سفر به روستای جنگلی و خلوتگاه سبز اساس
شهرستان سوادکوه یکی از شهرستان های استان مازندران در شمال ایران و زادگاه رضاشاه پهلوی است که در ناحیه البرز مرکزی و در مجاورت استان سمنان قرار گرفته است. روستایی در دل سوادکوه است که خلوتگاه سبز اساس نام گرفته است.
نام روستا «اساس» است که در اصل «ایساس» بوده است، روستایی بسیار بکر و نشناخته شده در منطقه سوادکوه مازندران که هنوز مولفه های زندگی روستایی را در خود حفظ کرده و همین بر غنای بومگردی حقیقی روستا می افزاید.
منطق برنامه ریزی در جهان جدید ما را مدام تشویق می کند که زندگی یکسره برنامه ریزی شده همیشه بر زندگی بی برنامه ترجیح دارد. البته که این درست است و نظم بر پریشانی ارجح است. اما گاهی در بی نظمی، نظم و در بی برنامه گی برنامه یافت می شود. سفر هم بدین منوال است. بستن تمامی جزئیات سفر از پیش و مجال ندادن به اندک تخطی ای از آنها گاهی سفر را از لذت و تماشا خالی می کند. چه بسا بهتر است که از پیش نهایتاً کلیات برنامه را بچینیم و جزئیات سفر را از پیش معین نکنیم و اجازه دهیم به اقتضای پیشامدها تصمیم های متناسب گرفته که گاهی خود این پیش بینی ناپذیری بعضی اجزای سفر آن را لذت بخش تر و غنی تر می کند.
به همین منطق مقصد سفرمان را منطقه سوادکوه مازندران انتخاب می کنیم. برای رسیدن به سوادکوه علاوه بر جاده های مرسوم هراز و فیروزکوه و چالوس به مبدا تهران، مسیری کمتر آشنا و خلوت تر از استان سمنان هم وجود دارد. مسیری که آغازش کویر است و انتهایش سرسبزی شمال. مسیری که از صحرای تفتیده بیابان های مرکزی ایران در استان سمنان و گرمسار به سلسله کوه های سبز و ابرآلود مازندران ختم می شود. خود این تغییر 180 درجه ای محیط پیرامونی به فاصله تنها دو سه ساعت، چنین عبوری را برای مسافر سرشار از اعجاب می کند. امری که در دیگر جاده های مرسوم شمال ایران کمتر قابل ادراک است.
دماسنج ماشین در بیابانِ خالص جاده قم-گرمسار با انبوه شتران و سراب های لرزانش تا دمای 43 درجه را هم نشان می دهد. در نزدیکی شهر سرخه تابلو به جهتی عمود بر مسیر و در سمت شمال، فیروزکوه را نشان می دهد. به سمت چپ می پیچیم و روانه فیروزکوه می شویم. جاده ملایم و مدام افزایش شیب می یابد. به اقتضای این شیب شماره به شماره از عدد دماسنج هم کاسته می شود و در ظهر تابستان حتی به 28 هم می رسد. دشت و دره ها هم به طور محسوس و مدام سبزتر می شوند. تعجب می کنی که در عرض دو سه ساعت چگونه این مقدار ویژگی های محیطی متغیر می شود. چیزی که در کمتر جاهایی از دنیا، حضور توأمان و اینقدر نزدیک این پدیده ها اینگونه ملموس است.
به فیروزکوه نرسیده راهی قائمشهر و ساری می شویم. لحظه به لحظه محیط سبزتر و ابری تر می شود. در کشاکش ارتفاعات کناری انبوه تونل های راه آهن قابل رؤیت است. تونل های جاده نیز پی در پی می شوند و پل زیبا و باشکوه ورسک خودنمایی می کند. به بهانه توقف و استراحتی جلوی یک اقامتگاه می ایستیم. روبرویش کوهی رفیع و ابرآلود به نام ارفع کوه خودنمایی می کند. مسجدی به نام حضرت جوادالائمه هم است که گویی بیشتر از چند ماه از افتتاحش نمی گذرد. مسجدی در اوج امکانات و تمیزی و خوش طرحی. چیزی که شاید نمونه اش در شهر هم کمتر یافت شود و خلاف آمد تصور از مساجد و توقفگاه های ناخوشایند بین راهی است. آنقدر که برای هر مسافری، نماز گزاردن و توقف و بهره مندی از امکاناتش لذت سفر را دو چندان می کند.
با عبور از دریاچه شورمست به شهر پل سفید می رسیم. برنامه قبلی مان این بود که برای خلاصی از گرمای جانکاه تابستانی به منطقه خوش ارتفاع و خنک سنگ ده برویم، اما خنکی و شرجی نبودن هوا در منطقه معمول سوادکوه، به این تصمیم هدایتمان می کند که می شود مقصد دیگری را هم برگزید. برنامه منعطفمان را تغییر می دهیم و به اقتضای پیشامد تصمیم جدیدی می گیریم. پیشتر از مناطق سوادکوه، به روستای کوهستانی و بالانشین آلاشت سر زده ایم. آیا باز همان جا برویم؟ چشممان به مغازه ای می خورد که اقامتگاه کرایه می دهد، اما بسته است و تنها شماره ای دارد. با شماره تماس می گیریم. چند جا را معرفی می کند و در نهایت می گوید مکانی در همان حوال در روستایی جنگلی و کوهستانی ای دارد. نام روستا را که می آورد گیج می شوم و گمان می کنم اشتباه شنیده ام. اَثات؟ اِثاث؟ وقتی چند بار می پرسم که کجا، گمان می کند که منطقه را می شناسم. در نهایت عکس اقامتگاه بومگردی در روستا را در گوشی می فرستد و با این ویژگی ها روستای آن را وصف می کند. روستای جنگلی، دور تا دورش کوه و جنگل، تک روستا و خوش امنیت! فکر می کنم امکانات گسترده اینترنت چقدر کارها را در همه جا آسان تر کرده است.
هنوز اما اسم روستا برایمان محل سئوال است. در نرم افزارهای راهبری هم که نامش را جستجو می کنیم، چیزی نمی آید. لابد بکر و ناشناخته است! در نهایت جوان مباشر سر می رسد و در تعریف روستا می گویدم که هر کس را به آنجا فرستاده ام خواستار همیشگیش شده است! به حساب بازارگرمی معمول این صنف می گذاریم. روستای همین نزدیکی در پل سفید که بیشتر از هفت هشت کیلومتر فاصله ندارد و سختی های رسیدن به سنگ ده را هم ندارد. کروکی را می کشد، چون نرم افزارها مقصد را نمی شناسند. همین نشناختگی نرم افزار، ادعای بکر و ناشناختگی را برایمان باورپذیرتر می کند. با تهییج و توصیفاتش تصمیم را تغییر می دهیم و دل به رویدادهای پیش بینی نشده و تصمیم های جدید می دهیم و راهی روستا می شویم. هنوز اسمش برایمان با تلفظ درست هم عجیب و نشنیده است.
از دل شهر شیب دار پل سفید منحرف می شویم و راه سربالایی را به هدایت کروکی و پرسش از مردم پی می گیریم. راه پیچ در پیچ آغاز و مدام بر تنیدگی انبوه درختان بر فراز جاده اضافه می شود. به تناسب ارتفاع گرفتنمان، مه آلودی جاده باریک روستا غلیظ تر می شود و مناظر زیبای شهر پل سفید در دره پایینی هم کوچک و هول انگیز می شود. هوا هم مدام خنک تر می گردد. یاد تفتیدگی و هرم حرارت 200 کیلومتر و دو سه ساعت پیشتر می افتیم و حیرت می کنیم که اینقدر هوای دگرگون چگونه ممکن است؟ با عبور از جاده مارپیچ و رسیدن به بالای کوه یکهو به ورودی روستا می رسیم. تابلوی ورودی خوشامدگوی مسافران است، اما نام روستا در آن غایب است! در تابلوی بعدی که هدایتگر به سمت امامزاده ای است، برای اولین بار نام درست روستا را هضم می کنیم. نام روستا را در تابلو نوشته است «اساس»! با میزبانمان تماس می گیریم و آدرس دقیق تر را می طلبیم. می گوید مسیر را ادامه دهید تا به مسجدی برسید. یکی دو کیلومتر بعد از تابلوی ورودی و بعد از پیچیدن در سراشیبی، یکهو مواجه با دره ای سبز و روستایی مه آلود می شویم. منظر تماشا گویی عینیت آن شعر فریدون مشیری است. که «هان ای عقاب عشق / از اوج قله های مه آلود دوردست / پرواز کن به دشت غم انگیز همرهم / آنجا ببر که مرا شرابم نمی برد / آن بی ستاره که عقابم نمی برد!» چند دقیقه ای می ایستیم به تماشا و حظ بردن. یادمان رفته است که تابستان و کویر داغ تیرماهی همین چند ساعت پیش، امانمان را بریده بود! چه شگفت انگیز و پرظرفیت است این سرزمین و چه دریغ که از آن منفعت مطلوب را نمی بریم!
به خیسی و خنکی هوای مه آلود در ساعات نزدیک به غروب، روی زمین و زمان شبنم و طراوات از عبور ابر نشسته است. از نمناکی و خیسی تداعی گر بخش پایانی شعر عاشقانه استاد شفیعی کدکنی است که: «با واژه های تو / من مرگ را محاصره کردم / در لحظه ای که از شش سو می آمد… امروز / احساس می کنم که واژه های شعرم را / از روی سبزه های سحرگاهی / برداشته ام».
به اقامتگاهمان می رسیم. میزبانمان مردی فرهیخته و دغدغه مند و تحصیلکرده گردشگری است که در روستای اجدادی خانه ای بومگردی را ایجاد کرده است. به محض ورود گرم معاشرت می شویم. انگار چند سال است که همدیگر را می شناسیم. شاید خاصیت روستا است! برایمان می گوید که نام روستا «اساس» بوده که در اصل «ایساس» بوده است. روستایی بسیار بکر که هنوز مؤلفه های زندگی روستایی را در خود حفظ کرده و همین بر غنای بومگردی حقیقی روستا می افزاید. اقامتگاهمان هم جمع بین امکانات مدرن و ساختار روستایی خانه است. گشتی در روستا می زنیم و در ساعات نزدیک به غروب از فراز تپه سبز مشرف بر روستا به تماشای فرورفتن اِساس در شب و ابرهای سیال می نشینیم. سکوت غروب و نبود گرمای آزارنده و قیل و قال شهر لذت تماشای آرام را افزون می کند. شب که آغاز می شود صدای شغالان به صورت مداوم شنیده می شود و احساسی آمیخته از هراس و لذت به شنونده منتقل می شود. خصوصا شنونده شهرنشینی که عادت به این نواها ندارد.
میزبانمان که مروج بومگردی مسئولانه است، برایمان در وقت آغاز شب از روستای کمتر شناخته شده پدری خود می گوید. از مسافرانی می نالد که به اقامتگاه و روستا مراجعت می کنند، اما غیرمسئولانه انبوهی زباله تولید می کنند، کم ذوق به تماشا و پیاده روی و چشیدن مستقیم روستا مبادرت نمی کنند. موزه بومی روستا را نشانمان می دهد که خودش با ذوق در سقف فوقانی اقامتگاه در حال ساختن است و می خواهد در کنارش امکان ارگانیک ترین گونه ممکن اقامت را فراهم آورد. می گوید اساس همیشه و حتی در خشکسال ترین ایام ها، در وقت غروب ابری و مه آلود است و باران می زند، بارانی نامنظم و مورب.
سکوت و خنکی شب روستا دلچسب است. به جای گرمایی که کولر را در تابستان شهر الزام می کرد، اینجا باید ملحفه را تا زیر چانه بالا بکشی تا خنکی دلچسب به سرمای آزارنده نرسد. صدای گاهگاه و گنگ حیوان ها باز هم در کوه هم به گوش می رسد. شاید خرس باشند! سحر اِساس مثل خیلی روستاهای همچنان سنتی، حقیقتاً خروس خوان است. با آواز خروس و ماغ گاو بلند می شویم. صبحش گویی کشدارتر و آهسته تر از شهر است، همانگونه که جهان سنت کند و آهسته تر از شتاب مدرن است. آفتاب طلوع به کوه های رفیع جنگلی اطراف مایل می تابد و نرم نرمک هویداتر می شود که با گذر از تنها ده کیلومتر، به چه روستای دست نخورده و بهجت انگیزی پا گذاشته ایم. صبح در روستا و تپه سبز محاط و مشرف بر روستا قدم می زنیم و اندکی به جنگل های انبوه و گره خورده کوهستان پا می گذاریم. صبحانه را هم در ایوان چوبی خانه با تخم مرغ محلی، رو به سوی کوه های شکوهمند و سبز گرداگرد اقامتگاه می خوریم.
در دیواره اقامتگاه میزبان خوش ذوق و دغدغمند کاغذی چسبانده است. نوشته است: «بومگردی یعنی از آسایش شهرنشینی به آرامش روستا پناه بردن. یعنی سفر مسئولانه. یعنی احترام به طبیعت. احترام به فرهنگ گذشته. به مردمانی که سبک زندگی سال های دور را نگاهبان شده اند و در آن زندگی می کنند. مسافران را شاعرانه متذکر شده که به صدای روستا گوش دهید و با موسیقی بلند، شنیدنش را مختل نکنید. از غذاهای محلی و ارگانیک بومی استفاده کنید، تا می توانید عکس و فیلم بگیرید، سلفی با اهالی روستا یادتان نرود، در روستا قدم بزنید و با روستاییان ارتباط برقرار کنید، در مراقبت از محیط زیست روستا کوشا باشید، زباله های قابل استفاده برای حیوانات را در پلاسیک جداگانه ای قرار دهید، حتماً از روستا سوغاتی بخرید و به چشمه روستا سر بزنید و به صدای شفافش گوش دهید، یک خاطره یا دلنوشته کوتاه حتی در حد یک پاراگراف از سفرتان به اِساس بنویسید!»
آماده رفتن می شویم. با میزبان خوش مشربمان خداحافظی می کنیم. توصیه می کند که به رودخانه پایین دست روستا و در میانه جنگل سر بزنیم و ناهار را در کنار رودخانه، از قزل آلای پرورشی آنجا بخوریم. مسیر را در جاده ای پیچاپیچ خاکی به سمت رودخانه می گذرانیم. پا خیس کرده در خنکای آب رودخانه جنگل، نحوه اتفاقی و برنامه ریزی نشده سردرآوردن از اِساس را مرور می کنیم و می گوئیم چه خوب شد دل به اقتضای پیشامدها دادیم.
من هم یادم می آید به توصیه آخر کاغذ اقامتگاه عمل کنم و شرح این سردرآوردن اتفاقی و شیرین به اِساس را بنویسم. مگر شاید بومگردهای مسئول بعدی هم با خواندنش لذت طبیعتگردی مسئولانه را در این روستای شناخته نشده بچشند. به امید آنکه اگر اینجا هم شناخته شده گشت، به سرنوشت غمناک مقاصدی تبدیل نشود که با بی مسئولیتی گردشگران، شناخته شدگی را به قیمت از بین رفتن زیبایی و اصالت های طبیعی تجربه کردند.
منبع: ایرنا
ورود به همگردی