شهرهای خلاق ایرانی در لیست جهانی یونسکو کدامند؟

در این متن شما را با لیست شهرهای خلاق ایران و مفهوم خلاق بودن آشنا خواهیم کرد.

شهرهای خلاق ایران

شهرها بزرگترین جوامع فرهنگی و شکل دهنده به ارکان اجتماعی شدن محسوب می شوند؛ آن ها فرهنگ ها، آداب و رسوم را در خود حفظ می کنند یا پرورش می دهند، اعضای جامعه شهری هم مجموعه ای از استعدادهای گوناگون هستند که هر یک ظرفیتی خاص در زمینه های نوآورانه دارند. خلاقیت و ایده پردازی مهمترین، عناصر رقابت در عصر جهانی شدن هستند. به همین دلیل در مدیریت شهری مساله ای به نام شهرهای خلاق مطرح شده است، خلاقیت هایی که به شکل ویژه ای روی ویِژگی های فرهگی شهرها تمرکز دارند. شهر خلاق، سرشار از فعالیت های نوآورانه است و محیط شهری می تواند زمینه نمایان شدن استعدادها و خلاقیت های شهروندان را فراهم کند.

شبکه شهرهای خلاق جهان

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد که آن را به نام یونسکو می شناسیم، در راستای یکی از اهدافش که پیشبرد صلح و رفاه همگانی در جهان از طریق همکاری است، در سال 2004 که اعضای آن به 190 کشور رسید، طرحی به نام شبکه شهرهای خلاق را به اجرا درآورد که هدف آن ترویج همکاری میان شهرهایی است که از خلاقیت برای پیشرفت خود استفاده کرده بودند. شبکه شهرهای خلاق یونسکو، هفت حوزه خلاقیت، شامل صنایع دستی، هنرهای بومی، هنرهای چندرسانه ای، فیلم، طراحی، خوراک شناسی، ادبیات و موسیقی را پوشش می دهد. مهمترین ویژگی شهرهای خلاق از نظر یونسکو، استفاده از صنایع فرهنگی در هفت حوزه مطرح شده، برای توسعه شهرها در داخل کشور و همکاری جدی و فعالانه با دیگر کشورها در زمینه خلاقیت های فرهنگی است. شهرهایی که به این شبکه می پیوندند، متعهد می شوند فعالیت های مثبت را با هم به اشتراک بگذارند و در بخش های مختلف جامعه شهری همکاری را ترویج کنند. اهداف اصلی یونسکو از ایجاد این طرح، چنین اعلام شده است:

- آفرینش، تولید و توزیع فعالیت ها، محصولات و خدمات فرهنگی را تقویت کنند

- توسعه کانون های خلاقیت، نوآوری و گسترش فرصت ها برای افراد آفریننده و حرفه ای در بخش فرهنگی

- بهبود دسترسی به زندگی فرهنگی و شرکت در آن، به ویژه برای گروه ها و افراد به حاشیه رانده شده و آسیب پذیر

- ادغام کامل فرهنگ و خلاقیت در طرح های پیشرفت پایدار

طرح هایی که از طرف شهرهای دنیا برای قرار گرفتن در شبکه شهرهای خلاق ارائه می شود باید پذیرفتنی، اجرا شدنی و در همان حال، متفاوت و خلاقانه ایده پردازی شده باشد. شهرهایی که در شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر جای می گیرند، مقاصد بین المللی گردشگری خواهند بود و می توانند از مزایای این طرح استفاده کنند، البته نباید از نظر دور داشت که این شهرها وظایفی را نیز در این شبکه بر عهده می گیرند و باید ضمن شکوفایی هرچه بیشتر به دیگر شهرهای شبکه داخل یا خارج از کشور برای پیشرفت و پیشبرد اهداف کمک کنند. یونسکو هر دو سال یک بار در ماه فوریه (بهمن/ اسفند) به کشورها اعلام می کند که شهرهای خود را برای حضور در این شبکه بررسی کنند، پس از آن کشورها باید تا آوریل (فروردین/ اردیبهشت)، پرونده تهیه شده خود را به یونسکو ارسال کنند و در پایان پاسخ نهایی پس از انجام همه بررسی ها، در ماه دسامبر (آذر/دی) اعلام می شود. برای عضویت در این طرح، نخست پرونده هر شهر در قالب یک پروپوزال که طرح های خلاقانه را در خود جای می دهد، از سوی شهرداری و نهادهای متولی با همکاری بخش فرهنگ و علوم اجتماعی یونسکو تهیه می شود. در این راستا باید ایده ها و معیارهای مهم یونسکو در نظر گرفته شده و اثبات شود که شهر متقاضی، معیارها و شرایط لازم را دارد. در نهایت در دسامبر (آذر/دی) هر سال همه پرونده ها بررسی شده و نتیجه نهایی اعلام می شود. در دستورالعمل شهرهای خلاق برای کشورها سهمیه تعداد شهر در نظر گرفته نشده، اما معمولا هر کشور یک تا چهار پیشنهاد به یونسکو ارائه خواهد کرد.

شهرهای خلاق ایران

در ایران سال 1394 اولین نماینده های ایران در شبکه شهرهای خلاق یونسکو ثبت شدند، اصفهان که در سال1393 از سوی این نهاد رد شده بود همراه با 46 شهر دیگر به عنوان شهر خلاق صنایع دستی به ثبت رسید. یکی دیگر از آن 46 شهر، نماینده ای دیگر ایران بود؛ شهر رشت، مرکز استان گیلان به عنوان شهر خلاق در تنوع و سلیقه غذایی معرفی شد. سال گذشته نیز پرونده چهار شهر برای قرار گرفتن در شبکه شهرهای خلاق جهان به یونسکو ارائه شد و در میان 66 شهر که به این شبکه پیوستند، شهر بندرعباس به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و شهر سنندج به عنوان شهر خلاق موسیقی از سوی یونسکو تایید شدند. اکنون 246 شهر از کشورهای مختلفی در شبکه شهر خلاق جای دارند که از میان آن ها چهار شهر ایرانی هستند.

اصفهان، شهر هزار هنر

اصفهان، از سال ها پیش از آن که پایتخت حکومت صفوی باشد، به شهر صنعت گران ماهر شهرت داشت و یکی از لیست شهرهای خلاق ایران بود، اما با تمرکز پادشاهان صفویه، به بازار مرکزی کشور تبدیل شد و هنروران بسیاری در چارچوب آن به هنرمندی پرداختند و شکوفا شدند. در اصفهان ده ها صنعت دست ساز هنرمندانه به ثبت رسیده که قدمت برخی از آن ها بیش از چند صد سال است، باید در نظر داشت برخی هنرمندان شهرهای دیگر به دلیل شرایط خوبی که اصفهان برای پرورش توانایی هایشان داشته در طول سال ها، سکونت در این شهر را به اقامت در شهر خود ترجیح دادند. قلم کار، خاتم سازی، منبت کاری، نمدمالی، گیوه بافی و گیوه دوزی، عبابافی، سفال و سرامیک سازی، پوست و پوستین دوزی، ملیله سازی، میناکاری، کاشی سازی، سوزن دوزی، صحافی، ضریح سازی، فیروزه کوبی و بسیار هنرهای دیگری که در این مقال نمی گنجد، توانسته برنامه ای مدون در اختیار مدیران شهری قرار بدهد که براساس آن، طرح هایی برای توسعه پایدار شهری ارائه کنند و در میان شهرهای خلاق فرهنگ و هنر جای بگیرد.

رشت، شهر هزار طعم

گیلان، بهشت مواد غذایی و یکی از لیست شهرهای خلاق ایران است و یکی از متنوع ترین بازارهای غذا را دارد، از سبزی جات مختلف، تا میوه ها و صیفی جات گوناگون و بهره گیری از محصولات گوشتی، از ماهی ها و محصولات دریایی تا دامداری قدرتمند به خاطر مراتع سرسبز، منجر به شکل گرفتن، چرخه غذایی شگفت انگیزی شده که مرکز این استان، یعنی شهر رشت خود را در میان شبکه شهرهای خلاق فرهنگی یونسکو جای بدهد. رشت در زمان ثبت در یونسکو بین 17 شهر متقاضی رتبه اول را کسب کرده و در بحث خوراک شناسی یکی از 18 شهر دنیا از 11 کشور دنیا محسوب می شود که در این شبکه خلاق، جای دارد. تنوع غذایی گیلان بر اساس برخی نوشته ها از جمله کتاب سفره گیلانی بین 210 تا 250 خوراک است و غذاهایی چون ماهی ملاته، کولی غورابیج، چغرتمه، کاله کباب ، کپور آبه ، باقلا قاتق ، میرزا قاسمی ، ترش تره ، سیرقلیه ، کباب ترش، اناربیج، واویشکا، شش انداز، ترش آش ، گمج کباب، موتنجن، دبیجا، ماهی فیبیج و 12 نوع فسنجان، برخی غذاهای گیلان هستند که رشت آن ها را نمایندگی می کند.

سنندج، شهر هزار آوا

صدا و لحن مردم کرد، سرشار از نواهای خوش کوهستانی است، آوازهای مردمی که از دل سختی کوه، عشق و مهربانی را بیرون کشیده اند و حالا سنندج به نمایندگی این مردم هزارآوا و یکی از لیست شهرهای خلاق ایران، شهر خلاق موسیقی نام گرفته است. نی، سرنا، نایه، دهل، دف، تنبک، تنبور، کمانچه، دیوان، شمشال، برخی سازهای موسیقی کردی هستند که به تناوب و براساس موقعیت، کنار یکدیگر و یا جدا از هم استفاده می شوند، سنندج به تنهایی، شهر تولد بسیاری از نوازندگان نام آشنا بوده و آوازخوانان بسیاری را در دامان مهربان خود پروردهاست. دستگاه های موسیقی که در کردستان رواج دارند مثل ماهور، شور، نوا، همایون، سه گاه، چهارگاه و راست پنج گاه و گوشه های بسیاری که با این آواز به اوج خود رسیده اند، در کوه های سنندج طنین اندازند. سنندج امسال به عنوان شهر خلاق موسیقی در میان شبکه شهرهای خلاق یونسکو جای گرفت و حالا باید برنامه های توسعه پایدار شهری را برای آینده ای نزدیک بر اساس موسیقی کردی بنا کند.

بندرعباس، شهر هزار رنگ

در میانه خلیج فارس، سرزمینی جای دارد که تنگه هرمز را در قلب خود جای داده است. هرمزگان، هم امسال در شبکه شهرهای خلاق نماینده ای دارد، بندرعباس به لطف بافته های رنگارنگ و دستان توانمند زنان و مردان سرزمینش، به عنوان شهر خلاق در هنرهای بومی برگزیده شده و حالا نوبت مسئولان شهری است که برای توسعه این شهر کاری کنند. محصولات سفالی، محصولات حصیری، بافته های داری سنتی (شامل قالی افشار، جاجیم، گبه، انواع گلیم، خورجین، خرسک)، گلابتون دوزی، خوس دوزی، بادله دوزی، قالی بافی، صنایع دستی دریایی، چادرشب بافی، سوزن دوزی، قالی بافی، شیریکی پیچ، چادرشب بافی، چنته بافی، صنایع دستی دریایی، ساخت قایق، ساخت دمام و... برخی از هنرهای بومی رایج در بندرعباس هستند که هر یک به تنهایی می توانند توازن فرهنگی و اقتصادی کم نظیری در این منطقه ایجاد کنند.

در نهایت همه این اتفاقات خوشایند و دلچسب، باید به هدفی بزرگتر برسد، به جایگاهی از رشد و توسعه شهری و کشف استعدادهای هنری و فرهنگی که می تواند تامین کننده آینده این شهرها باشد، قرار گرفتن در شبکه شهرهای خلاق، کار آسانی نیست اما بی برنامگی مدیران شهری می تواند منجر به حذف شهرهای عضو شود، چرا که یک شهر خلاق باید همیشه پویا باشد و رو به جلو حرکت کند.

منبع: ایرنا