خانه امام جمعه تهران | بازمانده ای از داماد ناصر الدین شاه

شاید با شنیدن خانه امام جمعه تهران در ذهنتان خانه ای ساده با اسباب و اثاثیه ی اولیه تصور کنید و دور از ذهن شما باشد که خانه ای زیبا با معماری بی نهایت منحصر به فرد به امام جمعه تعلق داشته باشد. این بنا یکی از بهترین بناهای قاجاریه ست که متعلق به امام جمعه در آن زمان می باشد. در گذر از کوچه پس کوچه های عودلاجان بنای زیبایی چشم را خیره می کند که به قولی به عمارت داماد ناصرالدین شاه معروف بوده، شاید دلیل معروفیت این بنا همین موضوع می تواند باشد. این بنا از عمارت های زیباییست که در نیمه ی دوم قرن سیزدهم هجری ساخته شده که نخست، متعلق به صدر اعظم ناصرالدین شاه میرزا آقاخان نوری بوده، سپس توسط امام جمعه تهران خریداری شد و به همراه همسر خود شکوه الدوله در آن ساکن شدند، هم اکنون یکی از زیباترین عمارت هاییست که از دوران قاجار برای پایتخت به یادگار مانده. پس با همگردی برای اطلاعات بیشتر از خانه ابوالقاسم امام جمعه همراه باشید.

حاج ابوالقاسم امام جمعه

خانه ی زیبایی که به خانه امام جمعه تهران مشهور است. منتسب به امام جمعه تهران ملقب به "ظهیرالاسلام" می باشد. حاج سید ابوالقاسم امام جمعه در سال 1282 هجری قمری متولد شد. وی پسر ارشد سید زین الدین امام جمعه و نوه ی دختریِ معیرالمالک (نظام الدوله) می باشد که در کودکی پدرش را از دست می دهد و عمویش سید مرتضی او را بزرگ می کند و چون سید ابوالقاسم کوچک بود، سید مرتضی در آن زمان امور امام جمعه گی را به عهده داشت و زمانی که ایشان به سن قانونی رسید به دستور ناصر الدین شاه امام جمعه تهران شد. منصب امام جمعه همانند دیگر مناصب های درباری در دوران قاجاریه به دلیل نزدیکی با خانواده ی شاه موروثی بود که پس از فوت پدرش، امامت جمعه و رسیدگی به امور مسجد شاه بر عهده ی وی بود که دوران منصبش از اواخر حکومت محمدشاه قاجار تا زمان مشروطه بود. اما به دلیل مخالفت با مشروعیت از منصب خود عزل شد و برادرش امام جمعه تهران شد. سید ابوالقاسم امام جمعه با شکوه الدوله دختر ناصرالدین شاه ازدواج می کند و در خانه ای زیبا که از میرزا آقاخان نوری ( صدراعظم ناصرالین شاه ) خریداری کرده ساکن می شود. در سال 1227 در جریان به دار آویخته شدن شیخ فضل اله نوری به روسیه پناهنده می شود، بعدها به اروپا می رود و پس از چندسال و با اجازه دولت آن زمان به ایران بازمی گردد. حاج ابواقاسم در سن 62 سالگی دارفانی را وداع گفت و ایشان را در مقبره باشکوهی که در زمان حیات پدرش ساخته بود دفن کردند و هم اکنون این آرامگاه به سر قبر آقا معروف است.

آشنایی با خانه امام جمعه تهران

این عمارت زیبا در یکی از محله های قدیمی تهران به نام عودلاجان در خیابان ناصرخسرو، روبه روی وزارت دارایی و در کوچه ای که به کوچه ی امام جمعه معروف است، واقع شده. قدمت خانه ابوالقاسم امام جمعه به سال های 1280 تا 1300 هجری شمسی برمی گردد که در تاریخ 1375 به ثبت ملی می رسد. این بنا متعلق به صدراعظم ناصرالدین شاه بود که بعدها حاج ابوالقاسم آن را خریداری می کند و در آن زندگی می کند و از بناهای اعیانی قاجاریه است که دو بخش اندرونی و بیرونی دارد. سکونت افراد خانه و خدمه در بخش اندرونی بوده که بعدها به مدارس تبدیل شده و پذیرایی از مهمانان در بخش بیرونی صورت می گرفته. بنا در 2 طبقه به مساحتی حدود 879 متر ساخته شده. در طبقه اول حوض خانه و در طبقه ی بالا تالار تابستانی و زمستانی ساخته شده که با ارسی کشویی از یکریگر و از محیط خارج جدا می شدند. دو ستون بلند در جلوی ایوان قرار دارد که زیبایی این عمارت را چندین برابر کرده. آیینه کاری، نقاشی و گچبری های این بنا مانند دیگر عمارت های اعیانی بی نظیر است. تصاویر زنان با پوشش غربی و تلفیق طرح های غربی بر روی گچبری های کنار آیینه منحصر به فرد است. گره چینی های مشبک با شیشه های رنگی در میان قاب ها و ارسی ها به سبک معماری ایرانی با طرح های اسلیمی تزیین شده. طرح شیروانی عمارت از آرامگاه کوروش الهام گرفته شده که جلوه ای خاص به بنا بخشیده. این بنا در ساله های 1348 تا 1350 هجری شمسی به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد و پس تعمیرات و مرمت به مرکزی برای آشنایی دانشجویان معماری و هنر تغییر کاربری داد. اما چند سال بعد احداث پارکینگ طبقاتی در نزدیکی آن، انفجار بمب در میدان امام و اصابت موشک رژیم بعثی در 25 متری آن خسارتی غیرقابل جبرانی به آن وارد کرده. اکنون این عمارت زیبا سرنوشتش مانند دیگر بناها به فراموشی سپرده شده و امید است با تغییراتی مجدد به ساختار شهری برگردد و با کاربری جدید مورد استفاده قرار بگیرد تا از تخریب آن جلوگیری شود.