زندانی که کسی از آن جان سالم بدر نمی برد!

زندان برنجه تکاب یکی از جاذبه های کمتر شناخته شده شهرستان تکاب بوده که لقب سرزمین ناشناخته و اسرارآمیز را یدک می کشد.

زندانی تاریخی و اسرارآمیز

تکاب یکی از شهرستان های جنوبی آذربایجان غربی است که داستان ها و رمز و رازهای زیادی را با داشتن ده ها اثر تاریخی و باستانی قبل و بعد از اسلام در دل خود جای داده است؛ سفر به این منطقه افسانه ای برای همه به ویژه گردشگرانی که قصد ماجراجویی دارند، بسیار جذاب می تواند باشد. آثار تاریخی تکاب غنی و دیدنی های فراوانی دارد که قدمت برخی از آن ها به هشت هزار قبل می رسد و هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به سوی خود می کشاند تا رمز و راز ناشناخته آن را کشف کنند و خاطره های خوبی را برای خود رقم بزنند. مجموعه جهانی تخت سلیمان و آثار باستانی آن هم از مهمترین و معروف ترین مراکز تاریخ و تمدن کشور ایران بوده که در دوران قدیم به نام آتشکده آذرگشنسب معروف بود و در این شهرستان قرار دارد.

زندان برنجه کجاست؟

این گودال اسرارآمیز در شمال شهرستان تکاب، جنوب روستای برنجه از دهستان چمن بخش تخت سلیمان و در دامنه کوهی معروف به کوه طویله سلیمان واقع است؛ در این منطقه و در کنار رودخانه ای خروشان چند چشمه آهک ساز خشک شده را می توان دید که مشهورترین آن ها زندان برنجه تکاب بوده که گردشگران ماجراجوی بسیاری را برای دیدن آن به سوی خود می کشد. زندان برنجه تکاب در سال 1394 به شماره 295 در فهرست آثار طبیعی کشور به ثبت ملی رسید. برای رسیدن به این مکان در مسیر حرکت به سوی تخت سلیمان و پس از طی کردن حدود 20 کیلومتر و گذر از روستاهای اغول بیگ و قره بلاغ به 2 راهی می رسیم که در جوار روستای زیبای همپا قرار دارد. این دو راهی را به سمت روستای برنجه شهرستان تکاب که یک مسیر خاکی است طی کرده و پس از حدود پنج کیلومتر به این روستای زیبا می رسیم؛ در مسیر رفتن به این روستا معادن زیادی را می توان دید که همچون زخمی بر دل کوهستان های زیبای این منطقه خودنمایی می کند. برای رفتن به کنار گودال باید خودروهای خود را در روستا پارک کنید و با پای پیاده و پس از یک کوهنوردی نیم ساعته و طی کردن حدود 2 کیلومتر از دامنه زیبای کوه طویله خود را به گودال برنجه برسانید. به گفته مردم محلی از تخت سلیمان نیز می توان پیاده یا سواره با طی کردن حدود هشت کیلومتر از طریق کوه طویله سلیمان و دهکده قزل قشلاق به این مکان رسید. تشکیلات زمین شناسی متعددی در برنجه دیده می شود و براساس نظر زمین شناسان تاریخچه پیدایش مشابهی مثل دریاچه تخت سلیمان و زندان سلیمان دارد؛ دهانه این گودال عظیم به شکل بیضی و به قطر 100 متر و عمق 70 متر است و در کف آن دریاچه ای مملو از آب سرد و گاز کربنیک وجود دارد؛ این چشمه عظیم دیوارهایی بلند و با شیب تند دارد که از لایه های نازک تراورتن به وجود آمد. گروهی از کوهنوردان تکابی در سال 1389 و با حمایت و پشتیبانی هیات کوهنوردی شهرستان تکاب با موفقیت در داخل گودال برنجه فرود کردند؛ اعضای این گروه در این حرکت ورزشی سخت و مهیج که 2 ساعت به طول انجامید، با استفاده از ابزار و وسایل صخره نوردی ساده و اولیه، به صورت انفرادی در عمق آن فرود آمدند و دوباره با موفقیت به بیرون صعود کردند.

مکانی منحصربفرد برای گردشگران

با رسیدن به دهانه این گودال در لحظه نخست ترس و نوعی شگفتی تمام وجود انسان را فرا می گیرد؛ فرد به پایین این گودال که می نگرد در وهله نخست، قادر نیست که انتهای گودال را ببیند و نیاز است تا برای دیدن دریاچه آن اندکی جلوتر برود که برخی افراد به دلیل ترس از ارتفاع دیدن آن را به لقایش می بخشند. هیچ گونه حفاظی در اطراف این گودال شهرستان تکاب وجود ندارد و از این رو باید نکات ایمنی هنگام رفتن به کناره های دهانه آن به طور کامل رعایت شود. پایین رفتن از دیواره های بلند زندان برنجه شهرستان تکاب بدون تجهیزات کوهنوردی غیرممکن است و وجود آب های گازکربنیک دار در ته دهانه چشمه موجب خردگی بیشتر دیواره هایش شده است. سطح آب چشمه در طول سال تغییر چشمگیری نمی کند و دمای آب چشمه حدود 30 درجه سانتیگراد است و در فصل زمستان یخ نمی زند، عمق آب آن نیز حدود 25 متر برآورد می شود و قابل غواصی است. در فاصله 200 متری این مکان، گودال دیگری نیز وجود دارد که عمق آن کمتر از برنجه است و آب آن نیز خشک شده و با تجهیزات اندک کوهنوردی یا بدون تجهیزات نیز می توان در کف آن قدم گذاشت؛ ساختار زمین شناسی و سنگ های تشکیل دهنده این گودال نیز بسیار شبیه گودال برنجه است.

زندانی برای دشمنان خان

براساس داستان هایی که روستائیان این منطقه بازگو می کنند، در گذشته خان های محلی برای تنبیه روستایی ها یا دشمنان خود، به پای آنان سنگی می بستند و آن ها را به درون این گودال عمیق می انداختند که علت نامگذاری آن به زندان برنجه تکاب این امر است. «فردی که به داخل این گودال انداخته می شد، حتی اگر جان سالم هم بدر می برد، به علت آنکه قادر نبود از این گودال خارج شود، جان خود را از دست می داد».

گودال برنجه در معرض تهدید

وقتی به اطراف این اثر طبیعی منحصر بفرد و شگفت انگیز نگاه می کنید، آنچه که در وهله نخست نظرتان را جلب می کند وجود معادن سنگ در نزدیکی این اثر است که چهره نامناسبی را به طبیعت اطراف آن بخشیده است. چشم انداز این مکان در حال حاضر به دلیل برداشت بی رویه از معادن اطراف و حفاری های غیرمجاز در معرض تهدید جدی قرار دارد و این تهدید زمانی بیشتر ملموس است که مشاهده می شود یکی از معادن به فاصله حدود 100 متری این روستا رسید، به طوریکه سنگ های لاشه استخراج شده از آن ممکن است به پایین سقوط کرده و به منازل روستائیان خسارت وارد کند. به گفته روستائیان شماری افراد سودجو نیز اقدام به حفاری های غیرمجاز در اطراف این اثر کرده که این امر نیز طبیعت اطراف آن را با خطر مواجه کرد. در حاشیه برگزاری تور 2 روزه گردشگری منطقه ای تخت سلیمان که طی روزهای اخیر در جوار این مکان برگزار شد، شماری از دوستداران محیط زیست تکاب با درست کردن حلقه انسانی در اطراف آن از مسئولان خواستند تا نسبت به حفظ و جلوگیری از تخریب آن اقدام کنند. پدیده هایی از این دست که میلیون ها سال طول کشیده تا به وجود آید، بسیار حساس و آسیب پذیر بوده و بدون شک قابل ترمیم و بازسازی نیست؛ از این رو توجه ویژه ای برای حفظ این سازه بی نظیر طبیعی توسط مسئولان و مردم باید معطوف شود.

زندان سلیمان

نزدیکترین اثر مشابه گودال برنجه، زندان سلیمان یا کوه زندان دیو است؛ کوهی مخروطی شکل درون تهی که در سه کیلومتری غرب مجموعه جهانی تخت سلیمان و در 42 کیلومتری شهرستان تکاب جای گرفت. این کوه مخروطی، هزاران سال قبل بر اثر فوران یک آتشفشان پدید آمد؛ اهالی منطقه تخت سلیمان تکاب داستان های زیادی درباره این ناحیه تعریف می کنند و می گویند که «حضرت سلیمان»، دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می کردند را در این کوه زندانی می کرده و به همین خاطر آن را زندان دیو یا سلیمان می نامند. احتمالاً 2 هزار سال پیش مخروطی که امروز خالی از آب است و در دهانه تپه قرار دارد، پر از آب بود اما به مرور زمان و بر اثر حجم رسوبات و فرو ریختن به دهانه، شکاف های این دریاچه که در عمق 100 متری قرار داشت، بسته شده و مخروط خشک شده است.

زندان برنجه، بهشت گمشده گردشگران

زندان برنجه تکاب، یکی از آثار ناشناخته و مغفول گردشگری آذربایجان غربی بوده که در صورت معرفی و شناساندن آن می تواند به عنوان اثری کم نظیر برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود. این اثر شگفت انگیز از ظرفیت های قابل توجهی در بخش گردشگری به ویژه در حوزه گردشگری روستایی برخوردار است که با اندکی توجه و سرمایه گذاری می تواند به جذاب ترین اثر گردشگری منطقه مبدل شود. صنعت گردشگری به عنوان یکی از ظرفیت های مهم برای شهرستان تکاب به واسطه برخورداری از مناطق مختلف تاریخی و طبیعی می تواند عاملی مناسب برای رونق جذب گردشگران و کسب درآمد باشد.

منبع: ایرنا