ایجاد میدان میوه و تره بار در عرصه تپه تاریخی معصوم زاده؟

براساس آخرین خبرهای واصله، نشانه هایی از ایجاد میدان میوه و تره بار در عرصه تپه تاریخی معصوم زاده بچشم می آیند.

وقتی میدان تره بار مهمتر از یک تپه تاریخی است!

عزت الله نگهبان اواسط دهه 40 و وقتی بررسی های باستان شناسی به خراسان شمالی و در نهایت بجنورد رسید، متوجه شد مردم این شهر راه کاسبی متفاوتی از دیگر مردم دارند، او فهمید تعداد زیادی از مردم منطقه یکی از کاسبی های روزمره خود را از راه حفر چاه و گودال روی یک تپه و کشف آثار تاریخی و فروش آنها بدست می آورند. مردم نام آن محوطه را «معصوم زاده» می خواندند. تپه ای که دهه 40 کنترل زیادی روی آن نمی شد و شاید به همین دلیل بود که در نخستین قدم، دکتر نگهبان این محوطه تاریخی را در فهرست آثار ملی به ثبت رساند. تا همین چند سال قبل هم خبرهای چندانی از وضعیت این محوطه تاریخی که درصد زیادی از آن زمین کشاورزی بود، در دست نبود. مگر چند فصل مطالعه و کاوش باستان شناسان که حتما با دیدن وضعیت تپه معصوم زاده هشدارهایی را مطرح می کردند، اما به نظر می رسد نتیجه اش تاکنون درست مانند همین امروز بوده است. برخی بومی های منطقه در سال های گذشته معتقد بودند با آغاز اقدامات اجرایی میراث فرهنگی برای حفاظت از این محوطه، برخی افراد به ساخت وساز روی این محوطه روی آوردند و محوطه را به یک "پنیر سوئیسی" تبدیل کردند. وضعیت به مرور آن قدر بغرنج شد که از حدود پنج سال بار دیگر فعالان میراثی قدم های محکمتری را برای نجات این محوطه برداشتند، تا امروز که باز هم خبرهایی از آغاز تخریب های بیشتر از این محوطه به گوش می رسد.

برای ساخت میدان تره بار از میراث فرهنگی استعلام گرفته بودند؟

اکنون محمدرضا محمدی، دانش آموخته باستان شناسی و فعال میراث فرهنگی نخست با اشاره به شناسایی و ثبت ملی این محوطه تاریخی در سال 1346 و توسط عزت الله نگهبان می گوید: تاکنون سه مرحله کاوش های باستان شناسی در این تپه انجام شده است، در دهه 60 بخش وسیعی از تپه که در بخش جنوب شرقی شهر بجنورد، برای ساخت بخش های مسکونی و اداری انتخاب و ساختمان ها تاسیس شدند تا سرانجام در سال 1370 لباف خانیکی، باستان شناس کاوشی گسترده در این محوطه انجام داد. پس از آن در فاصله 10 ساله 1386 تا 1396 دو مرحله کاوش باستان شناسی در منطقه انجام شد که استقرار بسیار بزرگی از دوره ساسانی و اسلامی را نشان داد. او ادامه می دهد: با وجود ثبت ملی این تپه تاریخی، بی توجهی های میراث فرهنگی و دخالت های بیجای شهرداری که بدون گرفتن استعلام از میراث فرهنگی مجوز کاربری های مختلف در منطقه را صادر می کند، آسیب های زیادی به این محوطه وارد کرده و در حال حاضر نیز قصد دارد که در عرصه این محوطه تاریخی، یک میدان میوه و تره بار بزرگ بسازد، به اندازه ای که تاکنون در کنار تابلوی ثبت اثر، شهرداری اقدام به پی کنی کرده است. وی با تاکید بر اینکه در اوایل دهه 90 بخش زیادی از مردم آمادگی داشتند که در کاوش های باستان شناسی این تپه تاریخی مشارکت و همراهی کنند، می افزاید: خانه های بخشی از مردم در حریم تپه بود و آنها به آزادسازی بخش هایی از تپه امیدوار بودند، اما متاسفانه آن تصمیم ها اصلا به نتیجه نرسیدند و نتیجه آن شد که شهرداری امروز با وجود به دست آمدن آثار و موارد تاریخی در زمان انجام اقدامات عمرانیش همچنان به کار خود ادامه می دهد. او اضافه می کند: متاسفانه در اغلب موارد شهرداری بدون توجه و استعلام از میراث فرهنگی به صورت همیشگی کار خود را انجام می دهد. آن هم برای این محوطه تاریخی که در مرکز استان و در ایستگاه شهری است و حتی با فاصله کمتر از یک کیلومتری می توان گفت آن نزدیکترین تپه تاریخی به اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان شمالی است.

تپه معصوم زاده، چطور معصوم باقی ماند

با شناسایی و ثبت ملی این محوطه تاریخی، در دهه 50 فائق توحیدی باستان شناس پیشکسوت که منطقه جنوب بجنورد و شمال خراسان را کاوش می کرد، این تپه تاریخی را میل کوبی و حدود و ثغور آن را مشخص می کند. پس از آن اعلام می شود که این منطقه، باستانی است. مدتی که از این اتفاقات می گذرد، بخش های بزرگی از این محوطه که مالک خصوصی نیز داشته اند، در اثر توسعه برنامه های شهری واگذار می شوند. در زمان انقلاب اسلامی بسیاری از اداره ها و خانه ها شکل می گیرد و شهرک سازی انجام می شود، بخشی از تپه در قسمت های ارتفاعی توسط یک نهاد نظامی تملک شده و تاسیسات زمینی ساخته می شود. بخشی از این شهرک روی استقرارهای باستانی قرار می گیرند. تا قبل از دهه 70، مدیران سابق در اداره کل خراسان نامه های زیادی به فرمانداران بجنورد و شهرداران وقت نوشتند که میراث فرهنگی وضعیت نامناسبی دارد چون در آن زمان مدیریت شهری پروانه های ساختمانی زیادی به ساخت وساز در محوطه های تاریخی می داد. ترمینال مسافربری و برخی از ادارات دولتی نیز در این محدوده ساخته شدند. در آن زمان و قبل از سال 1372 مکاتبات مکرر به فرماندهان این منطقه انجام شد که باید حدود تپه که توسط آقای توحیدی در دهه 50 میله کوبی شده را رعایت کنند، درخواست هایی که بی توجه به حال خود رها شدند، تا سرانجام از محدوده 15 هزار هکتاری که یک سایت باستانی را شامل می شد، چیزی حدود 10 هکتار باقی ماند. در سال 1372 تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی توسط لباف خانیکی انجام شد و او در ادامه گزارشی از کارهایش را ارائه داد که در عمق زمین آثاری مانند آجر فرش یا آثار سفالی بدست آمده است. با تاسیس اداره کل میراث فرهنگی در خراسان شمالی در سال 1384 و پس از آن اداره کل شهرستان بجنورد، مذاکراتی بین نهاد نظامی و مسئولان انجام و به این نتیجه رسیدیم که بخش قابل توجهی از محوطه در سال های گذشته از بین رفته و بخش های دیگری از آن نیز مالک دارند. در آن زمین ها شهرک سازی یا اداراتی ساخته شده اند. اغلب مالک های دیگر زمین ها نیز املاک خود را به شهرداری داده و شهرداری با آنها توافق کرده بود. پس از آن مدت، امروز میراث فرهنگی با مالک هایی روبروست که به دلیل گمانه زنی های قبلی به آنها اجازه ساخت وساز داده نمی شود. تا امروز که تنها حجم باقی مانده از تپه «معصوم زاده» هفت هکتار اعلام شده و میراث فرهنگی در طول سال های گذشته بررسی ، کاوش و تملک در این محوطه را نیازمند بودجه زیادی دانسته است.

منبع: ایسنا