باغ فین کاشان

باغ فین نام یک باغ ایرانی است که از زمانهای قدیم در محله ای به نام فین در کاشان جای داشت. وسعت باغ بالغ بر 23 هزار متر مربع بوده و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شد. در مقایسه با بسیاری از باغ های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی آب رسانی می شود. این اثر در تاریخ 15 آذر 1314 با شماره 238 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسید.

برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل بویه می رسانند. به استناد این منابع، زلزله مهیب سال 1573 میلادی باعث تخریب کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین (باغ نو) موجود بوده که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بود. به هر حال، ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث الدین جمشید کاشانی میداند.

کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام ها محصول این دوره بوده اند. همچنین شاه سلیمان صفوی صفه ای پیرامون چشمه فین را بنا نمود که احتمالا موجب تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه بوده است. از اواخر دوره صفویه تا دوره زندیه و هم زمان با حمله افغان و لشکرکشی های نادر شاه توجهی به باغ نشد. در دوره کریمخان زند و هم زمان با وقوع چند زلزله پیاپی باغ و ابنیه موجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای خلوت کریمخانی به آن افزوده گشت.

در دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشهایی زیادی به ابنیه باغ افزوده شد. تقریبا مابقی ابنیه موجود در باغ همگی محصول این دوران هست ولی با مرگ فتحعلی شاه، کار رسیدگی به باغ و درختان آن رها شد و حتی بخشهایی از باغ از میان رفت. با ثبت ملی این اثر در هفتاد سال پیش رسیدگی و توجه به آن اهمیت بیشتری یافت. در دوره پهلوی هم بنای موزه ملی کاشان بر خرابه های خلوت نظام الدوله و همچنین بنایی در حد فاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شد و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.

مهمترین گیاهان باغ فین شامل 579 اصله درخت سرو و 11 اصله درخت چنار است. با توجه به قدمت این درختان به نظر می رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفت. اغلب درختان باغ بین 100 تا 470 سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص بعد از سال 1386 مجموعه ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد.

در طراحی اولیه باغ حفظ تقارن اهمیت ویژه ای داشته است. به تدریج و با دخالت شاهان از این تقارن کاسته شد. این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم می خورد. در مرکز باغ کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می دهند. کوشک قاجاری با نقاشی های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است.

باغ فین در 9 کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد. این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم جای داشته و در حال حاضر هم بخشی از ابنیه موجود به چایخانه و کباب خانه اختصاص دارد. دسترسی به باغ فین از طریق خیابان امیرکبیر صورت می پذیرد و وسایل نقلیه عمومی از جمله مینی بوس ها از مرکز شهر کاشان این دسترسی را تأمین می کنند. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر درباره جاذبه های دیدنی کاشان نظیر باغ فین بدانید، می توانید سری به راهنمای سفر به کاشان زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.