خطر نابودی در کمین میراث امپراتوری شیرازی ها در آفریقا

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، خطر نابودی در کمین میراث امپراتوری شیرازی ها در آفریقا مشاهده می شود.

هشدار درباره نابودی میراث امپراتوری شیرازی ها در آفریقا

مرتضی رضوانفر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پیرامون خطر نابودی در کمین میراث امپراتوری شیرازی ها در آفریقا گفت: «علی ابن حسن شیرازی» و شش فرزند او از قرن 10 میلادی به مدت 500 سال چندین دولت شهر در شرق آفریقا در بخشهایی از کشورهای سومالی، کنیا، تانزانیا و موزامبیک ایجاد و امپراتوری شیرازی ها را در آن منطقه تاسیس کرده اند.

او با بیان اینکه در نهایت در سال 1502 میلادی و پس از شکست از پرتغالی ها، تمدنی که برای شرق آفریقا، دولت، تجارت جهانی و شهرسازی نعمت های زیادی به همراه آورده بود، به مرور به سمت نابودی رفت، افزود: در این میان شهر و جزیره کیلوا به عنوان نخستین دولت شهری که توسط شیرازی ها تاسیس شده با داشتن آثار ارزشمندی مانند دو مسجد زیبا و دو قصر باشکوه در سال 1981 میلادی در فهرست میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسید.

او با بیان اینکه یونسکو این جزیره را گواه شاخصی برای گسترش اسلام در شرق آفریقا از قرن دهم تا نوزدهم می داند، تاکید کرد: ابن بطوطه نیز در سال 1331 میلادی با دیدار از این جزیره، آن را یکی از زیباترین شهرهای جهان نامیده است.

آنچه میراث شیرازی ها در هزار سال قبل را در معرض آسیب قرار داد

او در ادامه به وجود قصر بزرگی در این شهر با 100 اتاق اشاره کرد و افزود: این قصر تا قرن هجدهم بلندترین ساختمان در شرق آفریقا محسوب می شد و دارای چند کتیبه باارزش بود که اکنون در موزه برلین نگهداری می شود.

رضوانفر همچنین وضعیت کنونی آثار این منطقه را نگران کننده دانست و گفت: این آثار ارزشمند به مرور تبدیل به چند خرابه شده که از نظر کارشناسان یونسکو، رسیدگی نکردن، امواج اقیانوس، رطوبت هوا، کشاورزی و حضور احشام در حریم آثار، عاملی برای نابودی این میراث «آفرو شیراز» (آفریقایی- شیرازی) شده است.

نخستین قدم برای نجاتِ میراث شیرازی ها در آفریقا، معرفی است

رضوانفر که برای انجام بررسی های خود در گذشته به این منطقه سفر کرده و آنجا را بطور کامل پژوهش و بررسی کرده است، همچنین نخستین قدم برای نجات این محوطه تاریخی در "کیلوا" را «معرفی این منطقه برای ایرانی ها» دانست.

او با اشاره به موقعیت جغرافیایی جزیره کیلوا به عنوان یک جزیره گفت: برای رفتن به آن جزیره تردد آسان نیست، به همین دلیل نخست باید این منطقه دست کم در ایران معرفی شود تا مردم کشورمان نیز با آن منطقه و آثارش آشنایی پیدا کنند، در واقع این هدفی است که من نیز به دنبال آن هستم.

وی با بیان اینکه حفظ هویت ایرانی ها و اینکه بدانند شرق تا غرب جهان در سه قاره آسیا و اروپا و آفریقا گسترش پیدا کرده است، آن را شامل حوزه های زبان فارسی و فرهنگِ ایرانی، فرهنگ کرامت، ادب، شعر و هنر و حتی فرهنگ دیوانی و درباری ایرانی ها دانست و اضافه کرد: این اتفاق خود حفظ هویت ایرانی ها در آن منطقه است که معتقدم با معرفی به درستی صورت می گیرد.

این پژوهشگر با اشاره به تاکید یونسکو مبنی بر اینکه یکی از روشهای حفاظت از آثار تاریخی، ارتقای آگاهی و آگاهی بخشی و دادن اطلاعات به مردم است، افزود: در واقع زمانیکه مردم بومی بدانند آثاری متعلق به گذشته آنها مورد توجه جهانیان است، به آن توجه می کنند، اما در غیر این صورت مناطق تاریخی شبیه به مکانی می شود که احشام در حریم آن عبور می کنند و نقاط تاریخی آن به مرور از بین می روند، چون توریست کم به آن مناطق می رود.

او به بالا بودن هزینه ها برای دیدن این منطقه در شرق آفریقا اشاره کرد و گفت: چیزی حدود 300 دلار هزینه بازدید از آن منطقه است، باید قایق اجازه شود، راهنمایی برای معرفی بخش های مختلف در اختیار گرفت و هزینه های مورد نیاز دیگر. به همین دلیل معرفی این منطقه باید در اولویت قرار گیرد.

راهی که شیرازی ها برای نجات میراثشان در آفریقا باید پیش بگیرند

وی با تاکید بر وجود یکسری موسسات بین المللیِ فعال در حوزه مرمت آثار تاریخی در این منطقه بیان می کند: شاید اگر ایران بتواند با این موسسات ارتباط برقرار کرده و آنها را برای در اولویت قرار دادن مرمت این آثار ترغیب کند، بتوان آنها را از خطر تخریب نجات داد.

او قدمت حضور شیرازی ها در این منطقه از افریقا را بیش از هزار سال دانست و ادامه داد: به دلیل خدمت هایی که شیرازی ها در زمان حضورشان در این مناطق انجام داده اند، اکنون بیشتر قبایل آن مناطق خود را شیرازی می دانند، در واقع شیرازی بودن برایشان یک ارزش است حتی نام فامیلی افراد زیادی در این منطقه «شیرازی» است، مانند فامیلی وزیر فرهنگ کیلوا.

او با بیان اینکه همه قوم علی حسن شیرازی با هفت کشتی در این جزایر و مناطق ساحلی آن که چندین کشور را شامل می شود، مستقر شده اند، این اقدام را دارای تاثیر زیادی در آفریقا، فرهنگ سواحیلی و گسترش اسلام در شرق آفریقا دانست و توضیح داد: یک بخش فرهنگ سواحیلی متعلق به زبان آنهاست که دانشجویی در پایان نامه خود توانست 400 کلمه به دست آورد، آداب و رسومی مانند «آیین نوروز»، فناوری ها و آنچه در کشاورزی و معماری و کشتی سازی و شهرسازی، جهت یابی، بندرسازی و تجارتِ راه دور حتی تا چین و هندوستان و تشکیل دولت شهر توسط شیرازی ها در این نقطه از شرق آفریقا توسط شیرازی ها تاثیرگذار بوده است. حتی آنها تنها گروهی بوده اند که بدون هیچ جنگ و خونریزی دولت تشکیل دادند، پس از آن اسپانیایی ها، پرتغالی ها، عمانی ها و آلمانی ها و دیگر گروه ها برای تشکیل دولت جنگ و خونریزی داشته اند.

او این عوامل را در ارزشمند بودن حضور شیرازی ها در این مناطق تاثیرگذار دانست و افزود: معتقدم استانداری شیراز باید در این زمینه فعال باشد و مردم شهر شیراز توجه و رسیدگی به این منطقه تاریخی مربوط به اجداد خود را از مدیران منطقه ای درخواست کنند.

اگر کیلوا را نبینند، بار دیگر وارد فهرست میراث در خطر یونسکو می شود

این پژوهشگر حتی به حضور چند گروه ایرانی در آن منطقه و بازگشت شان به کشور اشاره کرد و گفت: کتابخانه ملی آن منطقه علاقمند بود با کتابخانه ملی ایران برای ترمیم نسخ خطی و اسناد و تصاویر موجود باقی مانده از گذشته که متعلق به شیرازی ها بود در ارتباط باشد که حتی کتابخانه ملی، کارگاه آموزشی در آن منطقه برگزار و به آنها در این حوزه کمک کرد.

او به وجود چند حمام تاریخی در زنگبار اشاره کرد که برای مرمت نیاز به نظارت استادکارانِ ایرانی دارند و گفت: توریست های زیادی از اروپا و آفریقا از این حمامها دیدن می کنند.

وی اما با اشاره به حضور کم توریست در منطقه کیلوا در شرق آفریقا به دلیل فاصله 300 کیلومتری آن از پایتخت، ادامه داد: نسخه رسیدگی به کیلوا با زنگبار قدری متفاوت است، آنها مشکلات اقتصادی دارند، اما هر دو جز جزایر متعلق به تانزانیا هستند.

رضوانفر با بیان اینکه زنگبار یک جزیره توریستی است که شهر سنگی آن نیز در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است، ادامه داد: کیلوا نیز همراه با یک جزیره در همسایگی خود در این فهرست به ثبت رسیده است، اما به دلیل بی توجهی ها در سال 2004 در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار گرفت و پس از آن با حمایت مالی و اقدامات مرمتی توسط چند موسسه بین المللی، در سال 2014 میلادی از فهرست آثار در خطر خارج شد.

او تاکید کرد: به دلیل رهاشدگی محوطه های تاریخی کیلوا در شرق آفریقا در این روزها و وضعیت نابسامان آن، کارشناسان یونسکو معتقدند در صورتیکه بار دیگر به این محوطه رسیدگی نشود، احتمال خروج آن از فهرست میراث جهانی و قرار گرفتن آن برای دومین بار در فهرست میراث در خطر یونسکو وجود دارد.