پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری مطرح شده است.

قضیه چیست؟

شهروند آنلاین پیرامون پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری نوشت: «سام شمس آبادی یک جمله بی نظیر دارد: «تا 12 شب بیشتر وقت ندارم.» این جمله را بارها در مصاحبه اش تکرار کرد و وقتی فهمید منظورش را نمی فهمم، گفت: «زندگی خیلی کوتاه است. امروز زندگی می کنی تا 12 شب. بعد از ساعت 12 زنگها به صدا درمی آیند و تا فردا هیچ تضمینی برای زنده بودن ما وجود ندارد. پس تلاش کنیم بهترین را زندگی کنیم؛ پاک ترین و صادق ترین باشیم. تلاش کنیم تا ساعت 12 شب کارنامه ای بگذاریم بی نظیر. تاریخ را نمی شود فروخت؛ همانطور که زمان را نمی شود خرید.» او یک کلکسیونر حرفه ای اسناد پستی و گمرکی، پاکت نامه و کارت پستال و مُهر و تمبرهای قدیمی و تاریخی ایران است اما وقتی پای حرفهایش بنشینی معلوم می شود همانقدر که حرفه اش خاص است، جهان بینی اش هم انحصاری است. اجدادش به تاریخ دوران قاجار برمی گردند و او نتیجه «سردار اسعد بختیاری» فاتح تهران است. پیرامون مقاله پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری باید بدانید که این کلکسیونر که در بلژیک زندگی می کند، مسیر پرپیچ و خمی را در اروپا طی کرده تا بتواند به عنوان یک مجموعه دار حرفه ای حالا در ایران نمایشگاه برگزار کند. او را در آخرین نمایشگاهش در موزه پست دیدم و درباره حرفه، چالشها و تاریخ خانوادگیشان گپ زدیم.

آقای شمس آبادی من بخشی از کلکسیونتان را دیدم؛ مجموعه ای نایاب از تاریخ ایران. البته باید بگویم که شما به عنوان یک کلکسیونر اسناد تاریخی، خیلی جوان هستید. مجموعه تان میراثی از آبا و اجدادتان است یا از جای دیگری کار جمع آوری اسناد تاریخی را شروع کردید؟

پدر و مادر من ساکن آمریکا بودند. مادرم باردار بود که برای دیدن برادرش به دانمارک سفر می کند و چون مریض احوال می شود، نمی تواند به آمریکا برگردد. بنابراین من در سال 1358 در کشور دانمارک متولد می شوم. پدرم عاشق ایران بود. یک وطن پرست تمام عیار. همین هم شد که وقتی جنگ تحمیلی در ایران شروع شد خانه اش در آمریکا را فروخت و به کشورش برگشت تا برای ایران بجنگد. پدربزرگم «ابراهیم شمس آبادی» و برادرش «حاج علی شمس آبادی» از مجموعه داران بزرگ تمبر در ایران بودند. حقیقت این است که در سال 1950 میلادی آقای «حسین نوین فرحبخش» پاکت نامه ای را از نمایشگاه تمبر لندن تهیه می کند و برای برادر پدربزرگم که آن موقع در خیابان سعدی حجره داشت، ارسال می کند. او به ایشان اطلاع می دهد که در کشور انگلستان نمایشگاه بزرگی از تمبر برگزار شده و حاج علی هم در جوابش می گوید: «ما چنین نمایشگاهی را در کشور خودمان خواهیم داشت.» یک سال بعد یعنی سال 1951 میلادی اولین و بزرگ ترین نمایشگاه تمبر خاورمیانه در تهران برگزار می شود. من هم از سن 9 سالگی با تمبر آشنا شدم؛ هر چند که نمی دانستم دقیقا چه دنیایی دارد اما کم کم با گذر زمان علاقمند شدم. دیپلمم را در ایران گرفتم و وقتی در سن 20 سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفته بودم، ناگهان تصویر پدربزرگ پدرم «سردار اسعد بختیاری» را روی یک کارت پستال دیدم! از همین زمان بود که داستان کلکسیون من شروع شد.

تصویر پدربزرگ پدرتان در فرانسه بود؟

بله در خیابان شانزه لیزه فرانسه. اول خیابان دستفروش هایی بودند که تمبر و پاکت نامه و کارت پستال می فروختند، تصویر پدربزرگ پدرم هم روی یکی از همان کارت پستال های دستفروشان خیابان شانزه لیزه بود. چون تابلویی از این تصویر را در همه دوران کودکیم در خانه مادربزرگ پدرم خانم «فروغ ظفر اسعد بختیار» دیده بودم. برایم جالب شده بود که چطور عکس یک ایرانی روی کارت پستال چاپ شده و در خاک کشور دیگری به فروش می رود. کارت پستال را خریدم و موضوع آنقدر برایم جالب شده بود که باعث شد به دنیای فیلاتلیک برگردم.

تاریخ عکس کارت پستال برای چه دورانی بود؟

تاریخ عکس برمی گشت به سال 1909 میلادی، یعنی در دوران مشروطه چاپ شده بود.

چقدر از سردار اسعد بختیاری و زندگیش می دانید؟

سردار اسعد بختیاری، فاتح تهران بود. یعنی در سال 1909 میلادی تهران را فتح می کند. به خاطر ظلم و ستمی که محمدعلی شاه قاجار به مردم می کرد او را سرنگون می کند. بعد به او پیشنهاد پادشاهی می دهند اما او می خندد و می گوید: «من اگر امروز با بختیاری و لرستان و مردم ایلات بلند شدم به خاطر ظلم و ستم بود، ما قیام نکردیم برای شاه شدن. بر فرض من گول شما را بخورم و تاج بر سر بگذارم و بر تخت بنشینم و شاه شوم، شاید من هم از خود بیخود شدم و فراموش کردم چه کسی هستم و من هم ظلم و ستم کردم. یک روز، یک مرد، از همین دیار بلند خواهد شد و مرا به زیر خواهد کشید. ما نیازی به تاج و تخت نداریم. ما بدون محافظ و سرباز در ایل قدم می زنیم و ملت، عاشقانه ما را می پرستند. اگر شاه شوم باید هر روز بترسم که نکند تیراندازی بخواهد ما را بکشد. ما زندگی بهتری داریم و ترجیح می دهیم در دیار خود زندگی کنیم. یک ایرانی را انتخاب کنید عادل و دانا که به فکر مردم باشد.» و سپس به دیار خودش برمی گردد. اما بعدها رضا شاه ایشان را در زندان قصر می کشد؛ از ترس، بخاطر قدرتی که داشت.

برگردیم به ماجرای کلکسیونتان. گفتید عکس سردار اسعد باعث شد به دنیای فیلاتلیک برگردید. اصلا« فیلاتلیک» یعنی چه؟

انواع کارت پستال، تمبر، پاکت نامه یا هر سند و کاغذی که مهر پستی داشته باشد جز دنیای فیلاتلیک است و به کسانی که این اقلام را جمع آوری می کنند، می گویند فیلاتلیست. این کلمات یک مقدار در کشور ما ناآشنا بود، ولی الان خیلی از مجموعه داران معنیاش را می دانند و استفاده می کنند چون یک کلمه بین المللی است. مثل کلمه «post»، این کلمه در اصل از نام ایرانی گرفته شده، چراکه وقتی چاپار در ایران به وجود آمد نامه ها را روی «پوست» می نوشتند و بر همین اصل واژه «پستخانه» که الان استفاده می شود همان «پوستخانه» قدیم است که بین المللی شده و به پست تغییر پیدا می کند.

گفتید در 20 سالگی به فرانسه رفتید و یک روز خیلی اتفاقی عکس پدر پدربزرگتان در دست مردی که سر خیابان شانزه لیزه دستفروشی می کرد، می بینید و همین موضوع اولین جرقه جمع آوری اسناد تاریخی را در ذهن شما می زند. اما شما در اروپا زندگی می کردید و طبیعتا بعد از آن پیدا کردن این جور عکس و دستنوشته هایی به زبان فارسی چندان ساده نبوده. درست است؟

راستش بعد از مدتی به یک حراجی در فرانسه برخوردم که یکی دیگر از تصاویر پدر پدربزرگم در آنجا بود. موضوع برایم جالب شده بود و رفتم که دومین کارت پستال را هم بخرم، اما قیمت های این حراجی از 15 یورو شروع می شد، اما من کلا 65 یورو بیشتر نداشتم، قضیه برمی گردد به سال 2002 میلادی. با این پول باید تا آخر ماه خرجم را می دادم. خلاصه وقتی حراجی شروع شد رقم پیشنهادی من قبول نشد و قیمتش آن قدر بالا رفت که نتوانستم آن را بخرم. با ناراحتی از حراجی بیرون آمدم که مرد میانسالی جلویم را گرفت و سر صحبت را باز کرد: «دیدم در حراجی برای کارت پستال ایرانی دستت را بلند کردی اما چیزی هم نخریدی.» گفتم: «بله متاسفانه.» گفت: «می دانی! در دریا ماهی های زیادی است، ماهی های بزرگ.» با دست، خودش را نشان می داد و بعد به من اشاره کرد و ادامه داد: «ماهی های کوچک مثل تو.» می خندید و می گفت: «تا زمانیکه ماهی های بزرگ هستند جایی برای ماهی های کوچک نیست!» خندید و رفت. خیلی ناراحت شدم ولی به هر حال حرفش بی ربط هم نبود، خودم را سرزنش می کردم که اصلا کسی که پول ندارد آنجا چه کار می کند، اما همان موقع یک پیرزن فرانسوی به سمتم آمد و پرسید چرا چشمانت گریان است و من ماجرا را برایش تعریف کردم. گفت اشکالی ندارد من به تو یک کلید می دهم ولی یادت باشد گرگهای بزرگ زودتر از هر کسی آنجا می روند. آنها خیلی سحرخیز هستند اگر می خواهی موفق شوی، باید صبحهای زود و قبل از اینکه گرگها دخلش را بیاورند به این آدرس بروی. کلیدش آدرسی بود که منتهی می شد به یک بازار.

چه بازاری بود؟

یک بازار خیلی قدیمی که صبح های زود دلال ها با کامیون هایی از لوکزامبورگ و آلمان و کشورهای مختلف بار می آوردند و مشتریانی که سرِ بار می رسیدند، خرید بهتری می کردند. خود همان دستفروش ها و حتی حراجی ها هم خیلی از اجناس شان را از همین بازارها تهیه می کردند. نخستین بار ساعت 5 صبح به آنجا رفتم و اتفاقی یک آلبوم را که چند صفحه اش فقط کارت پستال ایرانی بود، پیدا کردم. به قیمت خیلی ارزانی هم خریدمش و از آن روز به بعد آخر هفته ها به آنجا می رفتم و هرازگاهی هم چیزی برای خریدن پیدا می کردم.

قیمت هایشان از حراجی ها ارزان تر بود؟

همان چیزهایی که در حراجی ها 50 تا 200 یورو به فروش می رسید در این جور جاها با قیمت 3 تا 5 یورو پیدا می شد.

گفتید از کودکی با تمبر آشنا بودید. همانطور که خودتان می دانید بحث تمبرهای تقلبی هم خودش ماجرایی دارد. این بازارها و اجناسشان قابل اعتماد بودند؟ منظورم این است که جنس تقلبی نداشتند؟

آن موقع ها یعنی حدود 20 سال پیش اجناس تقلبی خیلی کمتر بود. از آن گذشته دولت های خارجی اگر بدانند جایی، ارگانی، سازمانی یا بازاری در حال تقلب است به شدت برخورد می کنند؛ چون معتقدند که کسانی که جنس تقلبی می فروشند، خائن هستند و به فرهنگ و تاریخ آسیب می زنند. البته در کشور ما اینطور نیست الان هر روزه تمبرهای ایرانی را کپی می کنند و هیچ سازمان و ارگانی توجه جدی به این موضوع ندارد.

چطور تمبر اصل را از تقلبی تشخیص می دهید؟

باید حتما تمبر را لمس کنید؛ از روی رنگ، دندانه ها و جنسش مشخص می شود. برای همین هم برای تشخیص تمبر اصل از تقلبی از ذره بین های ضربدر 30 استفاده می کنند. طراحی تمبر خیلی تخصصی است از سال 1840 میلادی که اولین طرح دنیا طراحی شد تا همین 20، 30 سال پیش فقط مینیاتوریست ها می توانستند تمبر را طراحی کنند. البته امروزه این طرح ها با ابزارهای کامپیوتری طراحی می شوند.

یک موضوع جالب توجه این است که چطور کارت پستال ها و تمبرها و اقلام تاریخی ایران به بازارهای محلی و قدیمی کشورهای اروپایی رسیده است.

بله ولی پیدا می شدند. در اصل می شود گفت که من 99درصد مجموعه ام را از کشورهای خارجی خریده ام.

ولی باید سخت هم پیدا شده باشند. درست است؟

گاهی باید 200 کیلومتر مسیر را با قطار یا اتوبوس می رفتم برای یک حراجی یا نمایشگاه. خیلی وقتها هم چیزی پیدا نمی کردم و دست خالی برمی گشتم.

اگر شما کارت پستال ها و اسناد تاریخی را نمی خریدید، چه اتفاقی برای آنها می افتاد؟ منظورم این است که مشتری خارجی هم داشتند؛ اصلا به درد آدم های خارجی می خورد؟

بزرگترین خریداران فیلاتلیک ایران آشوری ها و کلیمی ها و ارامنه هستند. ثروتمندند، آدم های بسیار باهوشی هستند و بی رحمانه خرید می کنند؛ برای این که می دانند هر چیزی که به تاریخ برگردد چه ارزشی دارد.

اگر بخواهید کارت پستال یا تمبر و سندی را بخرید ولی قبل از شما یک نفر دیگر دستش را روی آن گذاشته باشد، چه می کنید؟

حراجی ها در اصل میدان جنگ هستند، هر کسی که پولدارتر و باهوش تر باشد، می تواند خرید کند؛ در غیر این صورت بازنده ای. من از نخستین باری که به حراجی رفتم و آن اتفاق برایم افتاد تا مدتها دیگر پایم را در حراجی ها نگذاشتم. اما بعدها پیش می آمد که مجبور شوم برای تکمیل مجموعه ام به حراجی ها سر بزنم. بنابراین گاهی در برابر یک کالایی که متعلق به تاریخ کشورت است باید بجنگی، نمی شود بگذاریم تاریخ از بین برود.

پیش آمده که برای تکمیل کلکسیونتان چیزی چشمتان را بگیرد و اهمیت هم داشته باشد اما نتوانید آن را بخرید؟

10 سال پیش، مُهر سفارت ایران در دوره قاجار که مربوط به شهر رم می شد را در یک حراجی از دست دادم.

چرا؟

پولم کافی نبود.

قیمتش چقدر بود؟

سال 2010 میلادی در یک حراجی به قیمت هزار و 300 یورو به فروش رسید. از این مهر فقط یک عدد در دنیا وجود دارد و دیگر مهر دومی وجود ندارد. فکر می کنید چرا فیلاتلیک کشور چین و انگلیس در دنیا مقام اول را دارند؟ چون می دانند چه ارزشی دارد و تاریخ برایشان مهم است. ضمن این که روزبه روز هم ارزش شان بیشتر می شود؛ یعنی حتی از طلا و ملک جلوتر است به شرطی که دانشش را داشته باشیم و بدانیم چه چیزی بخریم و چطور مجموعه داری کنیم. خیلی از بازاریان و طلافروش ها را می شناسم که به این کار علاقمند شدند ولی متأسفانه گیر دلالهای چرب زبان افتادند و بخش زیادی از ثروتشان هم از دست رفته است.

چطور این اسناد را نگهداری می کنید؟ چون طبیعتا نوشته ها و عکس های پاکت نامه ها یا کارت پستال ها به مرور زمان کمرنگ می شوند و حتی ممکن است از بین بروند.

آنهایی که در خانه ام نگهداری می کنم در جعبه های خیلی خاص و وکیوم شده هستند. جعبه هایی که ضد ضربه و ضد آب و ضد آتش و نور است؛ البته خیلی گران است ولی چاره ای نیست.

نگهداری این اسناد که هم ارزش تاریخی دارند و هم ارزش مادی خطرناک نیست؟

خانه من دو تا آدرس دارد؛ یکی آدرس دفتر کارم است و یکی دیگری خانه شخصی ام که کسی نباید بداند کجاست برای این که واقعا امکان دارد دزدیده شوند. البته اسنادی که خیلی مهم و باارزش تر هستند در صندوق امانات بانک نگهداری می شوند. هر چند که مجبورم سالانه مبلغ خیلی زیادی را به بانک پرداخت کنم. اما به هر حال اینها خیلی باارزش هستند؛ بطور مثال من یک کارت پستالی دارم که روی تمبرش یک error کار شده؛ یعنی اینکه تمبرش به هر دلیلی یا نصفه یا برعکس چاپ شده است. این کارت پستال را به من پیشنهاد 30 هزار یورویی داده اند با خودم فکر کردم که اصلا من این را بفروشم آیا می شود فردا بروم یک مغازه ای و مشابهش را بخرم؟! تاریخ تکرار نمی شود.

ظاهرا موزه لوور پاریس هم به شما پیشنهاد خریدن آیتم هایتان را داده بود. درست است؟

بله دو تا از آیتم های مجموعه ام را می خواستند. او پیرامون پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری می گوید: یکی از آنها مهر آقای لاورز، رئیس پستخانه و صندوق مالیه آذربایجان بود که خود من هم با سختی آن را از دهن شیر بیرون درآوردم و از یک مجموعه دار اتریشی خریده بودم. آیتم بعدی هم یک جعبه جراحی است با 110 تکه ابزار که مربوط به پزشکی می شود که در سال 1940 میلادی جراحی می کرده است.

چه مبلغی پیشنهاد دادند؟

او پیرامون پیشنهاد لوور به وارث سردار اسعد بختیاری می گوید: به قیمت نرسید، جوابم منفی بود. اگر جوابم مثبت بود تیم کارشناسی می فرستادند و بعد قیمت گذاری می شد. اما من جواب رد دادم، برای این که نکند رنگ دلارهای خارجی مرا وسوسه کند. زندگی خیلی کوتاه است. امروز زندگی می کنی تا بامداد، بعد از ساعت 12 زنگ ها به صدا درمی آیند و تا فردا هیچ تضمینی برای زنده بودن ما وجود ندارد. پس تلاش کنیم بهترین را زندگی کنیم. پاک ترین و صادق ترین باشیم. تلاش کنیم تا ساعت 12 شب کارنامه ای بگذاریم بی نظیر. تاریخ را نمی شود فروخت همانطور که زمان را نمی شود خرید.

خودتان کدام یک از آیتم های کلکسیونتان را بیشتر دوست دارید؟

آرشیو سردار اسعد بختیاری و بهادر پسرش. آرشیوی از شناسنامه، مهرها، اسناد مکتوب و اسناد وزارت جنگ در آن دوران.

این اسناد چطور در خارج از کشور بودند؟

وقتی سردار بهادر برای تحصیل به خارج از کشور می رود اسناد زیادی را با خودش می برد و در آنجا نگهداری می کند. بعد از مرگش وصیت می کند که این اسناد به یک شخص دیگری برسد و چون اینها اسناد خانوادگی من هستند از طریق مادرم به دست من رسید.

می دانم که شما در حال حاضر ساکن کشور بلژیک هستید، اما در سالهای اخیر چندین بار در ایران نمایشگاه برگزار کردید. در ایران چقدر از کار شما استقبال می شود؟

من تقریبا سالی دو تا سه بار به ایران می آمدم که کار فرهنگی انجام دهم. طبیعتا برای یک جوانی که نه آشنا دارد و نه کسی را می شناسد، کار خیلی سختی بود. یادم است 6 سال پیش به سازمان دولتی رفتم و گفتم می خواهم نمایشگاه برگزار کنم. خیلی مودبانه مرا بیرون کردند و گفتند حالا با شما تماس می گیریم و هیچ وقت هم کسی به من زنگ نزد. البته این حرف پدربزرگم همیشه در گوشم است: «غرزدن ساده است. به من بگو تو چه کاری کردی؟ تو به عنوان یک جوان چه کرده ای برای تغییر و پیشرفت؟ کارنامه ات خالی است. زیاده گویی نکن! هر زمان کارنامه ات پر بود بیا و با من بحث کن تا با جان و دل بشنوم.» این حرف همیشه آویزه گوشم بود. امروز برای همین دوباره در ایران هستم و دلسرد نشدم. تلاش کردم و حالا هم توانستم به لطف دوستان در موزه پست و ارتباطات نمایشگاه برگزار کنم. بنابراین یاد گرفتم غر نزنم و شکایت نکنم. فقط عمل می کنم تا کارنامه خودم خالی نماند.