بازار بزرگ کرمان، طولانی ترین راسته بازار ایران

یکی از شهرهای تاریخی و دیدنی ایران بدون شک شهر کرمان است که دارای بناهای تاریخی و جذابیت های گردشگری فراوانی بوده که هر ساله تعداد زیادی مسافر ایرانی و گردشگر خارجی را پذیرایی می کند. از دیدنی های این شهر کهن می توان به باغ شاهزاده ماهان، کلوت شهداد، ضرابخانه گنجعلی خان، گنبد جبلیه، موزه مردم شناسی زرتشتیان، حمام وکیل اشاره کرد. در میان جذابیت ها و دیدنی های شهر، نمی توان به راحتی از بازار گنجعلی خان کرمان در بازار بزرگ کرمان گذشت. بازاری که طولانی ترین بازار راسته در تمام ایران بوده و به بیش از نیمی از بناهای تاریخی و دیدنی شهر کرمان متصل است. اگر قصد سفر به کرمان را دارید، بخش های بازار بزرگ کرمان را فراموش نکنید.

بازار کرمان

از میدان ارگ تا میدان مشتاقیه شهر کرمان می توانید بازار بزرگ کرمان را مشاهده کنید که در مرکز شهر قرار دارد. این بازار، محل تجارت کالا بوده و هر راسته آن به صورت تخصصی به یک صنف اختصاص دارد. بازار بزرگ و سنتی کرمان که در ادوار مختلف به دلیل قرار گرفتن در جاده ابریشم و تجارت ادویه نقش مهمی در رونق اقتصادی و تجاری شهر کرمان و ایران داشته، در روزگاری نه چندان دور محلی بوده است برای صادر کردن محصولاتی همچون صنایع دستی، پارچه، ظروف مسی به کشورهایی مانند چین و هند و واردات ادویه از همین کشورها. دلیل شهرت جهانی این راسته تجاری شاید ساختار تاریخی آن باشد. این منطقه که شالوده اش در اواخر دوران مظفری و تیموری در بازار اختیاری نهاده شد، امروزه طولانی ترین بازار راسته ایران است که هر بخش آن دارای حمام و مسجد خاص خود است و با بررسی همین بناها می توان پی به قدمت و ارزش تاریخی آن برد. مساجد مشهوری در این شهر تاریخی وجود دارند که همگی جزئی از همین راسته تجارت و داد و ستد هستند. در میان این آثار مشهور می توان به مجموعه ابراهیم خان نیز اشاره کرد که دارای کاروانسرا، حمام، مسجد و مدرسه است. نمای گچ بری به کار رفته در سقف چهار سوق نیز نمایی از هنر دست هنرمندان ایرانی در 350 تا 400 سال پیش است که در جای جای آن می توان نقاشی هایی با رنگ روغن دید.

بخش های بازار کرمان

بازار بزرگ کرمان دارای بخش های متفاوتی بوده که هر کدام دارای قدمت، تاریخچه و دیدنی های خاص خودش هستند. بازار بزرگ کرمان را می توان به بازارهایی چون قلعه، گنجعلی خان، قلعه محمود، اختیاری، قدمگاه، وکیل، هنود، قیصریه زرگری، ارگ، مظفری، مسگرها، عطاران، سردار، کفاش ها، عزیز، نقارخانه، کلاه مال ها و آهنگری تقسیم کرد. البته بخش چهار سوق نیز وجود داشته که به بازارهای فرعی چون چهار سوق گنجعلی خان راه دارد. این مورد از بخش های بازار بزرگ کرمان که محل تقاطع دو راسته از بازار است، در زمان هایی نه چندان دور یکی از پر ترددترین بخش های تجاری شهر بوده است.

بازار کلاه مال ها

قرار گرفتن این بخش از بازار بزرگ کرمان در میان دو مجموعه بسیار زیبا و با شکوه گنجعلی خان و ابراهیم خان، این راسته را کهنه و مخروبه نشان می دهد، ولی یکی از بخش های بازار بزرگ کرمان محسوب می شود.

راسته سراجی ها

از نقار خانه تا چهار سوق به سمت شرق مکانی است که در گذشته محل حضور چمدان سازها و سراج ها بوده و هنوز هم به همان نام مشهور است. البته حضور این اصناف در این راسته بسیار کم رنگ تر شده و اثری از شور و شوق سابق در این بخش از بازار بزرگ کرمان دیده نمی شود.

راسته غربی – شرقی

طول سه کیلومتر بین میدان ارگ تا خیابان میرزا رضای کرمانی بخشی از بازار بزرگ کرمان بوده که خود دارای سه بازار و مجموعه بزرگ مظفری است. البته راسته های فرعی فراوانی نیز به این قسمت می رسند.

راسته شمالی

یکی از مهمترین راسته های بازار طویل و کهن کرمان، همین راسته شمالی است که در حقیقت این بخش را از شمال غربی به جنوب شرقی متصل می کند. طول این مسیر راسته ای بوده که از دروازه خراسان در شمال آغار شده و به چهار سوق ختم می شود و در راسته جنوبی ادامه پیدا می کند.

راسته جنوبی

این راسته از دروازه رق آباد یا همان ریگ آباد در جنوب شروع می شود و به چهار سوق می رسد. کاروان هایی که در گذشته از جنوب وارد شهر کرمان می شدند، از این راسته عبور می کردند. راسته جنوبی، قدیمی ترین مورد از بخش های بازار بزرگ کرمان است.

بازار میدان قلعه

قدیمی ترین و طولانی ترین بخش بازار بزرگ کرمان بعد از بازار بزرگ همین میدان قلعه بوده که در خیابان امام خمینی واقع است. این بخش از قلعه محمود آغاز و در چهار سوق گنجعلی خان پایان می یابد و دارای رونق اقتصادی زیادی است.

بازار نقار خانه

با ورود به میدان ارگ شهر کرمان وارد دهانه بزرگ نقار خانه می شوید. این قسمت از بازار گنجعلی خان کرمان، دارای سر دری بزرگ و مسقف بوده که با کاشی کاری هنرمندانه ای تزئین شده و چند اتاق در بالای خود دارد. معماری این قسمت که با نام نقارخانه مشهور بوده، احتمالا به اواخر دوره قاجار می رسد.

بازار قلعه محمود

اولین بخش از راسته شمالی جنوبی بازار دیدنی کرمان، قلعه محمود است که به طبع در جنوبی ترین بخش آن جای گرفته است. در این قسمت از شهر کرمان هنوز هم آهنگری به سبک و سیاق گذشته خود فعال و در گذشته، دارای اهمیت فوق العاده ای بود. امروزه و با آمدن آهنگری صنعتی، دیدن آهنگرهای قدیمی و هنر دست آن ها خالی از لطف نیست.

بازار گنجعلی خان

شاهکاری از معماری ایران که بر روی بازار قدیمی شهر ساخته شده، بازار گنجعلی خان کرمان است که در سال های 1005 تا 1029 هجری قمری و به دستور شاه عباس ساخته شد. حکمران وقت شهر کرمان یعنی گنجعلی خان و پسرش علیمردان خان با به کارگیری معماری یزدی به نام استاد سلطان محمد، نمونه ای از هنر ایرانی را در شهر کرمان پیاده کردند که هنوز هم یکی از با شکوه ترین معماری های به جا مانده از دوران صفویه است. بازار گنجعلی خان بین چهار سوق و اختیاری و در جنوب به میدان گنجعلی خان قرار دارد. حمام تاریخی، طاق نماهای بی نظیر، بنای چهار ایوانی کاروانسرا، کتیبه های نفیس به خط استاد علیرضا عباسی، خطاط شهیر دوران صفویه، مسجد، آب انبار، مدرسه و ضرابخانه از دیگر بخش های بازار گنجعلی خان کرمان است که هر کدام احتیاج به توصیفی مفصل دارند.

راسته سردار

بیشتر مغازه های این بخش را پارچه فروشان تشکیل می دهند که به شکل چند بازارچه متقاطع و سه راسته اصلی در حاشیه بازار سنتی کرمان قرار دارد.

مجموعه ابراهیم خان

اعتبار و شکوه راسته شمالی بازار کرمان، مجموعه ابراهیم خان است که بعد از بخش کلاه مال ها قرار دارد. این مجموعه دارای خلوت حمام، مدرسه، قیصریه و آب انبار است. قدم زدن در این مجموعه همانند قدم زدن در تاریخ این سرزمین بوده و فضایی روح نواز دارد به شرط آنکه از مغازه های مدرن شده با اجناس و کالاهای امروزی چشم بپوشید و میان معماری آن راه بروید.

چهار سوق گنجعلی خان

چهار سوق اصطلاحی است که به محل تقاطع دو بازار اطلاق می شود. چهار سوق گنجعلی خان یکی از تقاطع های ارزشمند این بخش تجاری بوده که در دوران گذشته یکی از پر تردد ترین بخش های بازار بزرگ شهر کرمان به حساب می آمد. سقف و نمای داخلی این بخش پس از چهار صد سال هنوز هم به گچ بری و نقاشی های رنگ روغن خود می بالد و یکی از جذابیت های شهر محسوب می شود.

راسته مسگرها

تنها توصیفی که می توان از یکی از قدیمی ترین راسته های مخصوص مشاغل بومی شهر کرمان کرد، این است که این بخش در ضلع شمالی میدان گنجعلی خان قرار دارد. این راسته در حال حاضر تنها خاطره ای از صدا و شلوغی مسگرها را در خود دارد و تحت تصرف اقلام چینی درآمده است.

بازار ارگ

غربی ترین بخش بازار زیبا و تاریخی کرمان همین بازار ارگ است که از میدان ارگ شروع شده و به چهار سوق ختم می شود. این محوطه به شکل یک مستطیل گراگرد میدان توحید را فرا گرفته و دارای دو بخش فرعی بوده که به نام های راسته سراج ها و بازار نقارخانه مشهور است.

کاروانسرای هندوها

کاروانسرای هندوها به این دلیل به این نام مشهور است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط انگلیسی ها از امام جمعه وقت شهر کرمان اجاره شد و در اختیار هندی ها قرار گرفت. تجار هندی هم شروع به تجارت فلفل، هل و انواع ادویه جات نمودند و نام هنود بر این بخش از بازار تاریخی کرمان به یادگار ماند. وجود یک معبد به سبک معماری هندوها هم به جذابیت های این بخش از شهر افزود.

مجموعه وکیل

بازار، کاروانسرا، حمام و مسجد، بخش هایی از این مجموعه بزرگ واقع در بازار کهن کرمان بوده که در دوره قاجار و با سبک معماری همان دوره بنا شده است. بادگیر و برج ساعت کاروانسرای دو طبقه مجموعه وکیل از دیدنی های این بخش از شهر است. این مجموعه بی بدیل در سال 1282 هجری قمری و به فرمان حاکم وقت شهر، محمد اسماعیل خان وکیل ساخته شد و در حال حاضر یکی از مهمترین جذابیت های گردشگری شهر محسوب می شود.

مجموعه حاج آقا علی

این مجموعه با داشتن مسجد چهل ستون، کاروانسرای حاج آقا علی، آب انبار و بازار مشهور بوده و راسته آهنگری های شهر کرمان هست. این بخش از بازار بزرگ کرمان از خیابان شریعتی شروع و در راسته کفاش ها پایان می باید.

مجموعه مظفری

امیر مبارزالدین محمد مظفر در سال 750 هجری قمری اقدام به احداث مجموعه ای در بخش تجاری شهر نمود که شامل مسجد، آب انبار، مدرسه، تکیه و بازار بود. این بخش که از انتهای مجموعه وکیل آغار و تا خیابان میرزا رضای کرمانی ادامه می یابد، با داشتن تکیه، عزا خانه، مسجد جامع شهر و بازار قدمگاه مشهور است. البته باید متاثر شد از این که در حال حاضر تنها صف عزا خانه و مسجد جامع مظفری سالم مانده اند و باقی بناهای تاریخی این بخش از بازار بزرگ و سنتی کرمان یا در اثر گذر زمان از بین رفته اند و یا توسط شهرداری شهر کرمان و برای نوسازی و توسعه شهر تخریب شده اند.

بازار عزیز

شمالی ترین بخش بازار راسته شمالی – جنوبی بافت قدیم شهر کرمان با داشتن هفتاد باب مغازه به دلیل احداث خیابان و انتقال مغازه ها به خیابان تقریبا از رونق افتاده است. این بخش که فاصله کوتاهی با دروازه خراسان دارد و تا حوالی محله قبه سبز و تکیه شاهزاده شاهرخ خان ادامه داشته، اکنون در راستای بازسازی و مرمت کارخانه قدیم برق کرمان در حال مرمت است.

بازار اختیاری (شاهی)

قدیمی ترین بخش بازار بزرگ کرمان این بخش تنگ و کم عرض است که به نام بازار اختیاری (شاهی) مشهور است. این بخش به دلیل قرار گرفتن بین دو مجموعه بی نظیر بازار گنجعلی خان کرمان و وکیل یکی از ارزنده ترین راسته های موجود شهر کرمان محسوب می شود که دارای چایخانه سنتی، حمام، کاروانسرای گلشن، مسجد چهل ستون و سه بازارچه سرداری است.

سخن آخر

طولانی ترین بازار راسته در شهر کرمان قرار دارد و دارای معماری های متفاوت از ادوار تاریخی مختلف است. دیدن بازار بزرگ و سنتی شهر کرمان که با بیش از شصت درصد بناهای تاریخی شهر مرتبط بوده، یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری در سفر به شهر کرمان محسوب می شود.