کاشان | زیباترین شهر کویری در مرکز ایران

فرهنگ و تمدن گذشته ی ما بخشی از افتخارات ماست، که به توالی قرون از اندیشه و هنر نیاکان ما باقی مانده است. آثار تاریخی و کهن هر جامعه به منزله ی برگی از شناسنامه و هویت آن جامعه است. شهرستان کاشان تقریبا در ناحیه ی مرکزی ایران قرار دارد که یکی از شهرستان های استان اصفهان به شمار می رود. شهرستان کاشان از طرف شمال به استان قم از جنوب به شهرهای دیگر استان از شرق و شمال شرقی به دشت کویر، از جنوب شرقی به اردستان و از غرب به محلات و گلپایگان محدود است. ارتفاع آن به طور متوسط در حدود 945 متر از سطح دریا می باشد. شهرها و روستاهایی که در دامنه کوه های اطراف شهرستان کاشان قرار دارند، عموما دارای آب و هوای معتدلی هستند، ولی به جهت زمین های شوره زار و کویر مرکزی ایران در سمت شمال و شرق آب و هوا به نسبت دیگر نقاط گرم و خشک است. با همگردی برای اطلاعات بیشتر از سفر به کاشان ، تور کاشان و دیدنی های شهر کاشان همراه ما باشید.

ریشه یابی نام کاشان

ریشه یابی لغت کاشان همواره موضوع تحقیق محققان بوده است. برخی محققین آن را کی آشیان (بدلیل وجود اولین خانه ها و بناها در کنار چشمه فین) به معنی خانه و جایگاه پادشاهان دانسته، بعضی دیگر آن را کاه فشان ذکر می کنند، یعنی برای احداث حصار و باروی شهر، اول با کاه علامت گذاشته اند و بعد حصار و بارو را ساخته اند. در برخی از منابع آمده، هر محله از کاشان دارای حصار جداگانه بوده و در نهایت نام کاشان را اختیار کرده اند. ولی در حفاری های باستان شناسی های علمی تپه سیلک، به نام کاشی و کاسی برگرفته از نام قبایل کاسو یا کاشو، اقوامی که در عصر سلطنت حمورابی در بین النهرین که نام خدای بزرگِ آن ها هم کاشو بوده برگرفته شده است که با افزودن الف و نون فارسی کاسیان و کاشیان و سرانجام کاشان شده است. از نام هایی که در تاریخ به دفعات به آن ها اشاره شده می توان به کاس رودو قاسان نیز اشاره کرد. در ادامه در سفری مجازی و تور کاشان با ما همراه باشید برای بیشتر دانستن از این شهر زیبا ...

سرنوشت کاشان

بنابر تحقیقات باستان شناسی تپه های سیلک واقع در 3 کیلومتری جنوب غربی شهرستان کاشان یکی از نخستین مراکز تمدن و اسکان بشر ما قبل تاریخ شناخته شده است. کاشان از دوران اسلامی به بعد شاهد تحولات و تغییرات بی شماری بوده، چنانچه نقل قول می شود مردم کاشان در برابر هجوم اعراب سرسختی بسیاری از خود نشان داده اند. حتی در عصر خلفا به خصوص شیعیان کاشان که به طور آشکار اقدام به ترویج و تبلیغ شیعه گری می کردند، نیز همواره کشمکش های زیادی با سرداران عرب داشتند. اگرچه در دوره ی مغول کاشان آسیب بسیاری دید ولی در دوره های سلاجقه بزرگ و صفویه دوباره مهد علم و فرهنگ شد. به روایت کتب بی شمار تاریخی در عهد سلجوقیان شهرستان کاشان منشا فضلا، علما و سرایندگان بزرگ فارسی و تازی بوده است. در عهد صفویه و به خصوص در دوره شاه عباس اول در تمام شئونات فرهنگی و هنری به اوج ترقی و نهایت آبادانی رسید. در این دوره، اهتمام بی نظیری که برای آبادانی و احداث ابنیه دولتی به عمل آمده از جمله: چهار باغ کاشان، کاخ و باغ همایونی، مهمانسرای دولتی، خیابان عالی شاه عباس، عمارت مخصوص برای سفرا، بازار قیصریه، سد قهرود، بنای باغ شاه جدید باغ فین و ...مربوط به این دوره هستند. از عواملی که باعث شهرت روز افزون کاشان شد، وجود بناهای عظیم و باشکوه این شهر و توابع آن است. در شهرستان کاشان مدارس و خانقاه، دارالشفا، کتابخانه، مساجد و تکایا، امامزاده های باشکوه، سقاخانه، آب انبار، کاروانسرا و رباط زیادی به چشم می خورد که از مقاصد گردشگری و دیدنی های شهر کاشان می باشد.

ابیانه

از نقاط قابل توجه حوزه کاشان و برنامه های تور کاشان، روستای ابیانه است. این روستا در دامنه ی شمال غربی کوه کرکس قرار دارد و از نقاط خوش آب و هوای کاشان بوده که در 28 کیلومتری شهر نطنز واقع است. خصوصیات زندگی و اخلاق مردم آن به ویژه علاقه ی شدیدی که به حفظ آداب و رسوم و سنن ملی و قدیمی خود دارند، از جمله نکات جالب توجه این خطه می باشد.

مراسم قالیشویان در مشهد اردهال

بازدید از مراسم قالیشویی مشهد اردهال، حتی تور کاشان مخصوص به خودش را دارد. دومین جمعه مهرماه هر سال در مشهد اردهال یکی از سنن دیرین اسلامی (از قرون اولیه اسلامی) به نام مراسم قالیشویان به یاد شهادت سلطان علی بن امام محمد باقر با شور و غوغای تمام انجام می شود. در روز موعود قالی آستانه امامزاده را سردست گرفته به طرف نهر آب که در 800 متری بقعه جاری می باشد، حمل نموده و مردم چوب به دست در کنار آن حرکت می کنند. آنگاه قالی را به آب رسانیده و به طور نمادین قالی را خیس نموده (القای شستن) و بعد به همان صورت آن را به امامزاده بازمی گردانند. 

دیدنی های شهر کاشان

همچنین در شهرستان کاشان خانه های بسیاری وجود دارد که از نظر تزیینات، معماری و سیستم تهویه در شمار بی نظیرترین خانه های ایران قرار دارند. از این میان می توان به خانه طباطبایی ها، عباسیان، عامری ها، بروجردی ها و... اشاره کرد. برای نمونه خانه بروجردی ها در حدود 120 ساله پیش ساخته شده است که از نظر معماری محلی بسیار مفصل و یکی از بهترین خانه های شهر کاشان و دیدنی های شهر کاشان به شمار می رود که بازدیدش را در سفر به کاشان و تور کاشان نباید از دست داد. این خانه از نظر شکل و حجم و پوشش نیز در میان سایر خانه ها نمونه است.
سرای امین الدوله در میان بازار کاشان در چهارسوق میان چال قرار دارد که در سال 1285 هجری قمری بنای آن پایان گرفته است، این سرای دارای سه طبقه بنای مستحکم با سقفی مرتفع و دهنه وسیع می باشد که در نوع خود شاهکاری بی نظیر است و برای سوغات در تور کاشان باید حتما سری به آن زد. در میان مدارس قدیمی مدرسه امام خمینی (سلطانی) بیش از همه به نظر زیبا می رسد. بنای آن مربوط به سال های 1221 تا 1229 قمری است. این مدرسه به دلیل طرح عالی و نقشه ی مرغوب، وسعت فضا و منظره ی زیبای آن بسیار با روح وصفا بوده و می توان گفت در مقایسه با دیگر  بناها کم نظیر است. همچین مدرسه ی آقا بزرگ وسیع و با گودال باغچه ای که در داخل حیاط محوطه تعبیه کرده اند از نظر فرم و معماری  بسیار زیبا و جالب توجه می باشند. استاد ابوالقاسم قلمانی یکی از استادکاران سنتی این خطه می باشد که سهم بزرگی در مرمت بناهای تاریخی شهرستان کاشان دارد. استاد قلمانی یکی از چیره دستان رسمی بندی و مقرنس کاری و کاربندی است.
در میان بناهای مذهبی و متبرکه کاشان و دیدنی های شهر کاشان نیز برخی از آن ها از لحاظ فرم و شکل و معماری متفاوت از بقیه بوده و زیبا هستند. از آن جمله: بقعه خواجه تاج الدین که مدفن دو تن از امامزادگان به نام شاهزاده اسحق و شاهزاده ابی طالب از اولاد شاهزاده حمزه بن موسی بن جعفر می باشد، قابل توجه است که بازدیدش را در تور کاشان نباید از دست داد. تاریخ بنای اصلی بقعه امامزاده به قبل از استیلای مغولان می رسد. از دیگر بقاع بقعه ابولولو معروف به شجاع الدین است این بقعه دارای صحن، ایوان، سرا، رواق و گنبد کاشی فیروزه ای مخروطی شکل می باشد. به قول برخی محققین اسلام نام ابولولو فیروز، جوانی صنعتگر از مردم فین کاشان بوده است. تاریخ بنای آن به طور دقیق مشخص نیست ولی بر روی کاشی قبر آن تاریخ 777 هجری قمری حک شده است. امام زاده هلال بن علی (ع) را می توان در شمار بناهای مهم آران و بیدگل به شمار آورد. قدمت بقعه اصلی به دوره صفویه می رسد، اما در دوره های بعدی نیز چندبار مورد مرمت و الحاق تزییناتی چون کاشی کاری، معرق کاری قرار گرفته است. معرق های آن دارای ارزش فراوانی به جهت فرم و معماری می باشد. بقعه ی امام زاده قاسم بن علی النقی با گنبد مخروطی شکل پوشیده شده با کاشی های رنگین است، که صحن، سرا و ایوان نیز دارای ارزش معماری و هنری در نوع خودمی باشد علاوه بر موارد فوق حرم بقعه دارای صندوق چوبی مشبک بسیار زیبایی است. به همین دلیل این بقعه یکی از بهترین بقاع متبرکه آران و بیدگل و زیباترین دیدنی های شهر کاشان و برنامه تور کاشان به شمار می رود.

صنایع دستی شهرستان کاشان

شهرت و آوازه پارچه های مخمل، زری، شال، اطلس، تافته و سایر قماش های ابریشمی کاشان همواره معروف و مشهور بوده چنانچه از سده ی هشتم هجری که مارکوپولو به ایران آمد و به تماشای مخمل و زری کاشان پرداخت از آن زمان تاکنون این صنایع همواره مورد علاقه ی اروپاییان نیز قرار گرفته است. بنابراین در سفر به کاشان و تور کاشان از خرید سوغات غافل نشوید.

نطنز

در شهر نطنز بنای بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی بیش از همه چشم نوازی می کند، این بقعه مقارن 707 هجری قمری بوده که گنبد آن با کاشیکاری به شکل هشت ضلعی ساخته شده و زیر گنبد آن مقرنس کاری شده در کتیبه بقعه پس از آیاتی که از قرآن کریم آورده شده، نام مدفون، بانی بقعه و تاریخ احداث بنا به خط ثلث زیبایی گچبری شده است. سردر خانقاه نطنز در کنار مسجد شیخ عبدالصمد، در شمار یکی از زیباترین سردرهای ایران دارد. به احتمال زیاد سردر خانقاه هم دوره با بقعه ی شیخ عبدالصمد می باشد. سردر خانقاه هم دوره با بقعه شیخ عبدالصمد می باشد. سردر خانقاه دارای کتیبه ها و الواح متعددی است از آن جمله کتیبه  زیبای آجری به خط ثلث برجسته بر متن کاشی های فیروزه ای سردر را نشان می دهد. علاوه بر آن کتیبه دیگری با استفاده از حاشیه ی نازک فیروزه ای به خط کوفی در زمینه رنگ سورمه ای بر سه طرف درگاه سردر دیده می شود که در آن جملات شهادتین به زیبایی ذکر شده است. همچنین بر ستون های دو طرف درگاه در میان دو کتیبه ی کاشی چهار لوح سنگ مرمر نصب شده که سه قطعه ی آن ها صلوات 14 معصوم به خط ثلث جلی حجاری شده ولی بر قطعه ی زیرین طرف چپ نام واقف حک شده است. غار نیاسر در حدود 35 کیلومتری شمال غربی کاشان در ارتفاعات کوه کرکس قرار گرفته است. اگرچه تاکنون وجه تسمیه واژه نیاسر توسط محققین تاریخی روشن نشده است ولی این غار دارای ارزش تاریخی و هنری خاصی است. بنابراین شواهد تاریخی و آنچه از اسناد و مدارک کهن به جای مانده است، این غار در حدود 2000 سال قبل یعنی در دوره اشکانیان احداث شده است ولی به احتمال زیاد می توان گفت، قدمت آن به بیش از تاریخ می رسد. غار نیاسر در سه طبقه بنا گردیده که هرکدام از طبقات توسط چاه هایی به هم مرتبط می شوند. این غار علاوه بر اتاق های متعدد دارای دالان های تنگ، باریک و طویل می باشد. طبق نظر باستان شناسان این غار برای اجرای مراسم خاص آیینی و مذهبی زرتشیان ساخته شده است. از بناهای مهم دیگر نیاسر آتشکده می باشد. بنای اصلی آن منسوب به اردشیر بابکان، موسس سلسله ی ساسانیان است. با توجه به معماری و شکل چهار طاقی موجود، خاص دوره ی ساسانیان می باشد. علاوه بر دوره ساسانیان در طول تاریخ از این بنا به غیر از مراسم آیینی و مذهبی، به دلیل وجود چشمه اسکندر در نزدیکی آن جهت استراحت حکام و شاهان مورد استفاده قرار می گرفته است. این بنا به دلیل اهمیت و ارزش فوق العاده تاریخی به ثبت آثار ملی رسیده است و در سفر به کاشان و تور کاشان بازدیدش را نباید از دست داد.