نیاز تپه تاریخی اشرف اصفهان به حمایت مسئولان

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، نیاز تپه تاریخی اشرف اصفهان به حمایت مسئولان به چشم می آید.

قضیه چیست؟

به تازگی سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف نیز خبر از کشف گورخمره های سوم و چهارم و تدفین اسکلت یک اسب چهار ساله در کنار گورخمره های اشکانی داد که مربوط به آیین تدفین اوایل دوره اشکانی است، این گنجینه بی نظیر تاریخی رازهایی از تاریخ را در دل نهفته دارد که باید به نحو احسن حفظ و حراست شود.

نتایج گمانه زنی ها در عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف در مسیر لوله گذاری آب به سمت شرق، تاکید کارشناسان را بر اهمیت این تپه تاریخی در باستان شناسی اصفهان و روشن شدن تاریخ مبهم پیش از اسلام این شهر دو چندان کرد.

این در حالی است که میراث فرهنگی اصفهان می گوید بودجه هایش برای عظمت تپه اشرف کافی نیست و بدلیل قرار گیری این تپه در محدوده شهری شهرداری باید در نجات بخشی، ساماندهی و حفاظت به کمک آنها بیاید.

پیشتر میراث فرهنگی اصفهان حصارکشی را تا آنجا که مصالح داشته ادامه داد و قرار بر این بود که شهرداری امتداد کار را پیش ببرد اما هیچگاه این کار انجام نشد و ادامه حصارکشی و نرده گذاری سالهاست که ناتمام مانده است.

حالا که نتایج گمانه زنی ها اهمیت این تپه یگانه اصفهان را بر همگان روشن کرده شهرداری گفته است به کمک میراث فرهنگی می آید. اما آیا این صحبت ها عاقبت می تواند ثمری برای تپه اشرف و تاریخ نهفته اصفهان در دل این تپه داشته باشد؟

در سالهای گذشته بارها پیگیری سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف برای همکاری شهرداری با میراث فرهنگی برای تکمیل حصارکشی تپه اشرف نتیجه ای نداشته و حالا میراث فرهنگی اصفهان می گوید شهرداری قول هایی داده که باید دید چقدر این صحبت ها عملیاتی می شود.

به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، قدرت الله نوروزی گفت که با توجه به کاوشهای جدید، مبرهن است که این مجموعه ارزشمند باستانی نیاز مبرم به حفاظت دارد و در مرحله اول با میراث فرهنگی جهت طرح ساماندهی بدنه این تپه تاریخی در جبهه شمالی همکاری خواهد کرد.

در حالیکه مدیران شهری اصفهان برای توزیع بار گردشگری در سطح شهر و در تعریف طرح های مختلف و جدید گردشگری بر این مهم می کوشند، اصفهان یک پتانسیل ارزشمند در قالب یک سایت موزه دارد که شهرداری می تواند به جای تعریف طرح های گردشگری جدید، بر روی داشته های ارزشمند شهر سرمایه گذاری کند و با کمک بیشتر به میراث فرهنگی اصفهان روند پیشرفت کاوش ها در تپه اشرف را سرعت ببخشد.

میراث فرهنگی همت کند، ما کمک می کنیم

رضا اخوان، مدیر منطقه چهار شهرداری اصفهان پیرامون نیاز تپه تاریخی اشرف اصفهان به حمایت مسئولان گفت: حجم تپه اشرف به لحاظ کالبدی و گستردگی کار سنگینی است. مقرر شد طرح جامع و کاملی از تاریخچه تپه اشرف به همراه پیشنهادات و راهکارهای فنی برای ادامه کاوش، ساماندهی و نجات بخشی تهیه و به شهرداری ارائه شود تا با بررسی و طی تشریفات قانونی یعنی تایید شهردار اصفهان و تصویب شورای شهر برای اجرا به منطقه چهار ابلاغ شود.

وی پیرامون نیاز تپه تاریخی اشرف اصفهان به حمایت مسئولان افزود: بنابراین باید طرحی با فازبندی و برنامه ریزی مطلوب با هماهنگی شهرداری از سوی میراث فرهنگی ارائه شود تا شهرداری بتواند در فاز اول با اولویت ضلع شمالی تپه اشرف به تیم کاوش کمک کند.

اخوان درباره چگونگی همکاری شهرداری برای تکمیل حصار تپه اشرف افزود: حراست و حفاظت تپه اشرف به شکلی که ورود و خروج به آن کنترل شده باشد، نیازمند حصارکشی سنگین و حضور نگهبان است و اگر قرار باشد چنین کاری انجام شود باید یک نظام نامه بر اساس قوانین و ضوابط میراث فرهنگی تهیه شود. ما آمادگی این کار را داریم مشروط بر اینکه اداره میراث فرهنگی اصفهان این تفاهم نامه را با رعایت ضوابط میراث فرهنگی و شهرداری تهیه کند تا به نتیجه برسیم.

این مسئول شهرداری اصفهان ساماندهی و نجات بخشی تپه اشرف را مطالبات شهرداری، سازمان های دوستدار میراث فرهنگی و شهروندان دانست و افزود: در زمان حاضر ورود به عملیات نجات بخشی به دلیل حفاری شرکت آب و فاضلاب است. شهرداری این موقعیت را غنیمت شمرده و اگر دوستان در میراث فرهنگی همکای بیشتری از لحاظ قانونی و مجوزات لازم داشته باشند ما هم کنار آنها هستیم.

مدیر منطقه چهار شهرداری اصفهان یادآور شد: همه بخش های تپه اشرف نیازمند حصار نیست. مقرر شد تاریخچه و مستندات تپه اشرف و قسمت هایی که قابلیت کاوش دارد مشخص شود و توسط میراث فرهنگی در اختیار ما قرار گیرد و جاهایی که در اثر ریزش خاک یا با خاک پر شده، تعیین تا با همکاری ما این خاک ها تخلیه، تسطیح و آزاد شود.

اخوان معتقد است همه چیز به همت میراث فرهنگی برمی گردد و آنها باید این اطلاعات و طرح مصوب را درباره تپه اشرف در اختیار آنها بگذارند تا در این صورت شهرداری به میراث فرهنگی کمک کند: شهرداری آمادگی کامل دارد با ارائه این اطلاعات و تفاهم نامه حداقل در گام اول برای ادامه کار تیم کاوشگر در بدنه شمالی تپه اشرف مشرف به خیابان مشتاق کمک کند.

وی در خصوص ادامه کاوش ها در شرق و غرب تپه اشرف، جایی که فضای سبز شهرداری قرار دارد گفت: فضای سبز با هماهنگی و تفاهم نامه میراث فرهنگی انجام شد. در زمان حاضر اگر خواستند جایی را کاوش کنند درخواستشان را مطرح کنند؛ به طور قطع در تسهیلگری و موافقت با این کار مساعدت می کنیم.

شهرداری به وعده هایش عمل کند

در پی کشف گورخمره ها و احتمال رسیدن به گورستان اشکانی درخواست تبدیل مجوز گمانه زنی به کاوش از سوی سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف به اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و پژوهشکده میراث فرهنگی در تهران داده شد تا برخی از گمانه ها به ترانشه تبدیل شوند اما میراث فرهنگی اصفهان گفته است که بودجه لازم برای اینکار را ندارد. بنابراین به نظر می رسد این بار میراث فرهنگی اصفهان در ادامه کاوش ها، ساماندهی و نجات بخشی تپه اشرف روی کمک و همیاری شهرداری حساب کرد.

ناصر طاهری، معاونت میراث فرهنگی اصفهان پیرامون نیاز تپه تاریخی اشرف اصفهان به حمایت مسئولان گفت: ردیف اعتباریمان محدودیت دارد و اگر شهرداری کمک کند می توانیم کاوش ها را هم توسعه و هم سرعت بدهیم. تپه اشرف یک محوطه باستانی در محدوده شهر است و در این زمینه شهرداری می تواند هزینه و کمک کند.

طاهری گفت شهردار اصفهان در بازدید از تپه اشرف قول داده که به نجات تپه اشرف بیاید: شهرداری ها در جاهایی منع قانونی برای مداخله دارند ولی، در این مکان منعی ندارند و می توانند با نظر میراث فرهنگی هزینه و مداخله کنند.

وی در ادامه افزود: شهرداری می تواند هم در حصارکشی و هم در ساماندهی محوطه و حتی در تامین هزینه های حفاری و کاوش کمک کند. چون کاوش هزینه دارد؛ ما هم انجام می دهیم اما اگر شهرداری ها به کمک ما بیایند می توانیم با سرعت بیشتری کاوشها را انجام بدهیم.

شاید اینگونه نباشد که در همه قسمت های تپه اشرف آثار تاریخی وجود داشته باشد. بنابراین تپه اشرف حجم زیادی خاکبری خواهد داشت که به گفته طاهری شهرداری تحت نظر میراث فرهنگی یا ناظر مقیم می تواند خاکبرداری کند. این کاری است که شهرداری گفته است در آن میراث فرهنگی را یاری می کند.

طاهری علاوه بر این یادآور شد: شهردار در روز بازدید از تپه اشرف در حضور برخی از اعضای شورای شهر قبول کرد و وعده داد که در تامین هزینه های باستان شناسی کمک کند و به معاونین شهرداری هم دستور داد که بررسی کنند؛ اما اینکه به چه نتیجه ای رسید، من اطلاع ندارم.

معاون میراث فرهنگی اصفهان افزود: اینکه شهرداری پا به این عرصه گذاشته است جای قدردانی دارد اما، تا این لحظه هیچ کاری نکرده اند. تشکر من به خاطر قدمهایی بوده که قرار است از این به بعد بردارند؛ چرا که تا این لحظه در خصوص تپه اشرف هیچ اقدامی نداشته اند.

وی با اشاره به سایت موزه شدن تپه اشرف گفت: در حالیکه به طور معمول چنین محوطه هایی خارج از محدوده شهری اند، تپه اشرف، کوه آتشگاه و تپه جی داخل محدوده حفاظت شده شهری هستند و شهرداری ها مجازاند و وظیفه دارند که با نظارت ما مداخله کنند.

طاهری گفت: مطالعات حدود هفت فصل کاوش باستان شناسی توسط میراث فرهنگی انجام شده و هیچ نهادی تاکنون دراین باره هیچ کمکی نکرد. اطلاعاتی که شهرداری از ما برای همکاری و همیاری با میراث فرهنگی در راستای محصور شدن و کمک به هزینه های حفاری خواسته است توسط سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف و با همکاری میراث فرهنگی تهیه می شود تا در اختیار شهرداری بگذاریم.

وی یادآور شد: کارهای باستان شناسی زمانبر است و ما سالی یک فصل می توانیم کاوش کنیم برای اینکه کار باید علمی پیش برود.هر فصل که کاوش می شود باید گزارشات آن فصل کامل باشد؛ یافته های باستان شناسی باید منتقل و مرمت شوند. شماره گذاری و مطالعه و شناسنامه دار شود. گزارشات باید به پژوهشکده باستان شناسی برود و تا تایید نشود مجوز فصل بعد را نمی دهند .

در تلاشیم شهرداری را درگیر ورود به تپه اشرف کنیم

نصیر ملت، رئیس کمیسیون امور اقتصادی، گردشگری و حقوقی شورای اسلامی شهر اصفهان نیز در خصوص اینکه شورای شهر چه راهبردی را برای حفاظت از تپه اشرف پیش روی شهرداری قرار داده، گفت: با اکتشافات اخیر، تپه اشرف حساسیت و توجه مدیران را جلب کرد که کمی جدی تر با این دارایی ارزشمند شهر اصفهان برخورد کنند. پیرو این اکتشاف و بازدیدی که به اتفاق مدیران شهرداری از تپه اشرف داشتیم، در تلاش هستیم که با یک برنامه ریزی، شهرداری را درگیر ورود به این موضوع کنیم و اقداماتی که نیاز است اتفاق بیفتد از تپه اشرف شروع شود و این مسیر ادامه پیدا کند.

به گفته ملت یکی از بیست مسیر گردشگری طرح اصفهان 2020 مسیری است که از تپه اشرف شروع و تا پارک پردیس آبشار ادامه پیدا می کند و به عنوان یک مسیر پیوسته با شناسایی، تجهیز و ایجاد زیرساخت های لازم برای تبدیل یه یک مسیر گردشگری مورد استفاده گردشگران قرار بگیرد. این مسیر گردشگری به تصویب شورای شهر رسیده و در بودجه سال 99 اعتبار لازم برای مطالعات، طراحی و بخشی از اجرای عملیات آن پیش بینی شده است.

این عضو شورای شهر، تپه اشرف را یکی از گنجینه های اصفهان دانست که با عدم شناخت مدیران و عدم برنامه ریزی صحیح به حال خود رهاست.

ملت افزود: مجموعه مدیریت شهری این آمادگی را اعلام کرده که در گام اول و به پیشنهاد کارشناس و اداره کل میراث فرهنگی در خاکبرداری ها و انتقال آنها کمک کند. ما هم پیگیر هستیم که این کار در اسرع وقت اتفاق بیفتد و هماهنگی های مقدماتی را انجام بدهیم .

یافته های باستان شناسی تپه اشرف در اصفهان بی سابقه است

محسن جاوری، باستان شناس گفت: در 15 سال گذشته با کمبود بودجه در باستان شناسی اصفهان مواجه بوده ایم. امیدوارم که مسئولان امر با توجه به اهمیتی که تپه اشرف دارد بودجه لازم را تامین کنند تا بتوانیم در اصفهان کاوش های باستان شناسی خوب داشته باشیم.

این کارشناس در ادامه افزود: یافته های اخیر در عملیات نجات بخشی تپه اشرف قطعا تثبیت حضور دوره تاریخی به خصوص دوره اشکانی است که مقدار خیلی زیادی در کل ایران ناشناخته بوده و به خصوص در مرکز ایران و اصفهان داده هایی از این حضور را نداشتیم، حالا می توانیم این داده ها را براساس گورها پیدا کنیم.

وی تاکید کرد: تعدد آثار تاریخی مثل میدان نقش جهان و خیلی بناهای دیگر باعث شده که در اصفهان از بعد باستان شناسی دور شویم. اصفهان در مرکز فلات ایران، یکی از مهمترین شهرها یا اولین شهرهایی است که بر اساس یافته های چند ساله من و همکاران دیگر، دست کم قدمت این شهر به شش هزار سال می رسد.

جاوری با اشاره به اینکه بخشی از داده های مربوط به دوره تاریخی اصفهان در تپه اشرف است افزود: داده های تاریخی چندین فصل کاوش دکتر جعفری زند وحتی داده های مهمی که در روزهای اخیر پیدا کرده اند نشان می دهد که بخشی از اطلاعات مربوط به دوره تاریخی اصفهان به خصوص دوره های اشکانی و ساسانی در تپه اشرف مدفون است.

از نگاه این باستان شناس یافته های اخیر تپه اشرف باید بیشتر از سوی مسئولان جدی گرفته شود: کاوش های باستان شناسی در تپه اشرف به طور قطع داده های مهمی را در اختیار گذاشته و همانطور که شاهد بودیم به سادگی هرچه تمام، این داده های مهم دوره تاریخی یعنی تدفین در داخل خمره که از قبل سابقه ای مبنی بر آن نداشتیم و یک سنت تدفین هم از دوره اشکانی و هم ساسانی است را در اصفهان داریم.

در زمان حاضر گمانه زنی هیات باستان شناسی در طول ششصد و پنجاه متر عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف رو به انتهاست. مسیری که هم به لحاظ عرضی و هم به لحاظ بودجه با محدودیت مواجه بود اما دستاوردهای چشمگیری داشت. علیرضا جعفری زند، سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف توضیح داد: عملیات نجات بخشی اخیر مثل این بود که فقط یک شیار ایجاد کردیم، دستاورد های ما اما نشان می دهد که به قدری تاریخی بودن محوطه، با اهمیت است که می تواند تاریخ اصفهان را متحول کند.

گفته می شود که تاریخ پیش از اسلام اصفهان در پرده ای از ابهام است و جعفری زند و باستان شناسان دیگر نیز معتقدند دستاوردهای فرصت کوتاه گمانه زنی ها در عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف بطور کامل نشان داد که بخش بزرگی از تاریخ اصفهان زیر پای ما مدفون است.

جعفری زند تپه اشرف را محوطه ای دانست که نسبت به دورن شهر اصفهان تا اندازه ای سالم باقی ماند ولی کاوشی که او انتظارش را داشت، اتفاق نیفتاده است.

وی معتقد است که کاوش ها باید بسیار گسترده تر باشد. کاوش هایی که می تواند دستاوردهای خیلی چشمگیری در زمینه باستان شناسی داشته باشد. با این وجود اما به نظر می رسد هنوز این شواهد باستانی و بی سابقه در اصفهانی که بیشتر شهره به دوران تاریخی پس از اسلام است جدی گرفته نمی شود.

برای تبدیل گمانه زنی ها به ترانشه، با درخواست سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف، پژوهشکده باستان شناسی موافقت داشته است اما گویا مانع کار، نبود بودجه میراث فرهنگی اصفهان است. جعفری زند گفت: مسئله بودجه است و ما در تنگنای مالی قرار گرفتیم. بودجه میراث فرهنگی اصفهان بیشتر راجع به مسائل مرمتی و بناهای مشهور است و در واقع با این بودجه در مرمت این آثار هم مشکل دارند.

این باستان شناس افزود: کاوش هایی که در تپه اشرف از سال 89 و در شش فصل انجام دادیم همه با وقفه های چند ساله بود. اگر هر ساله و حتی در سال یک فصل هم می توانستیم کاوش ها را انجام دهیم طبیعتا می توانستیم دست آوردهای بهتری داشته باشیم.

تپه اشرف نیاز به عملیات مستمر دارد نه حرفهایی که زمان بر است

آنچه اکنون در تپه اشرف انجام می شود کاوش نیست و در واقع عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف در مسیر لوله گذاری اداره آب و فاضلاب به سمت شرق اصفهان است که شواهد تاریخی بی نظیری را از دوران پیش از اسلام اصفهان در بر داشت. پیش از این آخرین کاوش تپه اشرف فصل ششم در سال 97 بوده که بعد از یک وقفه چهار ساله از کاوش فصل پنجم در سال 93 انجام شد.

جعری زند افزود: بودجه تپه اشرف اصلا بودجه پایداری نیست و ما تا کنون بعد از گذشت ده سال، شش فصل کاوش انجام داده ایم. در سال 89 یک فصل، در سال 90 دو فصل و در سالهای 92 و 93 که تقریبا مستمر بود فصل چهار و پنج انجام شد. بعد از آن وقفه طولانی مدتی بود و در واقع آخرین کاوش ما یکی در سال 93 بود و بعد از چهار سال، کاوش 97 اتفاق افتاد.

وی یادآور شد:: در بازدیدی که شهردار اصفهان از تپه اشرف داشت قول هایی برای همکاری داده شد اما تا این لحظه فقط در حد صحبت بوده و هیچ برنامه ای در این راستا انجام نگرفت. مسئله تپه اشرف این است که نیاز به عملیات مستمر دارد نه چیزی که الان صحبت شود، بعد نشست و چیزهایی که سالیان سال به طول بینجامد! به جرات می توان گفت که یک بخشی از کار در تپه اشرف فرس ماژور است برای اینکه ما نمی توانیم اینجا را به حال خودش رها کنیم.

جعفری زند گفت: به جرات می توانم بگویم تپه اشرف اصفهان مثل تپه های شوش می تواند آثار ارزشمندی را ارائه بدهد. به خصوص با این گمانه زنی اطمینان پیدا کردم که بخش بزرگی از تاریخ اصفهان در محدوده تپه اشرف مدفون است. تپه اشرف یک هسته بزرگ صخره ای دارد و ما هرچه در اطراف این تپه پیش می رویم نشان دهنده این مساله است که چه آثار نهفته ای داریم که می تواند بسیار چشمگیر باشد.

سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف تاکید کرد: اتفاقات زیادی در توسعه شهری رخ می دهد و تپه اشرف در معرض خطر است. این تپه نیاز به حصار کشی دارد. حتی قسمت هایی از پارکهای شرق و غرب باید زیر پوشش تپه قرار بگیرد، چون ما امروز مطمئن هستیم که ارزش مناطق پیرامون خیلی بالاتر از خود تپه اشرف است.

جعفری زند گفت: کاوش تپه اشرف باید بودجه هر ساله و مستمری داشته باشد نه یک بودجه ناچیز. اگر هم این بودجه وجود داشته است، من اصلا آن را در کاوشهای تپه اشرف حس نکردم. پول ناچیزی که فقط در حد دو تا سه گمانه یا یک کاوش مختصر داده شود در مقابل عظمت تپه اشرف هیچ است. با این بودجه خیلی ناچیز یک خراش هم نمی توانیم به تپه اشرف و پیرامونش دهیم.

وی با اشاره به ناکافی بودن بودجه کاوش باستان شناسی اصفهان گفت: در فصل پنجم کاوشها پولی که پرداخت شد به قدری ناچیز بود که در حد دو یا سه گمانه بود در حالیکه من سه ترانشه باز کردم و واقعا از همه چیزمان زدیم برای اینکه این کاوش یک کاوش درست باشد.