برای سارس-کوو2 افتاده است.

وی افزود: مهم است که با نظارت فعالانه تغییرات سارس-کوو2 را فوری تشخیص بدهیم و ویژگی های هر ویروس جدیدی را بررسی کنیم تا مطمئن شویم خطر بیشتری برای سلامت انسان ها ندارد. آمادگی، کلید پیشگیری از شیوع و در صورت لزوم به روز کردن واکسن ها است.

"جرمی فارار" مدیر ائتلاف ولکام نیز گفت: این نسخه جدید ژنتیکی به ما یادآوری کرد که آموختنی ها راجع به کووید-19 هنوز بسیار است.

او گفت: سرعت تشخیص این جهش نیز گواهی بر استثنایی بودن این تحقیقات است. اما حالا وقتِ از خود راضی بودن نیست. با ورود به سال 2021 باید همچنان فروتنانه آماده باشیم که خود را با چالش های جدید پیش رو تطبیق و به آن ها واکنش نشان دهیم.

وی متذکر شد: این همه گیری هنوز تمام نشده و تغییرات ویروس و خط سیر همه گیری در سال آینده همچنان ما را غافلگیر خواهد کرد.

"جاناتان استویه" ویروس شناس مؤسسه فرانسیس کریک لندن نیز توضیح داد: نسخه های جدید ویروس به علت خطا در نسخه برداری از محتوای ژنتیکی ویروس پدید می آید. او گفت این امر باعث ایجاد تغییرات جزئی در پروتئین ویروس می شود.

به نوشته روزنامه ایندیپندنت - چاپ انگلیس، هنکاک نیز یادآور شد: محققان آزمایشگاه "پورتون داون" در نزدیکی "سالزبری" مشغول بررسی این جهش ژنتیکی جدید هستند.