موزه ارمیتاژ روسیه، بزرگترین موزه جهان در سن پترزبورگ

موزه ها، محلی هستند که گردشگران را با آثار هنرمندان و یا تاریخ و قدمت منطقه خود آشنا می کنند، اما در این میان هستند موزه هایی که وظیفه بزرگتری بر دوش دارند و تبدیل شده اند به محلی برای نمایش دادن هنر و قدمت جهان. برخی کشورها با سرمایه گذاری بر روی خرید آثار هنری و تاریخی از سراسر جهان، علاوه بر جذب توریست، غنای فرهنگی و گاهی مالی دو چندانی به سرزمین خود می بخشند. موزه ارمیتاژ روسیه که با نام های آرمیتاژ و هرمیتاژ هم شناخته می شود، یکی از این موزه های بزرگ است که در شهر سن پترزبورگ کشور روسیه قرار دارد. موزه ارمیتاژ (Hermitage Museum) در حال حاضر به عنوان یکی از افتخارات ملی روسیه به شمار می آید و با داشتن بیش از سه میلیون اثر هنری از سراسر جهان، یکی از بزرگترین، قدیمی ترین و غنی ترین موزه های دنیاست. برای آشنایی بیشتر با آثار هنری موزه ارمیتاژ با ما همراه باشید. همچنین با مطالعه این مطلب در کنار آشنایی با زیبایی های این بخش از روسیه، با پلان موزه ارمیتاژ نیز آشنا خواهید شد.

درباره موزه ارمیتاژ روسیه

این موزه علاوه بر داشتن اشیای کم نظیر هنری و تاریخی دارای یک بنای فوق العاده است، اتاق های مجلل در میان کاخ های زیبا که هر کدام به دست توانمند یکی از معماران مشهور جهان ساخته شد. این افتخار ملی کشور روسیه در شش بنا به معرض نمایش گذاشته شده که اصلی ترین بنای آن دقیقا همان جایی است که روزگاری تزارهای روس در آن سکونت داشته اند. کاخ زمستانی در شهر سن پترزبورگ همان جایی است که بیشتر آثار هنری موزه ارمیتاژ در آنجا قرار دارند، آثاری از هنرمندان مشهوری چون رامبراند، رودن، پیکاسو، ونگوک، گوگن، مونه، ون دایک، روبنس، سزان، داوینچی. البته در بخش های دیگر موزه ارمیتاژ نیز می توانید جواهرات سلطنتی، عظیم ترین کلکسیون طلای باستانی جهان متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی، نشان ها و لباس های سلطنتی و مجموعه بی نظیر و متنوع جواهرات ساخن فابرژه (Fabergé) را مشاهده کنید. جالب است بدانید که ارمیتاژ در شهر لاس و گاس، شهر لندن و شهر آمستردام هم شعبه دارد. شما در موزه ارمیتاژ روسیه علاوه بر آثار مشهور هنری و جواهرات می توانید انواع صنایع دستی و حتی کوبلن را هم ببینید. در موزه ارمیتاژ روسیه هر آنچه که فکر کنید، ممکن است در یک موزه وجود داشته باشد را پیدا خواهید کرد. از جذابیت های دیگر موزه ارمیتاژ روسیه، بنا و تزئینات داخلی آن است که برای خود موزه ای جداگانه محسوب می شود. این بنا دارای 1057 اتاق (سالن)، 1786 در و 1945 پنجره هست. نام موزه ارمیتاژ از واژه ای با ریشه فرانسوی استخراج شده و معنای آن می شود «جای خلوت». در این جای خلوت اگر شما به هر اثر تنها یک دقیقه خیره شوید، باید یازده سال وقت صرف کنید تا بتوانید تمامی آثار آن را ببینید. موزه ارمیتاژ روسیه در زبان و خط روسی به این شکل نوشته می شود: « Госуда́рственный Эрмита́ж»

تاریخچه به وجود آمدن موزه

«تنها من و موش ها می توانیم این زیبایی را تحسین کنیم.» این جمله ای است که کارتین کبیر درباره موزه ارمیتاژ روسیه در نامه ای به یکی از دوستان خود نوشته است. جالب است بدانید که بعدها در سال 1745 میلادی، تعدادی گربه را برای محافظت از تابلوهای گران بهای موزه خود استخدام کرد تا از گزند موش ها در امان باشند. کارتین کبیر در سال 1764 میلادی بیش از دویست نقاشی مشهور اروپایی را خریداری کرد و نگارخانه ای با نام «گوشه عزلت» یا «خلوتگاه» را بر پا داشت. آثار هنری موزه ارمیتاژ که کارتین کبیر آن را (my hermitage) نامیده بود، توسط بهترین مشاورین هنری در سراسر اروپا تهیه شده بود. به طور مثال می توان از مجموعه های برول سیاست مدار و شخص مشهور و متنفذ ایالت زاکسن کشور آلمان و یا کلکسیونر مشهور فرانسوی، کروزا نام برد. همچنین می توان نگارخانه غنی والپول کشور انگلستان را هم در این لیست دید. کاترین کبیر به تعداد انگشت شماری اجازه بازدید از گوشه عزلت را می داد و به دلیل علاقه ای که به هنر داشت، در سال های 1783 میلادی و 1787 میلادی هم تئاتر خصوصی خود را در نزدیکی همین گالری راه انداز کرد و نام ارمیتاژ را بر روی آن ها گذاشت. شاید کاترین کبیر در مخیله اش هم نمی گنجید که روزگاری این کنج عزلت شخصی، تبدیل به بزرگترین موزه جهان شود و هر ساله میلیون ها گردشگر از سراسر جهان برای دیدن آثار هنری موزه ارمیتاژ به شهر سن پترزبورگ روسیه سرازیر شوند.

گسترش موزه ارمیتاژ

با حفاری هایی که انجام شد، آثار باستانی فراوانی از دوران یونان و سیت بدست آمد که همه این آثار مکشوفه از جنوب کشور روسیه به موزه ارمیتاژ منتقل شدند. با انتقال این اشیا، موزه ارمیتاژ شهر سن پترزبورگ تبدیل به مکانی شد با غنی ترین مجموعه از طلاهای باستانی. البته کشف و انتقال گنج های تراوا که توسط هاینریش اشلایمن از زیر خاک بیرون آمده، هم با کمک ارتش سرخ و ضبط آن از موزه برلین در سال 1945 میلادی به شکوهمندتر شدن موزه ارمیتاژ کمک بیشتری کرد، اما این پایان ماجرا نبود. تزار نیکولاس اول به لیو فون کلنز، معمار سرشناس سبک نئوکلاسیک آلمان ماموریت داد تا برای جا دادن مجموعه در حال گسترش عتیقه های مصر، یونان و رم بنای یک موزه عمومی را طراحی و اجرا کند. به این شکل بود که احتمالا اولین گالری عمومی در اروپای شرقی در سال 1852 میلادی افتتاح و درهای آن به روی عموم مردم گشوده شد. تزارهای روس که به هنر علاقه وافری داشتند، همچنان به خرید آثار هنری جهان ادامه دادند و به مرور زمان آثار ارزشمندی به آثار هنری موزه ارمیتاژ افزوده شد. برای مثال می توان به خرید بزرگترین مجموعه آثار رامبرانت یا آثار متنوعی از رافانل، یان ون ایک و داوینجی اشاره کرد. انقلاب سال 1917 میلادی باعث رشد و پیشرفت بیشتر موزه ارمیتاژ شد. پس از ملی شدن آثار هنری موزه ارمیتاژ، کلکسیون هایی از هنر مدرن هم وارد این موزه شدند، آثاری چون مجموعه هنری ایوان موروزوف (Ivan Morozov)، بیشتر آثار گوگن، چهل اثر بی نظیر پابلو پیکاسو در سبک کوبیسم، مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و حتی تابلوی مشهور کافه شبانه (Night Café) اثر هنرمند به نام ونگوک و یا مشهورترین تابلوی هنر مدرن ماتیس به نام رقص (La danse).

هنر منحط طبقه بورژوا

ژوزف استالین، اولین کسی بود که در راستای تفکرات بورژوازی حکومت، اقدام به فروش تعدادی از ارزشمندترین بخش های پلان موزه ارمیتاژ کرد. در میان این آثار بی بدیل به فروش رفته می توان «آلبا مدونا» شاهکار رافائل، «بشارت» اثر بی نظیر ون ایک و «ونوس در مقابل آینه» هنر بی رقیب تیشین را یافت. اگر سری به گالری هنر ملی واشنگتن بزنید، متوجه خواهید شد که هسته مرکزی این گالری را آثار اندرو ملون تشکیل داده که آن هم در راستای فروش هنر منحط بورژوا توسط استالین به دست آمده است. به جز این شاهکارهای هنری موارد زیاد دیگری هم هست که در این دوران از موزه ارمیتاژ روسیه خارج شد که خوشبختانه برخی از آن ها به موزه پوشکین و دیگر موزه های فعال در سایر شهرهای اتحاد جماهیر شوروی ارسال شد. تیر آخر انحطاط موزه ارمیتاژ را جنگ جهانی دوم به آن وارد کرد. هنگام محاصره لنینگراد موزه ارمیتاژ سن پترزبورگ (لنینگراد) تبدیل به پناهگاهی شد در برابر حمله های هوایی و قربانی های این جنگ تعداد زیادی از کلکسیون های با ارزش ارمیتاژ بود. سال 1945 میلادی پایان دوران تاسف بار موزه ارمیتاژ بود و حکومت وقت با انتقال برخی از آثار هنری که توسط ارتش آلمان در جنگ دوم جهانی تصرف شده، قسمتی از خسارت به پلان موزه ارمیتاژ را جبران کرد. ارزشمندترین مجموعه ای که به عنوان غنیمت جنگی به تاراج رفته بود و به بخش های پلان موزه ارمیتاژ بازگشت، نقاشی های هنرمندان امپرسیونیت بود که مربوط به مجموعه ای خصوصی از طبقه ممتاز مردم آلمان هستند. این نقاشی ها که در سال 1995 میلادی به نمایش عمومی گذاشته شدند، مجموعه ای گمشده به نظر می رسیدند. حکومت وقت روسیه بازگرداندن این آثار به صاحبان قبلی خود را ممنوع اعلام کرد و دلیل آن را گناهکار بودن آنان در تامین هزینه های آلمان نازی خواند. البته طبق محاسبات، این آثار تنها بخش کوچکی از خسارات وارده به پلان موزه ارمیتاژ را جبران می کرد.

قرن بیست و یکم و رونق دوباره موزه

قرن بیست و یکم، قرن شکوفایی این موزه بزرگ و دیدنی شهر سن پترزبورگ روسیه است. این موزه که در سال های اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته، به شدت توسعه یافته است، به طوریکه در حال حاضر عمارت ستاد فرماندهی را هم تصرف نموده و تبدیل به افتخار ملی کشور روسیه شده است. موزه ارمیتاژ در حال حاضر فعالیت های بین المللی فراوانی هم دارد و در سه شهر بزرگ جهان دارای شعبه است. اتاق های ارمیتاژ در خانه سامرست انگلستان واقع در شهر لندن و اتاق های ارمیتاژ در شهر آمستردام شعبات این موزه برزگ هستند. از اتفاق عجیبی که برای موزه ارمیتاژ رخ داده، این است که طبق اعلامیه رسمی مقامات موزه در سال 2006 میلادی تعداد دویست و بیست و یک فقره از اشیای قیمتی و کوچک این مکان شامل شمایل های ارتودکس، اشیای مینا کاری، جواهرات و ظروف نقره به سرقت رفته و متاسفانه تا کنون هم پیدا نشده است. ارزش این اشیای مسروقه بالغ بر پانصد و چهل و سه هزار دلار تخمین زده شده اند.

بخش ایران در پلان موزه ارمیتاژ

یکی از جذاب ترین قسمت های پلان موزه ارمیتاژ مربوط به آثار ایران است. تعداد زیادی کتیبه، قطعات مجسمه و هنرهای کاربردی و نقش برجسته های فراوان از پایه گذاران تمدن بین النهرین یعنی سومری ها و جانشینان آن ها یعنی اکدها و در ادامه بنیان گذاران امپراطوری عظیم آشور یعنی بابلی ها، در بخش ایران موزه ارمیتاژ به نمایش عموم گذاشته شده اند. البته سفالینه های منقوش بسیاری هم از هزاره سوم پیش از میلاد که طی حفاری های گورستان شوش کشف شده، نیز در این بخش وجود دارند، سفالینه هایی که نشانگر هنر دست صنعت گران ایلامی است. یکی از افتخارات بخش ایران در موزه ارمیتاژ مجسمه هایی هستند که در قرن های اول تا هشتم میلادی در حوالی شهر سمرقند ساخته شده اند. البته اشیای مشهور دیگری از ایران نیز در موزه ارمیتاژ وجود دارند، اشیایی چون نقاشی های دیواری و مجسمه های چوبی و سنگی از معبدها، خانه ها و کاخ های شاهان ایرانی در کنار دیوارکوبی بی نظیر از رستم پهلوان با یک زمینه آبی و پرده کوبی در تالار سرخ که مربوط به قرن های هفت و هشت است و از کاخ پادشاهانی از سلسله بخارایی به دست آمد. کتیبه ها و ظروف برنزی فراوانی هم از قرن چهارم تا هفتم در موزه ارمیتاژ وجود دارند. از همه این آثار و اشیای ایرانی که بگذریم از فرش ایرانی پازیریک که در مرز کشور مغولستان کشف شده، نمی توان گذشت. این فرش بی نظیر توسط پرفسور رودلکو به طور اتفاقی از زیر یخ پیدا شد. یک مومیایی هم درون یکی از ناقراب های هخامنشی بر روی این فرش خوابیده بوده است. این فرش دو متر در یک متر و هفتاد و پنج سانتیمتری که قدمتش به زمان پارس ها یا حتی مادها می رسد، طبق نظر محققین برای پوشاندن اسب به کار می رفته است.

سخن آخر

موزه ارمیتاژ، جایی است که اگر یک دقیقه برای هر شی وقت بگذارید یازده سال زمان نیاز دارید تا همه آن را ببینید. همین جمله کافی است تا متوجه شوید با چه موزه بزرگ و شکوهمندی در خاک روسیه مواجه خواهید شد.