مشاهده داغ قوانین مالکیتی بر دل میراث جهانی یزد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، مشاهده داغ قوانین مالکیتی بر دل میراث جهانی یزد صورت پذیرفت.

قضیه چیست؟

بافت تاریخی یزد که چند وقتی است در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده، از میراث ارزشمند این سرزمین محسوب می شود که تا قبل از شیوع بیماری کرونا با رونق گردشگری، حال و هوای خوبی پیدا کرده و بوی کاهگل از هر کوچه و پس کوچه آن به مشام می رسید.

مردم برای مرمت خانه هایی که تا چند وقت پیش برایشان ارزشی نداشت، به تکاپو افتاده بودند اما در همین عرصه و حریم بافت ثبت جهانی، ویرانه ها و خانه هایی مخروبه یا در آستانه ویرانی هستند که نه تنها وجهه بافت جهانی را نازیبا کرده بلکه ناامنی در بافت جهانی از بستر چنین فضاهایی تاثیر گرفته است.

علاوه بر این، پیوستگی بافت تاریخی یزد این نگرانی را ایجاد کرده که بدنبال تخریب یک بخش، سایر بخشهای دیگر نیز تخریب شده و آسیب ببینند، لذا مسئله حفظ بافت جهانی یزد چنان اهمیت دارد که هر نوع تخریب و آسیب به این بافت می تواند، مهمترین بستر و زیرساخت گردشگری یزد را از بین ببرد.

رونق گردشگری بهترین راهکار برای حفظ بافت های تاریخی

محمدرضا دشتی اردکانی، رئیس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه عمده مشکلات بافت مربوط به رها شدن برخی از خانه های تاریخی آن است، اظهار می کند: برخی از خانه ها و اماکن رهاشده ی موجود در این بافت دارای مالکیت چندگانه و موروثی هستند که باید برای جلوگیری از تخریب آنها راهکاری اندیشیده شود و در واقع معتقد هستم این مسئله نیازمند عزمی ملی برای تعیین تکلیف این خانه هاست.

وی با بیان اینکه رونق بافت های تاریخی و افزایش جذابیت های گردشگری برای سرمایه گذاران می تواند عامل نجات این بافت تاریخی باشد، می گوید: قبلاً تجاربی مانند تبدیل خانه ها به مجتمع های مسکونی تا ارائه یارانه های دولتی برای حفظ زندگی و انتقال برخی از مجموعه های دولتی و نیمه دولتی به بافت های تاریخی وجود داشت، اما هیچ کدام به اندازه توسعه گردشگری نمی تواند این میراث جهانی را پویا نگه دارد.

دشتی اردکانی که معتقد است که تجربه یزد می تواند تجربه خوبی برای بافت های تاریخی کشور باشد، می گوید: باید با توسعه گردشگری بتوانیم این بافت های ارزشمند را حفظ کنیم و دستگاه های متولی به توسعه گردشگری و رونق کمک کنیم چرا که بافتی که رونق و مخاطب خاص و عمده پیدا کند، بهسازی، بازسازی و حتی نوسازی آن نیز تسریع می شود.

وی پیرامون مشاهده داغ قوانین مالکیتی بر دل میراث جهانی یزد عنوان می کند: ثبت جهانی یزد حساسیت موضوع را افزایش داده، اما تخریب فعلی بافت های تاریخی، بحث و دغدغه جدی در سطح کشور است.

مشکلات مالکیتی عمده معضل مرمت خانه های تاریخی

نماینده اردکان در مجلس شورای اسلامی در مورد تخریب و مشکلات موجود در بافت های تاریخی می گوید: یکی از دلایل رها شدن، تخریب یا رسیدگی نشدن برای مرمت از سوی صاحبان خانه های تاریخی بدلیل بحث های فوت صاحب اصلی و قرار گرفتن ملک در مشکلات ارث و ورثه یا مالکیت چند نفر بر یک بنا و گاها نیز فوت یکی از وراث و تقسیم آن به وراث دیگر است که باعث شده تا تعداد مالکان یک بنا زیاد شود و عملا تصمیم گیری و اقدام برای خود مالکان سخت شده یا ارزش مادی نداشته باشد.

وی اضافه می کند: از سویی برای خرید یا تملک این بناها، روبرو شدن با تعداد زیادی از مالکان بسیار سخت و گاها ناممکن می شود، چرا که نمی توان با یک یا چند صاحبان این مسئله را پیش برد.

دشتی اردکانی به غفلت از قوانین حریم آثار ثبتی و میراث فرهنگی اشاره می کند و می گوید: متاسفانه دیده می شود که این مسئله از طریق مردم و گاها بخش های دولتی و نهادهای مردمی و خیریه و سایر بخشها رعایت نمی شود، به این معنا که قوانینی وجود دارند که رعایت نمی شوند.

وی ادامه می دهد: بعضا مشکل از این جا نشات می گیرد که فرد مالکیت بخشی از بنا را بر عهده دارد و با توجه به متناسب نبودن قیمت بخشهای دیگر این ملک، توان خرید آن را برای مرمت یا بازسازی ندارد.

نبود انگیزه در احیا و زندگی در بافت های تاریخی

این مسئول تمایل افراد به ایجاد خانه های نوساز را عاملی برای نبود انگیزه مرمت و حفظ خانه های بافت های تاریخی می داند و می گوید: اگر ملک فرد قابلیت تبدیل شدن به بنایی برای زندگی را نداشته باشد یا فرد به دنبال ایجاد خانه ای نوساز باشد، رغبتی برای احیا و بازسازی بنا نمی ماند.

وی با بیان اینکه الزام به اجرای قوانین موجود توسط دستگاه های متولی مسئله جدی دیگری در حوزه گردشگری است، تصریح می کند: این حساسیت باید اولا برای دستگاه های متولی ایجاد شود، از طرفی زیرساختها و نیازهای ساکنین بافت های تاریخی باید تامین شود تا فرد انگیزه زندگی در این بافت را داشته باشد.

سید مصطفی فاطمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با بیان اینکه قوانین کشور ما با سایر کشورها متفاوت است، می گوید: شرایطی مانند تعلق گرفتن مالیات و مصادره توسط شهرداری ها و سایر گزینه هایی که در کشورهای دارای بافت تاریخی وجود دارد، بعضا نمی تواند در کشور ما اجرایی شود اما می توان برای آن راهکارهایی پیدا کرد.

وی با بیان اینکه علی رغم وجود قوانین قوی میراث فرهنگی در حوزه مسائل حقوقی مربوط به بافت تاریخی، چالش های دیگری نیز وجود دارد، می گوید: متولی بافت تاریخی یک ارگان نیست، اما در صورتیکه بخش یا قسمتی از آن تخریب شود، باید با قوانین و ضوابط مشخصی ورود و مسئله را پیگیری کنیم.

فاطمی در مورد ممانعت از تخریب در بافت تاریخی، تصریح می کند: اگر بنایی به طور عمد تخریب شود، به این مسئله ورود و به سرعت شکایت می کنیم اما اگر تخریب از جانب عوامل طبیعی باشد، به فرد اخطار داده و مالک موظف به رسیدگی عاجل به بناست اما مسئله اصلی نبود قانونی الزام کننده برای مالکان این بناها و خانه های تاریخی است.

ظرفیت قانون گذاری مجلس برای نجات بافت های تاریخی

فاطمی به ظرفیت مجلس در زمینه قانونگذاری و نظارت بر اجرای قانون اشاره می کند و می گوید: مجلس ظرفیت گسترده ای در حوزه اصلاح، وضع و نظارت بر قانون دارد، لذا خواسته اصلی در این باره، اجرای قوانین وضع شده در زمینه هزینه کرد و بازسازی از سوی ارگانهای متولی بناهای تاریخی مانند اداره اوقاف است.

وی در رابطه با مسائل مربوط به مالکیت ابنیه تاریخی یزد نیز اظهار می کند: کمتر بنای مجهول المالکی در بافت تاریخی یزد وجود دارد و تقریبا اکثر این بناها و خانه ها مصادره یا به مالکیت میراث فرهنگی درآمده است، ولی مشکل بافت ویران و تخریب شده مربوط به خانه ها و بناهای چند مالکیتی است که در حقیقت امکان سلب مالکیت از نظر قانونی برای آنها وجود ندارد و باید در این باره مجلس تدابیر لازم را در این زمینه داشته باشد.

عمده مشکلات بافت مربوط به رها شدن برخی از خانه هاست که مالکیت چند گانه و موروثی دارند که قاعدتا باید برای این خانه ها راهکاری اندیشیده شود و این نیازمند عزم ملی در این باره است.

راهکار دیگر برای رونق بافت های تاریخی، افزایش جذابیت های گردشگری برای سرمایه گذاران است، البته راهکارهای مختلفی در بافت تاریخی یزد تجربه شده که از تبدیل خانه ها به مجتمع های مسکونی تا یارانه های دولتی برای حفظ زندگی و انتقال برخی از مجموعه های دولتی و نیمه دولتی به بافت را می توان نام برد، اما هیچ یک به اندازه توسعه گردشگری نتوانسته این بافت را پویا کند لذا، شاید تجربه یزد بتواند تجربه خوبی برای دیگر بافت های تاریخی کشور باشد تا با توسعه گردشگری از آن حفاظت شود.