جاده ابریشم و مسیرهایی شگفت انگیز برای تجربه سفر زمینی

برای بسیاری از گردشگران حال حاضر، جاده ابریشم Silk Road در افقی دور گم شده و جذابیت باستانی خود را از دست داده است؛ اما زمانهای در گذشته یعنی بین سالهای 120 پیش از میلاد مسیح تا 1450 پس از میلاد مسیح، این جاده مهمترین مسیر تجاری روی سیاره زمین بشمار می رفت. برای قرنهای متمادی، تاجران مختلف آسیایی و اروپایی با سفر در جاده ابریشم و شبکه مسیرهای شگفت انگیزش، نه تنها بارهای ابریشم، جواهرات و ادویه جات را با خود حمل کردند؛ بلکه ایده های مذهبی، طراحی های هنری و تکنولوژی های انقلابی را نیز از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال دادند. بنابراین، سفر در این جاده و قدم گذاشتن بر جای پای این افراد، یکی از عالی ترین و بزرگترین تجربیات سفر در جهان بشمار می رود.

امروزه بسیاری از آثار جاده ابریشم Silk Road در کشورهایی که این جاده از آنها عبور می کرده است، قابل مشاهده هستند و توسعه یافتگی و ثروتمند شدن شهرهای موجود در این مسیر، یکی از کوچکترین این آثار محسوب می شود. با سفر در جاده ابریشم Silk Road، چه در بازارهای بی انتهای شهر تبریز در ایران به گشت و گذار مشغول شوید؛ چه کوچه های پر پیچ و خم شهر بخارا را در هنگام غروب آفتاب بپیمایید یا در یک خیمه چوپانی در ارتفاعات کوه های پامیر Pamir Mountains از خواب برخیزید، با کندوکاو و وقت گذرانی در شهرهای باستانی و مناظر طبیعی این جاده می توانید ببینید این شبکه مسیرها چگونه در گذشته به کشورهای واقع در خاورمیانه، آسیای مرکزی و چین جان تازه ای می داده است.

برای بسیاری از ما، جاده ابریشم Silk Road مجموعه ای از تصاویر کاروانهای شتر، تاجران دارای عمامه، عبور از صحراها و شهرهای دنج کویری بوده و حتی، امروزه بسیاری از این صحنه ها در این جاده قابل مشاهده هستند. سفر کردن در این مسیر باستانی، سفری به درون تاریخ است. در این مسیر، گنجینه های عالی از هنر بودایی و معماری اسلامی را از نظر خواهید گذراند، از میان شهرهای ویرانه ای که در گذشته توسط مارکوپولو Marco Polo و چنگیز خان Genghis Khan مورد بازدید قرار گرفته بوده اند، خواهید گذشت و از وحشی ترین و سخت ترین مناظر طبیعی قاره آسیا عبور خواهید کرد. در این نوشتار قصد داریم مسیرهای شگفت انگیز برای تجربه سفر زمینی در مسیر جاده ابریشم را به شما معرفی کنیم. پس، با ما همراه شوید.

ایران: جاده ابریشم پارسی

پیمودن مسیر پارسی جاده ابریشم Silk Road در ایران در حدود 21 روز بطول می انجامد. این مسیر از تبریز به تهران، سپس به قم، اصفهان، یزد، شیراز، مشهد و در نهایت کاروانسرای رباط شرف Rabat-i-Sharif در شهر سرخس کشیده شده و جالب ترین و بهترین بخشهای آن معماری ایرانی، بناهای تاریخی و شهرهای فوق العاده منحصر بفرد هستند. با قدم گذاشتن در این مسیر، قدم بر جای پای مارکوپولو Marco Polo می گذارید، کشور تماشایی ایران را می پیمایید و از معماری فوق العاده پارسی دیدن می کنید.

مسیرهای متعددی در سرتاسر ایران وجود دارند که بخشی از جاده ابریشم Silk Road بشمار می روند. اگر از سمت ترکیه به ایران سفر می کنید، بهتر است شهر آذری زبان تبریز را به عنوان اولین ایستگاه انتخاب کنید؛ در این شهر هم می توانید با بازدید از بازار سرپوشیده، عظیم و مشهور این شهر به خرید فرش بروید و هم از مسجد آبی Blue Mosque دیدن کنید. سپس، می توانید با قطار شبانه به پایتخت بزرگ این کشور، تهران سفر کنید؛ تهران شهری مدرن است که روی شهر قدیمی ری، از بخشهای قدیم جاده ابریشم Silk Road ساخته شد. از تهران، می توانید سفری هم به بخشهای جنوبی مسیر جاده ابریشم Silk Road که تاجران را به خلیج فارس Persian Gulf و مسیر آبی تجارت در قرن پانزدهم می رساند، داشته باشید.

اما اگر به اندازه کافی وقت انجام این سفر زمینی طولانی را ندارید، می توانید به شهر قم، شهر پراز معماری کلاسیک پارسی یعنی اصفهان و مرکز باستانی زرتشتی ها یعنی یزد سفر کنید؛ همچنین می توانید سری هم به شیراز که زمانی در گذشته پایتخت قدرتمند پارسها یعنی پرسپولیس در آن قرار داشت و هم اکنون ویرانه ای از آن به جای مانده، بزنید. از شیراز بهتر است به وسیله هواپیما به مشهد بروید؛ البته اگر واقعا قصد داشته باشید پا در جای پای مارکوپولو، مردی که 1500 کیلومتر در سرتاسر ایران و از میان دشت لوت Dasht-i-Lut Desert سفر کرد، بگذارید، می توانید سفر زمینی را در پیش بگیرید. شهر مشهد جایگاه مسجد گوهرشاد Mosque of Gohar Shad که مربوط به دوران تیموریان بین سالهای 1370 تا 1507 میلادی است و حرم امام رضا Imam Reza هست.

اگر از آن دسته علاقمندان به ادبیات پارسی هستید، همچنین می توانید یک روز از سفر خود را به بازدید از دو آرامگاه از دو شاعر بزرگ و کلاسیک شعر پارسی، یعنی آرامگاه ابوالقاسم فردوسی Abolqasem Ferdowsi و آرامگاه عمر خیام Omar Khayyam که به نوبت در شهرهای توس و نیشابور دفن شده اند، بروید. در نهایت، اگر دلتان می خواهد طعم واقعی سفر در جاده ابریشم Silk Road را حس کنید، به مسیر خود تا مرز ایران و ترکمنستان ادامه دهید و از کاروانسرای قرن دوازدهمی رباط شرف Rabat-i-Sharif که در نزدیکی شهر سرخس قرار گرفته و یکی از شاهکارهای هنر معماری ایرانی بشمار می رود، بازدید کنید. در این مکان باستانی می توانید اصطبل های اسبها، انبارهای ویژه بارهای کاروانها و اتاقهای تاجران را ببینید.

قرقیزستان: خیمه های مغولی و دره های کوهستانی

پیمودن این بخش از جاده ابریشم Silk Road نزدیک به 14 روز طول می کشد. مسیر آن از شهرهای بیشکک، کاراکول، کوشکور، نارین، تاش رباط، تنگه توروگارت و شهر کاشغر در چین یا اوش در قرقیزستان می گذرد و بهترین و جالب ترین بخشهای آن مناظر کوهستانی، اقامت در خانه های روستایی، اسب سواری، جنگل نوردی و ملاقات با مردم محلی هستند. شبکه تاثیرگذار خانه های روستایی ویژه اقامت گردشگران این مکان را به یک نقطه آسان برای تجربه زندگی مردم محلی تبدیل کرد.

بهتر است سفر خورد را با بازدید از برخی جاذبه های گردشگری پایتخت قرقیزستان یعنی بیشکک آغاز کنید؛ از موزه هنرهای عالی Museum of Fine Arts تا مجسمه پهلوان و قهرمان ملی این کشور مناس Manas. سپس، با اتومبیل خود یا خودرویی که کرایه کرده اید، به سمت شرق بروید تا به مناره بورانا Burana تا دریاچه ایسیک کول Issyk Kul که یک دریاچه کوهستانی است و با قله های پوشیده شده از برف تیان شان احاطه شد، برسید.

شهر کاراکول در سمت شرق بخاطر وجود مسیرهای کوتاه و عالی در میان دره های کوهستانی و اقامتگاه های موجود در دره آلتین آراشان Altyn Arashan Valley یا مسیر سه روزه به دریاچه کوهستانی آلاکول Ala Kul یک محل اقامت فوق العاده بشمار می رود. از این شهر به سمت جنوب و شهر کوشکور یکی از بهترین نقاط برای گردشگران سفر کنید. در این منطقه می توانید یک مسیرگردی شگفت انگیز با اسب در اطراف دریاچه کوهستانی سونگ کول Song Kul که مملو از خیمه های مغولی است، داشته باشید و با چوپانها وقت بگذرانید. سپس، از نارین بگذرید و از کاروانسرای تاش رباط Tash Rabat که بنای ویژه دوران جاده ابریشم Silk Road است و در میان یک دره واقع شده، دیدن کنید.

آنگاه در اردوگاه های خیمه ای شب را به صبح بگذرانید و صبح روز بعد کمی کوهنوردی کنید تا بتوانید چشم اندازهای خیره کننده دریاچه شاتیر کول Chatyr Kul را تماشا نمایید. از اینجا تا گردنه توروگارت Torugart Pass تنها به اندازه دو ساعت رانندگی فاصله دارید. این گردنه مرزی تماشایی در کوهستانهایی که تا کاشغر در کشور چین کشیده شده اند، قرار دارد. توصیه می شود این مسیر را بین ماه های می و اکتبر و زمانی که هوا خوب است، بپیمایید. اگر قرار نیست از مرز رد شوید و سفرتان را تا درون چین ادامه دهید، جاده را به سمت جنوب غربی تا نارین و کازارمان ادامه دهید و خود را به شهر باستانی اوش که دارای یک بازار بزرگ است، برسانید.

تاجیکستان و قرقیزستان: شاهراه پامیر

پیمودن این مسیر نزدیک به 14 روز بطول می انجامد. این مسیر از شهر دوشنبه، خاروغ، ایشکاشیم، مرغاب، سری تاش و ایرکشتام می گذرد و بهترین بخشهای آن چشم اندازهای کوهستانی، مسیرهای مختلف سفر زمینی، ماجراجویی، جنگل نوردی، دوچرخه سواری و اقامت در خیمه ها هستند. شاهراه پامیر Pamir Highway در مرز افغانستان، به عنوان یکی از چشم نوازترین شاهراه های کوهستانی در جهان شناخته می شود و قسمتی از بخشهای شمالی جاده ابریشم Silk Road بشمار می رود.

سفر خود را از شهر دوشنبه آغاز کنید و یک سفر خوش منظره دو روزه به خاروغ داشته باشید؛ در این نقطه است که می توانید وارد شاهراه پامیر Pamir Highway شوید. در حقیقت به منطقه خودمختار کوهستانی بدخشان قدم می گذارید که ورود به آن نیاز به مجوز مخصوص دارد. از این نقطه، بهترین انتخاب این است که یک جیپ مربوط به دوره شوروی سابق کرایه کنید و به سمت جنوب و شهر ایشکاشیم در مرز افغانستان بروید. مارکوپولو Marco Polo در قرن سیزدهم میلادی در این منطقه سفر کرده و هنوز هم می توانید قلعه و دژهای دوران جاده ابریشم Silk Road که مربوط به دوره مارکوپولو Marco Polo هستند را در این مسیر ببینید.

چشم اندازهای مرزی تا مرز افغانستان و رشته کوه هندو کوش Hindu Kush واقعا فوق العاده هستند. اگر به شمال و شاهراه پامیر Pamir Highway بازگردید، وارد فلات مرتفع پامیر Pamir که مملو از درختان است و دریاچه ای شفاف و دسته های مختلف خیمه ها در اطراف آن وجود دارند، می شوید. برنامه های توریستی ویژه که در شهر مرغاب وجود دارند می توانند به شما کمک کنند تا در یکی از زیباترین، دور افتاده ترین و کم بازدیدترین نقاط مرتفع آسیا به گشت و گذار و کندوکاو مشغول شوید.

سپس، می توانید به سمت شمال بروید، از کنار دریاچه های عمیق آی رنگ و قله های مرتفع پامیر عبور کنید و به ساری تاش در قرقیزستان وارد شوید. اگر به سمت غرب بروید، می توانید چشم اندازهای قله 7134 متری لنین Lenin را تماشا کنید. سپس، به سمت شرق بروید تا سفر خود را در منطقه زیبا و طبیعت وحشی گردنه ایرکشتام Irkeshtam Pass که در مرز با چین قرار دارد، به پایان برسانید.

ازبکستان و ترکمنستان: واحه های آسیای مرکزی

پیمودن این مسیر بین ده تا هجده روز طول می کشد. این مسیر از شهرهای تاشکند، سمرقند، بخارا، خیوه، کهنه گرگانج Konye Urgench، دروازه، عشق آباد و مرو می گذرد و جالب ترین بخش های آن، معماری اسلامی، شهرهای بیابانی، بازارها و فرهنگ مردم محلی هستند. ازبکستان با نقاط کلاسیکی مانند سمرقند، بخارا و خیوه، قلب معماری جاده ابریشم Silk Road در آسیای مرکزی بشمار می رود. تاشکند ارزش یک یا دو روز از سفر شما را دارد. این زمان تنها برای بازدید از موزه ها و دیدن قدیمی ترین قرآن جهان کافی است.

از این شهر می توانید به وسیله قطار سریع السیر و در عرض دو ساعت به شهر دیگری که از نظر معماری تاثیرگذارتر و چشم نوازتر است، یعنی شهر سمرقند بروید؛ شهر گنبدهای درخشان آبی رنگ که سفر زمینی در جاده ابریشم Silk Road را برایتان جالب و هیجان انگیزتر خواهد کرد. دو روز در این شهر اقامت کنید تا بتوانید به بازدید از میدان راجستان Registan Square بروید؛ کاشی های آبی رنگ و باشکوه آرامگاه شاه زنده Shah-i-Zinda را ببینید و از آرامگاه تیمور لنگ Tamerlane که چهره و شکل این شهر را بیش از هر کسی تغییر داد، دیدن کنید؛ در فاصله چند ساعتی (به وسیله قطار)، شهر بخارا قرار گرفته است؛ شهری که بازدید از آن نیاز به زمان طولانی تری دارد.

سه روز کامل از سفر زمینی خود را به گشت و گذار در قلعه امیر (ارگ بخارا) Ark of Bukhara و تماشای چشم اندازهای زیبای شهر قدیم از بالای مناره کالیان Kalon Minaret بگذرانید. تالارهای قدیمی مخصوص تجارت در این شهر برای اینکه بتوانید مفهوم تجارت در جاده ابریشم Silk Road و خرید فرش ابریشمی بخارایی یا پارچه های گلدوزی و سوزن دوزی شده ازبک را حس کنید، بسیار مناسب هستند. از بخارا می بایست یک سفر زمینی 6 ساعته داشته باشید تا به خیوه برسید؛ شهری با دیوارهای قدیمی که مانند یک قلعه شنی عظیم در افق نمایان می شود.

از اینجا می توانید با پرواز بعدی به تاشکند بازگردید؛ اما اگر زمان دارید، بد نیست سری هم به ترکمنستان کم گردشگر بزنید. سعی کنید به بازدید از نقاطی مانند دروازه جهنم که یک گودال عظیم پر از آتش است و دهه ها بوده که از تراوش گاز طبیعی می سوزد، بروید. سپس به سمت جنوب و پایتخت کشور، یعنی عشق آباد که سبک معماری آن ترکیب عجیبی از معماری لاس وگاس و پیونگ یانگ است، سفر کنید. اگر به تاریخ علاقمند هستید، توصیه می شود سری هم به ویرانه های کهنه گرگانج Konye Urgench در مرز ازبکستان و شهر مرو که تا زمان ویران شدن به دست مغولها در قرن سیزدهم میلادی، دو عدد از بزرگترین شهرهای اسلامی جهان بوده اند، بزنید.

استان شین جیانگ در چین: کاشغر و جاده ابریشم جنوبی

پیمودن این بخش از جاده ابریشم Silk Road نزدیک به 14 روز بطول می انجامد. این مسیر از کاشغر، تاشکورگان، ختن، کوچا و تورفان می گذرد و بهترین بخشهای آن، شهرهای قدیمی، غذاهای محلی، مناظر بیابانی، فرهنگ اویغور و بازارهایش هستند. استان غربی چین که شین جیانگ Xinjiang نام دارد، یکی از جالب ترین نقاط این کشور و خانه مردم اویغور بشمار می رود. سفر زمینی خود را از کاشغر که زمانی در گذشته نقطه مرزی بین امپراطوری های بریتانیایی، روس و چینی بشمار می رفت، آغاز کنید. امروزه می توانید به وسیله قطار یا هواپیما از اورومچی به این نقطه از چین سفر کنید یا از گردنه های کوهستانی پر هیجان از کشورهای قرقیزستان، تاجیکستان یا شاهراه قره قروم Karakoram Highway در پاکستان به آن وارد شوید.

بیشتر گردشگران طوری سفر زمینی خود را زمان بندی می کنند تا با یکشنبه بازار شلوغ این منطقه و بازار حیوانات آن که مملو از خریداران و فروشندگان مختلف هست، همزمان باشد. توصیه می کنیم یک نیم روز از سفر زمینی خود را به گشت و گذار در محله اویغورها که یک قوم ترک زبان متعلق به ایران باستان هستند، بگذرانید و از فروشگاه های سازهای سنتی موسیقی و دکه هایی که بستنی و خوراکی های محلی به فروش می رسانند، خرید کنید. طرفداران مناظر کوهستانی نیز می بایست حتما سفر شبانه ای به دریاچه کاراکول Lake Karakul که یک دریاچه مرتفع در کوه های موستاق آتا Muztagh Ata به ارتفاع 7546 متر و قونگورداغ Kongur Tagh به ارتفاع 7719 متر است، داشته باشند.

وقتی به کاشغر باز می گردید، می توانید جاده ابریشم Silk Road جنوبی را تا ختن دنبال کنید و به بازدید از یکشنبه بازار فوق العاده دیگری در این منطقه بروید. در این منطقه می توانید تراشیده شدن جواهرات و بافته شدن ابریشم را به روشهایی که از بیش از دو هزار سال قبل حفظ شده اند، تماشا کنید. باستان شناسان تازه کار می توانند در استوپای بودایی راواک Rawak و ویرانه های شهرهای یوتکاند Yotkand و ملک آباد Melikawat که مربوط به دوران طلایی جاده ابریشم Silk Road هستند، به گشت و گذار مشغول شوند.

اتوبوس های شبانه از ختن، شما را در یک سفر 13 ساعته از میان صحرای تکله مکان به کوچا می برند و مطمئن می شوند این روز از سفر شما تحت تاثیر گرمای صحرا قرار نگیرد. در این منطقه می توانید به بازدید از غارهای بودایی کیزیل Kizil بروید و در ویرانه استوپاها و معابد 1500 ساله سوباشی Subashi که در 20 کیلومتری خارج شهر قرار دارند، به گشت و گذار بپردازید. قطارهای شبانه، سفر طولانی به تورفان را قابل تحمل تر می سازند، چرا که این شهر، کم ارتفاع ترین و گرمترین شهر این منطقه و در عین حال خوشایندترین آنان است. بنابراین، توصیه می کنیم از سفر به این منطقه در ماه های ژوئیه و آگوست خودداری نمایید.

شما به آسانی می توانید چند روز از سفر زمینی خود را در این نقطه از کشور چین بگذرانید؛ از شهرهای ویرانه قره خواجه Karakhoja و یارخوتو Yarkhoto دیدن کنید و به بازدید از غارهای بودایی بزکلیک Bezeklik و مناره امین Emin Minaret که 44 متر ارتفاع دارد و به سبک آسیای مرکزی ساخته شد، بروید؛ این مناره یک مثال عالی برای به نمایش گذاشتن این حقیقت است که چگونه تاثیرات فرهنگهای مختلف در امتداد جاده ابریشم Silk Road پخش شده اند.

چین غربی: جاده ابریشم چینی

پیمودن این بخش از جاده ابریشم Silk Road نزدیک به 11 روز بطول می انجامد. این مسیر از شهرهای اورومچی، دون هوانگ، جیایوگوان، ژانگی، لانژو و شی آن می گذرد و بهترین بخشهای آن هنر بودایی، معابد، بیابان، غذاهای محلی، بناهای تاریخی و قطارهایش هستند. سفر با قطار در چین غربی از میان عالی ترین گنجینه های هنری جاده ابریشم Silk Road، قلعه ها و دژها، صومعه خانه ها و ارتش مشهور تراکوتا Terracotta می گذرد.

قطارهای شبانه شما را از مرکز حمل و نقل اورومچی در استان شین جیانگ Xinjiang، نزدیک به 1000 کیلومتر آن طرفتر به استان گانسو Gansu و لیوآن Liuyuan می برند. در این منطقه هم دو ساعت طول می کشد تا اتوبوسها شما را به دون هوانگ و غارهای بودایی موگای Mogao که به غار هزار بودا Thousand Buddha نیز شهرت دارند، برسانند. علاقمندان به تاریخ نیز ممکن است دلشان بخواهد 90 کیلومتر به سمت غرب و گردنه یومان Yumen Pass بروند؛ نقطه ای که یک برج قدیمی فرسوده در آن قرار گرفته است؛ نقطه ای که زمانی در گذشته یک چهارراه مهم برای جاده ابریشم Silk Road شمالی و جنوبی محسوب می شد.

قطارها از ایستگاه دون هوآنگ یک مسیر 5 ساعته را می پیمایند تا شما را به جیایوگوان برسانند؛ جایی که قلعه عظیم شهر و غربی ترین نقطه دیوار بزرگ چین China’s Great Wall حس پایان یک امپراطوری را در شما بیدار می کنند. در این مکان، مجرمان و بوروکرات های نامحبوب از کشور چین اخراج و به سرزمین بربرها در غرب تبعید می شده اند. در این منطقه جاده ها و ریلهای راه آهن پر پیچ و خم هستند، چرا که مسیر آنها از میان رشته کوه ها می گذرد. شهر ژانگی ایستگاهی است که حتما می بایست در آن توقف کنید و از مجسمه 34 متری بودا که در کتاب خاطرات مارکوپولو Marco Polo نیز از آن نام آورده شده و مجسمه خود مارکوپولو Marco Polo بازدید نمایید.

برای اینکه سفر زمینی تان کمی ماجراجویانه تر شود، یک سفر یک روزه به صومعه خانه ماتی سی Mati Si Monastery که یک بنای خارق العاده تراش داده شده در یک صخره عظیم است، داشته باشید. سفر قطاری 5 ساعته از ژانگی شما را به لانژو می رساند. این شهر در واقع یک مرکز جابجایی در کنار رودخانه زرد Yellow River است؛ اما می توانید برخی یافته های مربوط به جاده ابریشم Silk Road را در موزه استانی آن ببینید یا یک سفر یک روزه با قایق به غارهای بودایی در معبد بینگ لینگ Bingling Temple داشته باشید. پایان سفر زمینی شما دقیقا مانند خود جاده ابریشم Silk Road فوق العاده است؛ در نهایت به شی آن در استان شاآنشی Shaanxi می رسید.

در دوران طلایی جاده ابریشم Silk Road، گردشگران و تاجران مسافر این شهر را با نام شانگان می شناختند؛ شهری که پایتخت اصلی امپراطوری چین، جایگاه معابد امپراطور چین شی هوانگ Qin Shi Huang و ارتش مشهور تراکوتا Terracotta بشمار می رفت. در اطراف دیوارهای شهر و منطقه جالب مسلمانان چینی قدم بزنید و به تماشای پاگودای غاز وحشی بزرگ Wild Goose Pagodas بروید. این پاگودا برای برگزاری مراسم خاص و نگهداری از تندیسکهای بودا که در امتداد جاده ابریشم Silk Road حمل شده و به این پاگودا آورده شده بودند، ساخته شد.