چه بر سر اسناد مشروطه و نهضت جنگل آمده است؟

براساس سخنان یک مجموعه دار اسناد گیلان، قبل از آب گرفتگی ساختمان آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی اسناد مشروطه و نهضت جنگل دریافت شده اند، ولی سرنوشت فعلی آن ها مشخص نیست.

جریان چیست؟

در پی آب گرفتگی در طبقه منفی پنج ساختمان آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی، این ادعا مطرح شد که اسناد مشروطه و نهضت جنگل که از رشت به تهران منتقل شده وجود داشته که خمیر شده اند. البته همان زمان علی زرافشان، معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در توضیحی گفت که اسناد مشروطه و نهضت جنگل در طبقه منفی پنج نگهداری نمی شدند. از طرفی حسن اکبری، پژوهشگر و مجموعه دار اسناد مشروطه گیلان که این اسناد مشروطه در اختیار اوست، می گوید آن ها را برای قیمت گذاری به سازمان اسناد تهران تحویل داده که بعد از کش و قوس ها یی تحویلشان گرفت. او در این باره گفت: اسناد مشروطه و نهضت جنگل در اختیار من است. من مجموعه دار شخصی هستم و اسناد مشروطه و نهضت جنگل را به سازمان اسناد گیلان داده بودم تا در قالب کتاب چاپ کنند. این کتاب با عنوان «اسناد دولتی گیلان در عصر مشروطه» آماده شد و حتی مراسم رونمایی هم گرفتند، اما بعدا اجازه چاپ ندادند. اکبری افزود: از طرفی موزه مشروطه گیلان خواهان خرید این اسناد بود، اما به دلیل کارشکنی هایی که وجود داشت این اتفاق نیفتاد و این اسناد در حال حاضر در آشیو شخصی من در تهران است. آن زمان سازمان اسناد گیلان و شهرداری تهران از سازمان اسناد تهران درخواست داشتند تا اسنادی که در اختیار من بوده، قیمت گذاری شوند و دستور دادند آن ها به تهران منتقل شوند. حدود یک ماه نیز این اسناد در اختیار آن ها بود اما نه قیمت گذاری کردند و نه کارشناسی. بعد هم من با کش و قوس زیاد این اسناد را تحویل گرفتم. این اسناد شامل دوهزار برگ سند مشروطه و تعدادی هم سند نهضت جنگل بود. اکبری در ادامه بیان کرد: چند وقت بعد از اینکه من اسناد را تحویل گرفتم، طبقه منفی پنج سازمان اسناد دچار آبگرفتگی شد و شنیده ام تعدادی اسناد اهدایی و اسناد نخست وزیری آسیب دیده و شبانه آن ها را منتقل کرده اند. او در ادامه گفت: متأسفانه، از داخل سازمان اسناد کسی به صورت دقیق حرف نمی زند و اخبار غیرموثقی درباره اسناد شنیده می شود. ولی بر اساس گمانه زنی کسانی که در آنجا کار می کردند و با آن مکان آشنایی داشتند، تعدادی از سندهای اهدایی از جمله 10 برگ «سند عدلیه مشروطه» که خود من دو سال پیش اهدا کرده بودم، آسیب دیده اند. فقط امیدوارم از این اسناد اسکن گرفته باشند. او درباره اینکه آیا از اینکه این اسناد در طبقه منفی پنج ساختمان آرشیو نگهداری می شدند، اطمینان دارد یا خیر، گفت: کسی از چگونگی ماجرا اطلاع موثق ندارد؛ البته اگر طبق صحبت آقای زرافشان اسناد بی اهمیتی بودند، چرا این اسناد شبانه خارج شده اند؟ اوایل آبان ماه امسال از گوشه و کنار زمزمه هایی به گوش می رسید که در بارندگی های اوایل این ماه و طغیان یکی از مسیل های قدیمی تهران، پمپ های مستقر در ساختمان آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی عمل نکرده و باعث نفوذ آب به مخزن منفی پنج این ساختمان شده و در این بین اسنادی از بین رفت. در تماس هایی با برخی مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی، با رد این موضوع گفته شد که با تمهیدهای اندیشیده شده، اتفاق خاصی رخ نداده است، اما هیچ کدام درباره این موضوع یک توضیح رسمی رائه نکردند. اما در پی انتشار چند مطلب در فضای مجازی که حتی بعضا با ذکر جزئیات، مدعی بودند که دسته هایی نشان دار از اسناد رسمی آسیب دیده اند، سازمان اسناد و کتابخانه ملی در نهایت با صدور اطلاعیه ای عمومی اعلام کرد: «با سپاس فراوان از دغدغه های خبرنگاران و شهروندان گرامی نسبت به حفظ میراث و اسناد کشور، سازمان اسناد و کتابخانه ملی به اطلاع می رساند که خوشبختانه، تغییرات جوی اخیر هیچ آسیبی به اسناد این مرز و بوم نرسانده است. از سوی دیگر ساختمان آرشیو با تکمیل ظرفیت مخازن روبه رو شده است، از این رو به جهت افزایش ظرفیت مخازن فعلی از طریق نصب قفسه های ریلی، سازمان اقدام به انتقال موقت اسناد پیش آرشیوی به یکی از مخازن ساختمان کتابخانه ملی کرده تا پس از نصب قفسه های ریلی به جای خویش بازگرداند.» این درحالی است که علی زرافشان، معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت و گویی نفوذ آب به طبقه منفی پنج مرکز اسناد و خمیر شدن برخی از آن ها را تایید کرد. او در عین حال گفت که این اسناد، اسناد امحایی و فاقد ارزش ملی بوده اند. همچنین اشرف بروجری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: سطح آب در زمان بارندگی مقداری بالا آمده بود و فوقش مچ پای شما در آب می رفت، اما سندی در آنجا وجود نداشت که قابلیت نگهداری داشته باشد. سند از دستگاه های مختلف در کتابخانه ملی جمع آوری و کار غربالگری انجام می شود و اسناد قابل حفاظت تکلیفش مشخص می شود و به طبقات بالا می رود، اما اسناد امحایی به طبقه منفی پنج می رود و تا زمانیکه به کارخانه های خمیرسازی منتقل شود، آنجا می ماند. بروجردی تاکید کرد: اسنادی که قابلیت نگهداری داشته به هیچ وجه از دست نرفته و آسیب ندیده اند. آسیبی که ما در نظر داریم به معنای رطوبت بالایی است که به آن ها منتقل می شود. در واقع نرم رطوبت برای نگهداری اسناد به هم می خورد. ما اقدامات اولیه را انجام داده ایم و فن ها در آنجا روشن هستند تا رطوبت را کامل از بین ببریم. رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی درباره اینکه چرا این موضوع زودتر اطلاع رسانی نشده، گفت: حادثه خاصی نبود که ما بخواهیم جواب بدهیم، بلکه بیشتر فضاسازی انجام شده است. اتفاق خاصی نیفتاده و ما اینقدر عقلمان می رسد که اسناد آرشیوی را در جایی که مخاطره دارد، نگذاریم. چیزی که آنجا بود اوراق امحایی بود که باید برای خمیرسازی می رفت. برخی از دوستان فضاسازی ایجاد کردند. ما اوراق امحایی را خارج کرده ایم. هنوز هم بخشی از اسناد در ساختمان اسناد هستند که تخلیه نشد.

منبع: ایسنا