معرفی موزه جواهرات ملی در تهران و زیبایی هایش

یکی از موزه های زیبایی که در حال حاضر در زیرزمین بانک مرکزی ایران قرار دارد و اشیای با ارزشی چون جواهرات، سنگهای قیمتی و اشیای سلطنتی در آن نگهداری می شوند، موزه جواهرات ملی در تهران هست. ایران در طی دوران مختلف حوادث زیادی را به چشم دیده و از آنها به سلامت عبور کرده است و خزانه جواهرات ملی در تهران یکی از هزاران موزه ایران بود که تاریخ و فرهنگ کهن ایران را با خود دارد. ایران در دوران صفویه شروع به جمع آوری جواهرات گران بها می کند که تا قبل از این دوران، جایی در خزانه دولتی نداشته اند. با ما در این مقاله جذاب و خواندنی همراه شوید تا قدری شما را با پلان موزه جواهرات ملی ایران و تاریخچه اش آشنا کنیم.

جمع آوری جواهرات

پادشاهان و کارشناسان جواهرات حکومت صفوی بعد از دو قرن تلاش برای خریداری جواهرات مختلف، سرانجام توانستند آنها را جمع آوری و به پایتخت حکومت صفوی یعنی اصفهان منتقل کنند. همزمان با اتمام حکومت شاه سلطان حسین و ورود محمود افغان، خزانه های حکومتی مورد غارت قرار گرفتند. بعد از ورود شاه طهماسب دوم، غنایم غارت شده که در دست اشرف افغان بودند، پس گرفته شدند و سپس، به دست نادر شاه افتادند و بدین ترتیب، این جواهرات نتوانستند از خاک ایران خارج شوند.

نادر شاه به محمدگورکانی نامه هایی مبنی بر استرداد جواهراتی که به هندوستان منتقل شده بودند، نوشت اما، دربار هندوستان پاسخ رد به نامه او داد. پس از لشکرکشی که نادرشاه به هندوستان انجام داد، پادشاه هند علاوه بر جواهرات، اسلحه و پول نقد بسیاری را به او تسلیم کرد. البته، نادرشاه مقداری از جواهراتی را که بدست آورد، بنابر رسم و فرهنگ آن زمان، بخشی را به حکام ایران و پادشاهان کشورهای دیگر و مقداری را به آستان مقدس امام رضا (ع) اعطا کرد. احمد بیگ افغان ابدالی که از سرداران نادر شاه بود، پس از به قتل رسیدن او، بخشی از جواهرات موجود در خزانه را غارت کرد. الماس کوه نور یکی از این جواهرات بوده که در حال حاضر بر روی تاج ملکه الیزابت خودنمایی می کند.

تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی در تهران در سال 1334 شمسی ساخته شد و با تاسیس خزانه بانک مرکزی در سال 1339 شمسی، محتویات آن به این بانک انتقال یافتند. مساحت زمینی که پلان موزه جواهرات ملی ایران بر روی آن بنا شد، در حدود 1000 مترمربع بوده و ساخت کلیه سیستم های ایمنی این خزانه توسط آلمانی ها انجام گرفت. فعالیت خزانه جواهرات ملی در تهران قبل از انقلاب شروع شد اما، همزمان با رویدادهای انقلاب فعالیتش برای مدتی به حالت تعطیل درآمد و سرانجام، در سال 1369 فعالیت خود را از سرگرفت و بازدید برای عموم آزاد شد.

از زمان قاجاریان جواهرات خزانه جواهرات ملی در تهران تغییرات زیادی نداشته اند. مدتی بعد دو گوهر که توسط رضاه شاه اهدا شدند نیز به آنها اضافه گشتند. اولین گوهر فیروزه ای از معدن نیشابور و دومین گوهر مروارید صید شده از خلیج فارس بود. بنابر دستور رضا شاه، شرکت فرانسوی بوشرون علاوه بر صورت برداری از تمام جواهرات، ارزش حدودی آنها را نیز تعیین کرد. در سال 1316 شمسی، همزمان با تاسیس بانک ملی ایران، جواهرات خزانه جواهرات ملی در تهران به عنوان پشتوانه پولی و مالی کشور، به این بانک منتقل شدند.

موزه جواهرات ملی تهران

موزه جواهرات ملی در تهران تنها از شنبه تا سه شنبه بازدید عمومی دارد که ورود کودکان زیر 6 سال نیز ممنوع است. از نکات امنیتی برای ورود به موزه جواهرات ملی در تهران این است که از افراد موبایل، کیف و موارد مشابه با اینها گرفته می شوند. در نتیجه، امکان عکسبرداری وجود ندارد. بعد از این مرحله و گذشتن از راهروها، وارد زیرزمین پلان موزه جواهرات ملی ایران می شوید که در آن با یک در که شبیه گاو صندوق بوده، رو به رو خواهید شد. برای مشاهده جواهرات، سنگهای قیمتی و اشیای سلطنتی باید وارد این گاو صندوق شوید.

جواهرات و اشیای قیمتی موجود در آن به 36 بخش دسته بندی شدند که عبارتند از زیورآلات تزئینی، تاج و نیم تاج، جقه ها (پیش کلاه)، گلدان، سرپوش غذا، قلیان، آینه، عصا، تخت، سنجاق و گل سینه.

جقه نادر شاه

تاکنون هیچگونه اطلاعات دقیقی از ارزش جواهرات موزه بدست نیامده است، به طوریکه زبده ترین کارشناسان نیز توان قیمت گذاری دقیق یا تقریبی بر روی این جواهرات را ندارند که دلیل آن، اهمیت تاریخی آنان است. جواهرات به غنیمت گرفته شده از هند در آن زمان ارزشی معادل 70 کرور روپیه داشته اند. یکی از قسمت های ارزشمند این مجموعه، جقه نادر شاه بوده که در تصویر زیر مشاهده می کنید.

الماس دریای نور

الماس دریای نور، صدرنشین تمام جواهرات موجود در پلان موزه جواهرات ملی ایران است. از بزرگترین و زیباترین گوهرهای سلطنتی جهان و ایران، الماس برلیان دریای نور بوده که هزار سال قبل کشف و استخراج شد و زوج آن الماس کوه نور نام دارد. هر دوی این الماس ها تعلق به نادر شاه افشار دارند. الماس دریای نور جز غنایم جنگی بوده که توسط محمدشاه گورکانی به نادر شاه تسلیم شد، از هند به ایران آمد و بعد از گذراندن دوره های مختلف، بدست شاهان قاجار رسید. الماس دریای نور با رنگ صورتی کمیاب خود در بین الماس های جهان زیبایی خیره کننده ای را به نمایش گذاشته است. وزن 182 قیراطی آن مربوط به تراشکاری بوده که بر روی آن انجام شد اما، به احتمال زیاد وزنی بیشتر از این مقدار قبل از تراش داشته است.

رستم در جنگ با تورانیان این الماس را که بر روی شمشیر افراسیاب نصب بود، به چنگ آورد. سپس، در حمله امیر تیمور به ایران غارت شد و بدست محمدشاه گورکانی در هند رسید که بعد از اندک زمانی، محمدشاه در جنگ خود با نادر شاه الماس ها را در عمامه اش پنهان کرده که سربازان آنها را یافته و به نادرشاه تسلیم کردند. محمدعلیشاه قاجار نیز پس از شکست مقابل مشروطه خواهان به سفارت روسیه پناهنده شد و این الماس را با عنوان وسیله شخصی به همراه خود برد اما، مشروطه خواهان آن را پس گرفتند.

ناصرالدین شاه اعتقاد داشت که الماس دریای نور یکی از گوهرهای تاج کوروش کبیر است. به همین علت، اعیان و بزرگان کشور را به نگهداری از این الماس می گمارید. اعتقاد دانشمندان کانادایی بر این است که الماس دریای نور با الماس نورالعین یک الماس کامل را تشکیل می دهند.

الماس کوه نور

این گوهر با ارزش در سال 1656 در ناحیه قلعه باستانی گلکنده کشف شد و بزرگترین الماس دنیا لقب گرفت. این الماس توسط وزیر مشهور ایرانی به نام میرزا محمد میرجمله به محمدشاه گورکانی، پادشاه هند تقدیم شد که در سال 1738 میلادی در یورش نادر به هند همراه با الماس دریای نور به ایرانیان رسید. سپس، با قتل نادر توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد و به شاه شجاع رسید. در جنگی که بین افغانستان و هندوستان در گرفت و افغانها شکست خوردند، سردار هندی به نام شیر پنجاب، شاه شجاع را شکست داد و الماس را با خود به عنوان غنیمت به هندوستان برد.

بعد از گذشت زمانی و دوره استعمار انگلستان بر هندوستان، الماس به دست کمپانی هند شرقی افتاد. در سال 1877 به طور رسمی اعلام شد که این الماس متعلق به امپراطور بریتانیا یعنی ملکه ویکتوریا هست. این الماس زیبا هم اکنون بر روی تاج ملکه خودنمایی می کند.

کره جواهر نشان

گروهی از جواهرسازان ایرانی به دستور ناصرالدین و در سال 1291 شمسی از جواهرات غیرقابل استفاده خزانه، کره ای به نام کره جواهرنشان را ساختند. سرپرست این گروه سازنده شخصی بنام ابراهیم مسیحی بود. این کره که به کره زمین شباهت داشته، 34 کیلوگرم طلای خالص دارد. تعداد قطعات جواهر استفاده شده برای ساخت این کره، 51366 قطعه بوده که وزنی معادل 365 گرم وزن دارند. زمردهای بکار رفته در این کره از دریا و یاقوت هایش از خشکی بدست آمده اند. خطوط جغرافیایی و خط استوای این کره که هم اکنون در موزه جواهرات ملی در تهران جای دارد، با الماس نشان داده شده اند.

تخت طاووس

به دستور فتحعلی شاه قاجار و با همکاری فرماندار اصفهان، در سال 1216 شمسی تختی بزرگ و مجلل از طلا و جواهرات خزانه ساخته شد. این تخت به علت تصویر خورشید بالای آن به تخت خورشید معروف است اما، فتحعلی شاه بعد از شب اول ازدواجش با تاج الدوله 9 ساله، نام تخت طاووس را بر آن نهاد. در آن هنگام، تخت طاووس فتحعلی شاه را با تخت طاووس هندوستان اشتباه می گرفتند. ناصرالدین شاه بر روی این تخت تعمیراتی انجام داد و از آن زمان به بعد تا سال 1360 شمسی، در تالار کاخ گلستان نگهداری می شد اما، بعدا به خزانه جواهرات بانک مرکزی انتقال یافت.

تاج کیانی

تاج کیانی براساس شکل ظاهری خود، اولین تاجی است که بعد از دوره ساسانیان به این شکل خاص ساخته شد. این تاج متعلق به فتحعلیشاه بود اما، سلاطین دیگر حکومت قاجار نیز از آن استفاده نمودند. از جواهرات بکار رفته در ساخت این تاج، می توان به الماس، زمرد، یاقوت و مروارید اشاره کرد.

کلاه عباس میرزا

همانطور که از اسمش پیداست این کلاه متعلق به عباس میرزا بود. شکل ظاهری آن به تاج شباهت دارد. جنس این کلاه از پارچه اطلس و مخمل قرمز بوده و نقش و نگارهایی با مروارید بر روی آن دوخته شده اند. همچنین، در بالای این کلاه، زمرد سبز رنگ بزرگی نیز می درخشد.

تاج فرح پهلوی

این تاج همانگونه که از نامش پیداست، متعلق به فرح پهلوی، همسر محمدرضا شاه پهلوی بود. این تاج توسط دو شخص غیر ایرانی به نامهای وان کلیف و آرپل در سال 1346 شمسی ساخته شد. وزن این تاج 1 کیلو و 489 گرم بوده و جواهرات خزانه ساخته شده است. سنگهای قیمتی مانند الماس، برلیان، لعل، مروارید و یاقوت در ساخت تاج پهلوی بکار رفته اند.

تاج پهلوی

رضاشاه پهلوی بعد از آن به سلطنت رسید، برای تاجگذاری حاظر به گذاشتن تاج سلاطین قاجار بر روی سر خود نبود. در نتیجه، دستور ساخت تاج جدید را صادر نمود. تاج پهلوی توسط گروهی جواهرساز ایرانی که سرپرست آنها فردی قفقازی بنام سراجالدین جواهری بود، در سال 1304 شمسی ساخته شد. این تاج علاوه بر زمان تاجگذاری رضا شاه، در تاجگذاری پسرش محمدرضا شاه نیز استفاده شد.

شمشیرشاهی

این شمشیر که به شمشیر شاهی معروف است، در مراسم های مختلف در دست شاه بود. طول این شمشیر103 سانتیمتر بوده و با 300 سنگ قیمتی مانند زمرد، الماس و یاقوت تزئین شده است.