گنجینه ای نفیس که از قم به عراق رفت

ایسنا/ پای صحبت های استاد کاشیکار حرم حضرت معصومه (س) می نشینیم و درباره گنجینه ای نفیس که از قم به عراق رفت، می پرسیم.

داستان چیست؟

هادی کوه خضری متولد 1325 در شهر قم، تمام کودکیش را در کنار استادان کاشیکار و معماران ایرانی در حرم حضرت معصومه (س) سپری کرده است، چشمان و دستانش به آبی فیروزه ای و لاجوردی های ایرانی عادت داشته و حالا، حرم حضرت علی (ع)، حرم امام جواد کاظم (ع) و حرم امام حسین (ع) را به همان رنگ و هنر آراسته است. هنر کوه خضری فقط به کاشیکاری عتبات عالیات محدود نشده است، او در جوانی همسایه با استاد حسین لرزاده، معمار ایرانی در مدرسه سپهسالار، دستی در مرمت و تعمیر کاشی های گنبد و گلدسته ها داشت و در مجلس شورای ملی هم هنرش را به یادگار گذاشت.

کوه خضری می گوید: از 10 سالگی کاشیکاری را شروع کردم. خیلی به این حرفه علاقمند بودم و فکر می کردم این کار دنیوی و اخروی باشد، اصلا درآمد مطرح نبود که البته هرگز هم درآمدی نداشت، چنین نگاهی هم به کاشیکاری نداشتم.

او از روزگاری که در مسجد ـ مدرسه سپهسالار کار می کرد، تعریف می کند: سال 43-42 بود، ما آنجا روی گنبد بالا و گلدسته ها کار می کردیم، لچکی های مدرسه سپهسالار و گره چینی ها دیگر تکرار نشده اند، همه شان کار استادم (کاشانی) بود. استاد (حسین) لرزاده هم بودند، روی شبستان زمستانی کار می کردند.

ذهنش درگیر لاجوردی ها و فیروزه ای کاشی ها است، به روزگاری که در حرم حضرت معصومه (س) کار می کرد، برمی گردد و می گوید: وقتی استادم فوت شد، همه جای حرم به تغییرات و تعویض نیاز داشت، خیلی کار کردیم. بالای چهل پنجاه سال آنجا بودم، الانم فرزندم آنجا مشغول است. خودم هم در عراق هستم.

کوه خضری که می گوید خودش را وقف این کار کرده است، هر کاری هم که به کاشی ربط داشته باشد انجام می دهد، از کشیدن نقش و خط تا مرمت، داستان سفرش به عراق و سوریه را اینطور روایت می کند: از طرف رئیس ستاد بازسازی عتبات دعوت به همکاری شدم. فکر می کردم یک سال طول می کشد و دوباره به ایران برمی گردم، ولی ماندگار شدم. فکر کنم سال 1386 به عراق رفتم، اولین پروژه مرمت و کاشی کاری صحت حرم امام جواد (ع) در کاظمین بود. نزدیک به دو سه سال طول کشید. بیشتر کارها مقرنس کاری بود، کار زیادی داشت. بعد از آن در نجف ماموریت پیدا کردم تا در صحن حضرت زهرا در حرم امام علی (ع) کار کنم، شروع سختی بود، قبل از آن هم در کربلا و حرم امام حسین (ع) کارهایی را انجام داده بودم.

استاد از کاشی ها می گوید: طرح ها بیشتر هنر شخصی است، بیشتر روی نقوش اسلامی کار می کنیم. کاشیکاری پر زحمت است، ذوق و عشق می خواهد، غیر از این هم چیزی ندارد. زمانیکه برای کار در کاظمین دعوت شدم می خواستند تعهد بدهم، می ترسیدم، می دانستم کار سخت و بزرگی است، اما وقتی شروع کردم کارها خوب پیش رفت.

کوه خضری از رنگ غالبی که حرم ها را با آن آراسته تعریف می کند: در صحن حضرت زهرا (س) در حرم امام علی (ع) رنگ غالب کاشی ها، فیروزه و لاجورد است. البته بستگی به مکان دارد. ما اسم مناطق مختلف در صحن را نمی دانم، ولی با کاشی ها و نقش ها آن ها را می شناسیم. کاشی های لاجوردی و فیروزه ای گیرا هستند، سعی کردیم حسی که بازدیدکننده لازم است در این مکان معنوی و مذهبی دریافت کند، از این طریق انتقال دهیم.

استاد کاشیکار عتبات، روزهای سخت کم نداشته است، از زمانی می گوید که به رها کردن کار فکر می کرد: روی مقرنس آجری کنار محراب مسجد جمکران کار می کردیم، سبک پیچیده ای بود، شاید هفت هشت بار گیر کرده بودم، حتی مدتی آن را رها کردم، نا امید بودم، نمی دانستم می توانم کار را ادامه دهیم، استمداد طلبیدم، کار را دوباره شروع کردم و مقرنس کاری به سرانجام رسید.

او مدتی هم در سوریه بود، روی مرمت و تعمیر کاشی های حرم حضرت رقیه کار می کرد، می گوید: معمولا داخل حرم ها از کاشی خشتی استفاده نمی کنم، تاکیدم روی معرق و کاشی های پرتزئین با زمینه های لاجوردی و فیروزه ای است. این کارها بسیار سنگین و پرابهت است.

کوه خضری تاکید می کند در سالهایی که در عتبات عراق و سوریه کار کرده، نوآوری هم بسیار داشته است، مقرنس کاری هایی را انجام داده که نمونه دیگری ندارد. کارهای پیچیده ای که معتقد است از نزدیک باید دید و قضاوت کرد.