تخت جمشید

تخت جمشید مجموعه ای از چند کاخ تو در تو در کنار دشت مرودشت و در کوهپایه کوه رحمت در استان فارس است. در دوره های تاریخی پس از هخامنشیان به دلیل فراموشی خط و زبان پارسی باستان و ناآشنا بودن سنگ نوشته ها، نام پارسه فراموش شده و مردم نام تخت جمشید (پادشاه پیشدادی) را بر روی کاخ می نهند. تخت جمشید در شهر باستانی پارسه یکی از شهرهای باستانی ایران قرار داشته و طی سالیان پیوسته پایتخت تشریفاتی شاهنشاهی هخامنشی بوده است. تخت جمشید در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر یکم بنا شده و به زمان نزدیک 200 سال آباد بوده است.

در نخستین روز سال نو گروه های زیادی از کشورهای گوناگون به نمایندگی از ساتراپی ها یا استانداری ها با پیشکش هایی گوناگون در تخت جمشید گرد می آمدند و کادوهای خود را به شاه پیشکش می کردند. در سال 518 پیش از میلاد، بنای تخت جمشید به عنوان پایتخت نو هخامنشیان در پارسه آغاز گردید. بنیان گذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود هر چند پس از او پسرش خشایارشا و نوه اش اردشیر یکم با افزودن بناهای دیگر این مجموعه را گسترش دادند.

بسیاری از آگاهی های کنونی که در مورد پیشینه هخامنشیان و فرهنگ آنها در دسترس است، به دلیل سنگ نوشته ها و گل نوشته هایی است که در این کاخ ها و بر روی دیواره ها و لوحه های آن حکاکی شد. سامنر برآورد کرد که دشت تخت جمشید که دربرگیرنده 39 خاستگاه زندگی بوده، در دوره هخامنشیان 43600 نفر جمعیت داشته است. اسکندر مقدونی در 330 پیش از میلاد به ایران یورش آورد و تخت جمشید را به آتش کشید. این مکان تاریخی از سال 1979 یکی از آثار ثبت شده ایران در یونسکو است.

ارتفاع از سطح دریا تخت جمشید 1770 متر هست. طرف شرقی این مجموعه کاخ ها بر روی کوه رحمت و سه طرف دیگر در درون جلگه مرودشت پیش رفته است. تخت جمشید بر روی صفه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین 8 تا 18 متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت بوده، واقع شده است. ابعاد تخت جمشید 455 متر (جبهه غربی)، 300 متر (جبهه شمالی)، 430 متر (جبهه شرقی)، 390 متر (جبهه جنوبی) هست. همچنین، طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس هست.

کتیبه بزرگ داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید آشکارا گواهی می دهد که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته است. وسعت کامل کاخ های تخت جمشید هم 125 هزار متر مربع هست. قدیمی ترین بخش تخت جمشید بر پایه یافته های باستان شناسی، مربوط به سال 518 پیش از میلاد است.