چاقی، نوعی سالخوردگی زودرس است

مجله ایلیاد/ بیش از دو میلیارد نفر در سراسر جهان، دچار اضافه وزن یا چاقی مفرط هستند. آمار چاقی از سال 1975 سه برابر شده است. این عارضه در میان کودکان و نوجوانان وضعیت بدتری را رقم زده است و شاهد افزایش 10 برابری آن در همان بازه ی زمانی بوده ایم. اما واقعاً چه عواملی ما را به سوی این آمار فاجعه آمیز برده است؟

به باور دانشمندان، شاید ما دید اشتباهی نسبت به اپیدمی چاقی داشته ایم. آنان در مطالعه ی جدید خود نشان دادند که چاقی با عواملی گره خورده که آن ها را نادیده گرفته ایم. به ادعای تیم دانشمندان، چاقی اساساً نوعی پیری زودرس است؛ این عارضه سلامتی ما را به خطر انداخته و باعث کوتاهیِ عمرمان می شود که به فرایند عادی و ناگزیرِ پیری و ابتلا به بیماری های مرتبط با پیری شباهت فراوانی دارد. متخصص تغذیه «سیلویا سانتوسا» از دانشگاه کونکوردیا در کانادا، می گوید: «ما در حال تلاش برای اثبات این ادعا هستیم که چاقی همسان با پیری است. در واقع، سازوکارهای بروز چاقی و پیری شباهت بسیار زیادی به همدیگر دارند.»

سانتوسا و همکارانش در تحقیقات جدیدشان به مرور بیش از 200 مطالعه پرداخته و اثرات چاقی را بررسی کردند؛ از اثرات سلولی و مولکولی گرفته تا تاثیر چاقی بر دستگاه ایمنی بدن، شناخت، حرکت و غیره. ماحصل تلاش ها و تحلیل های آنان، این است که چاقی به لحاظ اثراتش بر سلامتی، بازتاب دهنده ی پیری است؛ چاقی افراد را در معرضِ آغاز بیماری های مزمنی قرار می دهد که معمولاً آن موارد را در پیری مشاهده می کنیم. محققان اعلام کرده اند که چاقی باعث تسریع پیری می شود، اما آن ها چنین ادعایی ندارند که پیری و چاقی دقیقاً یک چیز یکسان هستند؛ تا جایی که داده ها نشان داده و ما می توانیم از آن ها استفاده کنیم، چاقی و پیری دو روی یک سکه هستند.

سانتوسا می گوید: «من معمولاً از افراد می خواهم تا آنجا که می توانند بیماری های ناشی از چاقی را در قالب یک فهرست یادداشت کنند. در مرحله ی بعدی از آن ها می پرسم که به نظرشان چند مورد از این بیماری ها با پیری ارتباط دارند. بیشتر افراد می گویند که همه ی آن ها مرتبط اند. یک سری عوامل در چاقی به ایفای نقش می پردازند که باعث تسریع فرایند پیری می شوند.»

دانشمندان نمونه های گوناگونی از سازوکارهای احتمالی پیشنهاد کرده اند؛ مثل سوءعملکرد میتوکندری در اثر چاقی، التهاب سیستمی و تضعیف واکنش های دستگاه ایمنی بدن. دانشمندان همچنین بر این باورند که چاقی می تواند بر تِلومرها تاثیر بگذارد. تلومرها به عنوان محافظ در رشته های دی ان ای عمل کرده و با افزایش طول عمر ارتباط دارند. این استدلال مخالفانی را هم به همراه داشته است. باید به این نکته توجه داشت که دانشمندان در حال حاضر فقط به چند مورد مقایسه، استناد کرده اند و نیاز به انجام تحقیقات بیشتری دارند. اما همین مقایسه ها می تواند نتایج خوب و مهمی را به ارمغان بیاورد. آنچه دانشمندان می خواهند این است که چارچوب ذهنی ما را نسبت به چاقی تغییر دهند و به ما در درمان این مساله ی همه گیر در مقیاس جهانی کمک کنند. در سایر مطالعات مربوط به چاقی نیز تلاش هایی در همین راستا انجام شده است. ماحصل این مطالعات، رسیدن به دیدگاه تازه ای از چاقی و اثرات آن بر سلامتی انسان است. لذا هرچه اطلاعات عینی بیشتری در اختیار داشته باشیم، می توانیم بینش عمیق تری درباره ی چاقی به دست بیاوریم.

این مقاله در مجله ی Obesity Reviews منتشر شده است.