سه راهی که یک شبه تبدیل به چهار راه شد

ایسنا/ این خبر پیرامون داستان و رازهای "سه راهی که یک شبه تبدیل به چهار راه شد" نگارش شده است.

قضیه چیست؟

انتشار گزارش «رازی که برملا شد»، ما را بر آن داشت تا موضوع تخریب حمام خسروآغا را بیش از پیش پیگیری کنیم، به این امید که نقاب از چهره تخریبگران این بنای باارزش عهد صفوی برداشته شود و پای میز محاکمه بنشاند تا عبرتی باشد برای پیروان راهشان.

کشف حمام به همت پرفسور گالدیری

زمان حضور پروفسور گالدیری در اصفهان، حمام خسروآغا به شیرینی پزی تبدیل شده بود. گالدیری مغازه را بررسی کرده و از خودش پرسیده بود این سرستون ها وسط چنین مغازه ای چه می کند؟ او عکس گرفت و کم کم در نقشه ها تحقیق کرد و متوجه شد که اینجا باید یک حمام قدیمی وجود داشته باشد. آن زمان ایتالیایی ها در مورد مرمت آثار تاریخی در ایران قدرت داشتند. گالدیری به تهران رفت و بودجه گرفت و باعث شد که مغازه خریداری و خاکبرداری برای پیدا کردن همه قسمتهای حمام آغاز شود. در همین زمان سربینه و سنگاب حمام خسروآغا که در دنیا بی نظیر بود پیدا شد، افسوس... این حمام سقفی با خطوط عالی بنایی داشت.

احیای حمام خسروآغا توسط آیت الله زاده شیرازی

زمان جنگ در حمام خسروآغا نارنجک گذاشتند و مرحوم دکتر آیت الله زاده شیرازی آنقدر ناراحت بود که اشک در چشمانش جمع شد. او سفت و سخت پیگیری کرد تا حمام مرمت شود، به هرحال ایشان حمام خسروآغا را احیا کرد. من و برادرم رضا منشعی هم همراه او شبانه در حمام کار می کردیم تا به نمایشگاه تبدیل شد. پیرامون سه راهی که یک شبه تبدیل به چهار راه شد باید بگوییم که دکتر شیرازی عکسهایی از بناهای مختلف را در آن به نمایش گذاشته بود تا مردم را به حمام بکشاند و نشان دهد که چنین چیزی وجود دارد.

مرمت دوباره حمام

سال 1374 من پیمانکار مرمت حمام خسروآغا بودم و قرارداد مرمت را هم با میراث فرهنگی و ریاست وقت این اداره یعنی مهندس روانفر امضا کرده بودیم. البته سر قیمت اختلاف داشتیم؛ من می گفتم مرمت این حمام 16 میلیون تومان هزینه دارد و مهندس روانفر می گفت: «ما 14 میلیون بیشتر نداریم و کاری بکن که قرارداد بسته شود.» دکتر شیرازی هم می گفت: «الان نداریم و می خواهیم حتما این حمام احیا شود. شما قبول کن ما جای دیگر برایتان جبران می کنیم چون فعلا بیشتر از این بودجه نداریم.» آن موقع کارها خیلی صمیمانه بود و خلافی هم انجام نمی شد. من هم قبول کردم. با من قرارداد بستند که حمام خسروآغا به عنوان یک چایخانه سنتی احیا و نگهداری شود.

شروع مرمت و آغاز تماسهای مشکوک

به این ترتیب، من مرمت حمام خسروآغا را شروع کردم و دورش را فنس کشیدم. چون یکی دو ستون کم داشت سنگ آوردیم تا ستون و سرستون ها را بتراشیم. مصالح لازم را خالی کردم و دکتر جبل عاملی هم مشاور ما در این مرمت بود. حدود یک ماه و نیم بود که مرمت حمام خسروآغا را شروع کرده بودم و پلی هم بالای حمام زده بودم تا برای عبور و مرور از آن استفاده شود تا بعد گرمخانه زیر آن را مرمت کنم.

قرار بود قسمت های عقب حمام که ریخته بود بازسازی کنم اما، برخی افراد که نمی دانم چه کسانی بودند به صورت غیرمستقیم از طرف ارگانی با من تماسهایی می گرفتند و عنوان می کردند که اینجا فعالیت نکنم. می گفتند این حمام عامل فساد است! من گفتم ممکن است در زمانی استفاده صحیح از یک بنا نشود اما، آجر و گچ که گناهی ندارد.

تا دیشب اینجا سه راه بود نه چهارراه!

فروردین سال 1374، دقیقا نمی دانم چندم ماه بود اما شب حقوق کارگرها را پرداخت کردم و چون فردای آن روز، روز عید و تعطیل بود می خواستم در مراسمی شرکت کنم به همین دلیل آمدم تا کفش مناسبی بخرم و دیدم حمام خسروآغا که تا دیشب بود، دیگر نیست. بهت زده با ماشین وسط چهارراه ایستادم؛ چهارراهی که تا شب قبل فقط سه راه بود. پلیس آمد و گفت: «برای چی وسط چهارراه ایستادی؟» گفتم: «ولله تا دیشب اینجا سه راه بود و یک حمام هم اینجا وجود داشت.» گفت: «نه اشتباه می کنی!» من گفتم: «پرسنل من اینجا کار می کرد، مصالح من اینجا بود ولی الان همه اش پشت دیوار بانک جمع شده». خلاصه اینکه حمام را خیلی راحت با لودر خراب و جمع کرده بودند.

بعد از اینکه جای خالی حمام خسروآغا را دیدم به منزل رفتم و دوربین آنالوگم را برداشتم و آمدم و عکس گرفتم. عکسها را به عکاسی کنار دروازه دولت دادم که چاپ کند ولی گفت فیلمها سیاه شده و نداد. از حمام خسروآغا عکسهای زیادی دارم و اینکه آقای سیف اللهی گفته اند از حمام عکسی وجود ندارد اصلا درست نیست. چون، من مرمت آنجا را قبول کرده بودم از آنجا عکس گرفتم. از هرجایی که در آنجا شروع به کار می کنم ابتدا هرچقدر بتوانم عکس می گیرم تا ببینم وضعیتش چگونه است، در حین کار هم از محل عکس می گیرم. از عالی قاپو هم نزدیک به چهار هزار عکس از قبل مرمت در حین مرمت و بعد از مرمت دارم و همه آنها را می توان کنار هم گذاشت و مقایسه کرد. بیشتر این عکسها را در آرشیو خودم نگهداری می کنم.

برخی ارگانها دست به یکی کردند تا حمام خراب شود

من در صداقت مهندس روانفر، مدیر وقت میراث فرهنگی اصفهان شکی ندارم. زمانیکه شنیدم او شهردار یکی از مناطق اصفهان شد نظرم این بود که ایشان به درد شهردار بودن نمی خورد، چون شهردار بودن بعضی جاها ایجاب می کند که چیزی را خراب کند و... در میراث هم صادقانه کار می کرد. مدیر فعالی بود و وقتی از تخریب حمام مطلع شد خیلی ناراحت شد و استعفا کرد.

روانفر می گفت: «من فکر می کردم می خواهند حمام را جابجا کنند و برای همین صورت جلسه استانداری را امضا کردم» البته زمانیکه روانفر مدیر میراث اصفهان شد، اوایل کارش بود و در واقع در زمانی مدیریت میراث را به روانفر دادند که تازه وارد بود تا هر کاری می خواهند انجام دهند و همینطور هم شد. کم کم روانفر متوجه شد در سیاست چه اوضاعی است و این اواخر هم شنیدم مهندس روانفر به وزارت کشور رفته و با رتبه بالا بازنشسته شده است.

اینکه آقای سیف اللهی گفته اند حمام خسروآغا حمام شاهنشاهی بوده اصلا درست نیست. برخی ارگانها دست به یکی کردند تا حمام خراب شود و هم به رفت وآمدهای دولتی وصل باشد و هم تجاری شود و درآمد برای شهرداری داشته باشد. قبل از انقلاب طرح جابجایی و احیای حمام ارائه شده بود و نه تخریب اما در آن زمان و حتی در زمان فعلی امکان اینکه حمام را جابجا کنند مقدر نبوده و نیست. در مورد جابجایی حمام هم آن زمان با من صحبتی نشده بود اما شنیده بودم که این موضوع در جلساتی مطرح بود. من معتقد بودم باید بخشی از بانکهای اطراف حمام که قدمت هم نداشتند خراب می کردند و میدان می ساختند، حمام خسروآغا هم به عنوان حمام سنتی حفظ می شد.

خسروآغا داشتیم، وقتی لویی های فرانسه نمی دانستند حمام چیست

حمام خسروآغا مربوط به زمانی است که لویی های فرانسه نمی دانستند حمام چیست. این ها نشانه های تمدن قبلی ما است و باید حفظ شود و روی آن مانور دهیم. ما مبتکر چوگان هستیم. 500 سال قبل سازه های چوبی کار می کردیم و سازه های سنگی ما هم در تخت جمشید است. باید ادعاهای خودمان را با پایه و اساس به دنیا بشناسانیم. الان حمام خراب شده، اما احتمال دارد که پایه ها، جاکفشی ها و حوض و سنگاب در زیرزمین موجود باشد.

اما و اگرهای بازسازی حمام خسروآغا

بازسازی حمام خسروآغا مجری های خودش را می خواهد. دیدم که سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان عجولانه روی گرمخانه اش کارهایی انجام داد ولی، باید طمأنینه به خرج می داد. نوسازی بهسازی در این حد نیست و نفرش را ندارد. حمام خسروآغا بازسازی سبکی لازم دارد، چه کسی می خواهد طاقش را با آن خط بنایی بزند!؟ شاید بتوان گفت که استاد رحمت الله رضایت کننده آن کار هست، او نظیر ندارد اما نه در کار کاشی و گنبد، بلکه در رسمی بندی و طاق زنی.