مادر کارونسراهای ایران را بشناسید

کاروانسرا، در خاورمیانه و ایران به مسافرخانه ها یا میهمانخانه هایی که در فضای بزرگ برای راحتی کاروان ها هستند گفته می شود. اغلب در این نوع میهمانخانه ها که حیاطی بزرگ دارند، مسافران برای شب توقف می کنند. به کاروانسرای بزرگ، تیممی گویند. «تیم» یا «کاروانسرای بزرگ» بزرگترین نوع ساختمان های اسلامی است.

ایران ما مملو از جاذبه های تاریخی جذاب و چشم نوازی است که هر ساله گردشگران متعددی را به سمت خود می کشانند. در این میان کاروانسراهایی که روزی مکان استراحت مسافران بودند، اهمیت بسزایی دارند و راویان خوبی برای بخش های مختلف کشورمان به حساب می آیند.

ما در این گزارش می خواهیم سری به یکی از قدیمی ترین کاروانسراهای سرزمینمان بزنیم و شما را با این کاروانسرا آشنا کنیم. کاروانسرای مورد نظر ما در استان قم قرار گرفته و یکی از جاذبه های تاریخی این استان محسوب می شود. این کاروانسرا که پیش از این در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به راه دیر و در میان مسیر سفر افرادی که از تهران به سمت قم یا اصفهان می رفتند قرار داشت، با نام «دیرگچین» شناخته می شود.

شمس قیس رازی در کتاب اَلمُعجم فی مَعاییرِ اشعارِ العَجَم کلمه دیر را در زبان پهلوی به معنای گنبدی دانسته که برای عبادت ساخته باشند و می گوید این بنا را به این دلیل «دیرگچین» نامیده اند که گنبدی از جنس گچ داشته است، البته چنین گنبدی در بنا وجود ندارد.

«دیرگچین» یکی از بزرگترین کاروانسراهای ایران و به زعم برخی از کارشناسان با توجه به ویژگی های منحصربه فردش مادر کاروانسراهای ایران است. شکل فعلی این کاروانسرا که قدمتش به دوره ساسانیان برمی گردد، متعلق به دوران صفویه است. کاروانسرای «دیرگچین» پس از تغییر جاده تهران به قم متروکه شد.

گفتنی است نام «دیرگچین» در تاریخ 1 مهر ماه سال 1382 ثبت ملی شد. نام این کاروانسرا در کتاب ها و متون تاریخی چون صورالاقالیم نوشته اصطخری و المسالک و الممالک و صورة الارض نوشته ابن حوقل آمده است.

منبع: باشگاه خبرنگاران